Język – Szkoła – Religia https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR <p>JĘZYK – SZKOŁA – RELIGIA to czasopismo punktowane poświęcone interdyscyplinarnym analizom zależności ujętej w tytułowej triadzie. Od 2020 r. ukazuje się jako kwartalnik.</p> Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego pl-PL Język – Szkoła – Religia 2080-3400 Choreografie teatralno-performatywnych widowisk jezuitów do XVIII wieku (w kręgu sztuki tanecznej, literatury i myśli pedagogicznej) https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8092 Anna Reglińska-Jemioł Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 189 199 10.26881/jsr.2022.17.15 Grzeczna, czyli jaka? Spektakl z cyklu „Trudne sprawy” Teatru imienia Hansa Christiana Andersena w Lublinie https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8093 Katarzyna Wyzińska Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 200 209 10.26881/jsr.2022.17.16 Obraz „rumuńskiej duszy” obecny w literaturze i filmie na przykładzie ballady „Miorița” oraz Nowej Fali w kinie rumuńskim https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8094 Krystian Przybylski Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 210 225 10.26881/jsr.2022.17.17 Narodowo-religijna muzyka Wojciecha Kilara w edukacji polonistycznej https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8095 Agata Kucharska-Babuła Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 226 238 10.26881/jsr.2022.17.18 Grzech Adama w staropolskich apokryfach Starego i Nowego Testamentu (na przykładzie „Historyi barzo cudnej o stworzeniu nieba i ziemie” oraz „Rozmyślania przemyskiego”) https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8087 Wojciech Stelmach Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 144 155 10.26881/jsr.2022.17.11 Elementarz w roli modlitewnika – modlitewnik w roli elementarza (na przykładzie XIX-wiecznych polskojęzycznych świadectw piśmienniczo-wydawniczych). Zarys problemu https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8088 Tomasz Ratajczak Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 156 169 10.26881/jsr.2022.17.12 Duchowość franciszkańska – komunikacja ze światem i stworzeniem https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8089 Pola Pauba Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 170 179 10.26881/jsr.2022.17.13 Śladami węgierskiego mnicha po Krakowie. O jednym mało znanym segmencie stosunków polsko-węgierskich https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8090 Péter Pátrovics Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 180 188 10.26881/jsr.2022.17.14 O przynależności wyznaniowej „Psałterza Dawidowego” Mikołaja Reja w świetle nowych ustaleń chronologii pierwodruku (1543) https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8078 <p>W artykule podjęto problematykę związaną z przynależnością wyznaniową Psałterza Dawidowego Mikołaja Reja w kontekście odkrytego przez S. Siessa-Krzyszkowskiego w 2019 r. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Erlangen w Niemczech kompletnego egzemplarza pierwodruku, z wytłoczoną datą i miejscem wydania (1543). Przedstawiono dotychczasowy stan badań w tym zakresie oraz wskazano nowe fakty, które mogą być pomocne w ustaleniu cech konfesyjnych przekładu.</p> Danuta Kowalska Prawa autorskie (c) 2023 Język – Szkoła – Religia 2022-12-19 2022-12-19 17 35 50 10.26881/jsr.2022.17.03 „Wziąwszy Testamenty obadwa do ręku”. Wiersze religijne z „Pocztu herbów” Wacława Potockiego (przyczynek do rehabilitacji materii i dalszych badań) https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8079 <p>Celem artykułu jest przybliżenie wybranych wierszy religijnych z <em>Pocztu herbów</em> Wacława Potockiego. Są one niedoceniane przez współczesnych badaczy. Można jednak spojrzeć na nie jako na przykłady udanej modyfikacji konwencji stemmatycznej i wykazać ich związki z barokową kulturą konceptu, alegoryczną interpretacją Biblii i wywodzącym się ze średniowiecza toposem świata jako księgi.</p> Dariusz Piotrowiak Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 51 63 10.26881/jsr.2022.17.04 "Żywot serafickiej pannej Teresy świętej" – karmelitański cykl poetycki pisany na ryciny https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8099 <p>Artykuł dotyczy lirycznej biografii św. Teresy z Ávili z XVIII w. Odpis utworu zachował się w dwóch przekazach przechowywanych w Bibliotece Karmelitanek Bosych w Krakowie (sygn. 4 i 38). Podstawą pracy anonimowego poety były ryciny zaczerpnięte z <em>Rime sopra la vita di santa Teresa</em>, karmelitański cykl stanowi więc przykład wierszy na ryciny – gatunku synkretycznego łączącego obraz i słowo.</p> Natalia Czerniak Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 64 73 10.26881/jsr.2022.17.05 Na granicy życia i śmierci… Motyw przejścia do wieczności w lirykach Kaspra Miaskowskiego https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8082 <p>W artykule omówiono motywy związane ze śmiercią, jakie można odnaleźć w poezji Kaspra Miaskowskiego. Autorka zastanawia się nad przekraczaniem przez duszę granicy między światem doczesnym a wiecznym. Zwraca uwagę na śmierć Chrystusa, poprzedzającą ją Pasję oraz współuczestnictwo w tych wydarzeniach Matki Zbawiciela. Następnie przedstawia kreacje śmierci grzeszników i analizuje rolę Maryi w dziele odkupienia – jest ona orędowniczką i pośredniczką między ludźmi a ich Stworzycielem. Ostatnią część studium poświęca śmierci chwalebnej i sposobie jej wizualizacji – jest on zgodny z zasadą <em>ars bene moriendi</em>. Zauważa, że barokowy poeta opisuje w topice laudacyjnej śmierć nie tylko osób wybitnych, lecz także swoich bliskich i krewnych.</p> Krystyna Krawiec-Złotkowska Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 74 92 10.26881/jsr.2022.17.06 Bolesław Leśmian i Zenon Przesmycki „Miriam” – w kręgu artystycznych spotkań: Kijów i Paryż https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8081 <p>Artykuł prezentuje uwagi na temat roli dwóch miast w życiu i twórczości Bolesława Leśmiana. Istotnym punktem odniesienia są listy poety, pisane do Zenona Przesmyckiego. Ich analiza pozwala zrozumieć, jak atmosfera miasta, przestrzeń, kulturowa działalność wpłynęły na życiowe i artystyczne wybory autora <em>Sadu rozstajnego</em>. Kijów – ze swoją specyfiką, historią – był dla Leśmiana swoistym <em>locus coeruleus</em>. Poeta nie mógł zaakceptować atmosfery stagnacji, szukał więc alternatyw, pragnął zmian. Wbrew pozorom miasto to odegrało jednak istotną twórczą rolę. Barwna Ukraina, duchowość znalazły interesujące odniesienie m.in. w cyklach poezji (<em>Oddaleńcy</em>, <em>Aniołowie</em>). Inną rolę odegrał Paryż, który olśnił poetę nowoczesnością, ruchem, gwarem, tajemnicą. Leśmian, który większość tomów poetyckich opublikował w dwudziestoleciu międzywojennym, był symbolistą równie doskonałym jak francuscy poeci (np. Stefan Mallarmé, Oskar Miłosz).</p> Hanna Ratuszna Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 93 105 10.26881/jsr.2022.17.07 „Spokorniało to co na pewno / bo wszystko inaczej”. Propozycja interpretacji wierszy księdza Twardowskiego z perspektywy postsekularnej https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8083 <p>W poezji Jana Twardowskiego można zauważyć zbieżność myślenia i języka poetyckiego z postulatami postsekularyzmu, a szczególnie z teologią wydarzenia i pojęciem słabości Boga J.D. Caputa. Proponuję spojrzenie na wiersze Twardowskiego z perspektywy postsekularnej – poprzez wytoczenie siedmiu „ścieżek” interpretacji: 1. prowadzenia do Boga w swojej wszechmocy nieobecnego; 2. bycia przezroczystym wobec wydarzania się Boga; 3. patrzenia „całkiem inaczej” dzięki zdziwieniu; 4. wskazania Boga słabego; 5. porzucenia teologicznej rutyny; 6. zerwania z logiką; 7. wskazania na język tej poezji, który łamie schematy pisania o Bogu (w zakończeniu).</p> Beata Bohdziewicz-Sulecka Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 106 117 10.26881/jsr.2022.17.08 Wezwanie kairotyczne: „Jest chwila, że trzeba wszystkim iść”. Propozycja tropu interpretacyjnego „Krzyżowców” Zofii Kossak-Szczuckiej https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8084 <p>Epopeja Zofii Kossak-Szczuckiej o czasach wypraw krzyżowych przynosi znacznie więcej niż tylko porywający literacko obraz sięgający wielkich tradycji pisarstwa historycznego przynosi własną, oryginalną wizję odnoszącą się również do kryzysu etycznego współczesności. Dzieje młodego rycerza Zbyluta to swoisty pamiętnik dojrzewania duszy podczas zbrojnej wędrówki do Ziemi Świętej. Kluczowe jest pojęcie kairosu jako wezwania człowieka do podjęcia misji i odczytania woli Stwórcy. Biblijne rozumienie teologii czasu jest zarazem teologią przemiany; uwidaczniają to kreacje wielu bohaterów Zofii Kossak-Szczuckiej, co jest również świadectwem pastoralnej wartości jej pisarstwa. Na przykładzie losów bohaterów „Krzyżowców” pisarka uczy jak ważne jest poznanie siebie prowadzące do stanięcia w świetle prawdy czego wynikiem jest przemiana skutkująca udoskonalaniem jako powrotu do spójnego systemu wartości etycznych.</p> Ewa Krawiecka Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 118 134 10.26881/jsr.2022.17.09 Święty Wojciech w naszej literaturze, tym razem autorów z Pomorza https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8085 <p>Najpierw mówi się tutaj o dramacie Cyryla Danielewskiego Rok 997, a potem o Hymnie na cześć św. Wojciecha. Utwory te są wprowadzeniem do wierszy mało znanej pisarki, Stefanii Tuchołkowej, i jej powieści Goraj, która dla tematu o św. Wojciechu znaczy tu najwięcej. W powieści dużo miejsca poświęcono zmaganiom wiernych dawnym bogom z nową wiarą, a św. Wojciech okazuje się tu zwycięzcą. Gdy przeciwni nowej wierze się nawrócą, powieść się kończy.</p> Tadeusz Linkner Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 135 143 10.26881/jsr.2022.17.10 (Dzień) Wszystkich Świętych – współczesny uzus ortograficzny w świetle normy https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8023 <p>W artykule podjęta jest próba zdiagnozowania współczesnego ususu ortograficznego w zakresie pisowni nazwy święta Wszystkich Świętych w języku polskim. Przestawione zostały dane pochodzące z tekstów gazet, czasopism, środków masowego przekazu, głównych portali informacyjnych, internetowych stron jednostek administracji publicznej, instytucji państwowych, instytucji edukacyjnych, wydawnictw naukowych, z internetowych stron katolickich, a także dane korpusowe oraz ankietowe. Świadczą one o tym, że współczesny uzus w zakresie pisowni nazwy święta jest rozchwiany, co może świadczyć o rodzeniu się alternatywnych nazw święta Wszystkich Świętych.</p> Ewa Badyda Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 9 21 10.26881/jsr.2022.17.01 Z dziejów słów i ich znaczeń – „święty” (Część 1. Od czasów najdawniejszych do doby średniopolskiej) https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/JSR/article/view/8076 <p>Leksem <em>święty</em> jest obecny w polszczyźnie od dawna w tym samym brzmieniu i w takiej samej postaci graficznej co dzisiaj, ale na przestrzeni dziejów języka podlegał różnym zmianom semantycznym. Niektóre ze starszych znaczeń, tych podstawowych, są żywe także współcześnie. Artykuł jest próbą eksplikacji zamieszczonego w tytule słowa oraz jego znaczenia, użyć w konkretnych tekstach i kontekstach, jego sensu oraz definicji słownikowych – co znaczą i jak się od-noszą do podstawowej wartości semantycznej wyrazu <em>święty</em>.</p> Joanna Kuć Prawa autorskie (c) 2023 2022-12-19 2022-12-19 17 23 34 10.26881/jsr.2022.17.02