Gdańskie Studia Międzynarodowe

Zasady prawa ochrony dziedzictwa kultury

Kamil Zeidler — 2020-12-15

Celem artykułu jest przybliżenie prawa ochrony dziedzictwa kultury poprzez omówienie jego zasad. Prawo ochrony dziedzictwa kultury jest uważane za kompleksową gałąź prawa, a wśród najważniejszych kryteriów wyodrębnienia go jako gałęzi należy wskazać unikalne, wyróżniające to prawo zasady. Jedną z cech definiujących normę prawną jako zasadę jest zabarwienie aksjologiczne, które nadaje znaczenie całemu systemowi prawa.

Zasady prawa dziedzictwa kultury zasługują na uwagę głównie dlatego, że stanowią obecnie ważną sferę aktywizmu sędziowskiego. Aktywizm ten przejawia się w rozumowaniach intensjonalnych (treściowych) co do zasad zawartych w tekście explicite, zasad dorozumianych (wyinterpretowanych z tekstu) oraz zasad dorozumianych drugiego stopnia (zasad niemożliwych do wyinterpretowania z tekstu, lecz funkcjonujących jako część kultury prawnej w szerszym znaczeniu). Przedstawiony katalog zasad powstał w wyniku analizy prawa aktualnie obowiązującego.

Prawne perspektywy ochrony światowego dziedzictwa ludzkości w kontekście zmian klimatu

Ieva Vaitkunaite — 2020-12-15

Zmiany klimatu należą do najpoważniejszych wyzwań ekologicznych i socjopolitycznych o zasięgu globalnym, a obiekty stanowiące dziedzictwo ludzkości nie są wolne od powstających zagrożeń. Ponieważ dziedzictwo kultury jest fundamentem tożsamości wszystkich społeczności i stanowi kompas dla ich rozwoju, ochrona tego dziedzictwa przed skutkami zmian klimatu jest nieodzowna dla utrzymania bezpieczeństwa społecznego. W artykule wskazano, że włączenie zagadnień światowego dziedzictwa do dyskusji o zmianach klimatu jest możliwe i mogłoby wzmocnić obowiązki społeczności międzynarodowej w kwestii podejmowania środków zaradczych. Przedstawiony wywód łączy więc zobowiązania wynikające z Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r., z analizą porozumienia paryskiego i niedawno przyjętą Agendą na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030.

Światowe dziedzictwo UNESCO: być albo nie być

Marta del Camino Pérez Cañón — 2020-12-15

Niniejszy artykuł przybliża 48 lat funkcjonowania Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. Autorka podaje przykłady odniesionych przez ten czas sukcesów i niepowodzeń. Dziedzictwo nie jest niezniszczalne, dlatego też doświadczenia związane z destrukcją, odbieraniem ochrony czy stopniową degradacją uświadamiają państwom członkowskim, jak ważne jest dbanie o dziedzictwo. Jednocześnie państwa mają świadomość, że unikalne właściwości dziedzictwa przekładają się na siłę społeczeństw. Z tego powodu rośnie zainteresowanie ochroną dziedzictwa.

Lista Światowego Dziedzictwa jest instrumentem rozpoznania przymiotów przesądzających o wyjątkowości obiektu, dzięki którym dziedzictwo jest źródłem duchowego bogactwa w wymiarze powszechnym. Wpis na Listę jest zatem źródłem zobowiązań nie tylko po stronie państw, ale także po stronie wszystkich ludzi.

Polityka kulturalna Unii Europejskiej

Katarzyna Superczyńska — 2020-12-15

Kultura jest pojęciem wieloznacznym i pojemnym. W dyskursie prawniczym na zwykłe trudności wywołane zmiennością treści i konotacji tego słowa nakłada się nadto brak definicji legalnej. Najczęściej za kulturę uważa się całokształt duchowego i materialnego dorobku ludzkości, przy czym, jeśli dodać do tego określenia element pokoleniowości, możemy mówić o dziedzictwie kultury. Ochrona tego dziedzictwa stała się jednym z priorytetów współczesnego świata i uwarunkowała powstanie polityki kulturalnej właściwej dla każdego z państw. Powstanie Wspólnoty Europejskiej zbliżyło do siebie obywateli państw członkowskich i wpłynęło na ukształtowanie się wspólnej ich tożsamości, co skutkowało rozwijaniem wspólnego europejskiego dziedzictwa. Przeobrażenie zaś Wspólnoty w Unię Europejską – podmiot różniący się od klasycznych organizacji międzynarodowych – skutkowało koniecznością opracowania równie niestandardowych rozwiązań w odniesieniu do integracji i współpracy państw członkowskich w zakresie wspólnego dziedzictwa kultury, a także usystematyzowania wspólnej polityki kulturalnej. Już samo motto Unii – „zjednoczona w różnorodności” – wskazuje na kulturowy paradygmat „jedność w wielości”, a więc na zasadę zachowania niejednakowych kodów kulturowych funkcjonujących na kontynencie europejskim. Wzrost zainteresowania wspólną polityką w sprawach kultury jest zauważalny, a tym samym polityka kulturalna stała się jednym z komponentów działalności Unii Europejskiej. W artykule przybliżono ewolucję polityki kulturalnej Unii Europejskiej, jednocześnie wskazując na jej wpływ na ochronę dziedzictwa kultury.

Awantura o Klimta: analiza praw restytucyjnych na podstawie austriackiej sprawy Klimt Bloch-Bauer

Katarzyna Zygmunt — 2020-12-15

Artykuł dotyczy prawnej i moralnej złożoności sprawy o restytucję portretów Adele Bloch-Bauer autorstwa Gustava Klimta. Wskazuje on na wzajemne powiązania różnych gałęzi prawa. Z jednej strony na poziomie narodowym – prawo spadkowe i prawo restytucyjne, a z drugiej strony – na poziomie międzynarodowym – jurysdykcja innego państwa w sprawie przeciwko innemu suwerennemu podmiotowi, na podstawie sprawy Maria Altmann przeciwko Republice Austrii. Autorka korzysta z wielu źródeł, w tym z ustawodawstwa austriackiego, wyroków sądów amerykańskich, aktów prawa międzynarodowego, publikacji naukowych, filmu dokumentalnego, a także stron internetowych, przede wszystkim stron rządowych i renomowanych tytułów prasowych. Losy obrazu doskonale pokazują, jak II wojna światowa wpłynęła na życie ich właścicieli, działania władz w Austrii w trudnym momencie jej dziejów.

Argumentacyjny aspekt dyskursu nad zwrotem dóbr kultury utraconych na rzecz imperiów kolonialnych

Agnieszka Plata — 2020-12-15

Celem artykułu jest analiza dyskursu dotyczącego zwrotu dóbr kultury utraconych na rzecz byłych imperiów kolonialnych z terytoriów znajdujących się pod ich wpływem. Utrata omawianych obiektów nastąpiła przed ustanowieniem norm prawnych dotyczących ochrony dziedzictwa kultury. Z tego względu państwa zgłaszające żądania ich zwrotu korzystają z alternatywnych metod rozstrzygania sporów. Argumenty ze sprawiedliwości i przynależności kulturowej stanowią kluczowe koncepcje popierające żądania zwrotu omawianych dóbr kultury, podczas gdy argumenty dotyczące własności, upływu czasu, użyteczności społecznej i najbezpieczniejszego miejsca są często wykorzystywane jako przemawiające za zatrzymaniem dóbr w aktualnym miejscu ich przechowywania. Różnorodność argumentów podnoszonych w toku sporu restytucyjnego eksponuje wielość interesów stron dotyczących przyszłości dóbr kultury. Autorka wskazuje przykłady użycia opisywanej argumentacji w źródłach prawa i w dialogu dotyczącym zwrotu dóbr kultury utraconych przez byłe kolonie.

Repatriacja dóbr kultury Indian północnoamerykańskich w sektorze aukcyjnym: imperatyw transparentności

Lia von Huben — 2020-12-15

Prawo amerykańskie chroniące dziedzictwo kultury Indian północnoamerykańskich nie obejmuje sektora prywatnego, przez co domy aukcyjne nadal przyczyniają się do sprzeniewierzeń i trwonienia tego dziedzictwa. W odpowiedzi na ów stan dom aukcyjny Revere Auctions przyjął „Politykę etyczną obiektów indiańskich”, w której ustalono przejrzysty sposób obchodzenia się z przedmiotami stanowiącymi indiańskie dziedzictwo, z uwzględnieniem konsultacji ze Stowarzyszeniem Spraw Indian Północnoamerykańskich (Association of American Indian Affairs) i z władzami plemiennymi. Wypada wyrazić nadzieję, że wdrożenie tej polityki przyczyni się do ułatwienia repatriacji dziedzictwa kultury Indian Północnoamerykańskich i zapoczątkuje nowe sposoby postępowania z przedmiotami, których natura ze względów kulturowych jest delikatna.

Dziedzictwo kultury i prawo dostępu do kultury: Leonardo da Vinci i procesy sądowe dotyczące autentyczności, wyceny, międzynarodowych wypożyczeń oraz eksportu jego prac po roku 2010

Mateusz M. Bieczyński — 2020-12-15

Sądowa batalia między rosyjskim oligarchą Dmitrijem Rybołowlewem a szwajcarskim właścicielem „wolnych portów” Yvesem Bouvierem zwróciła uwagę opinii publicznej na praktyki na rynku sztuki i na ich przejrzystość. Sprawa Jeanne Marchig przeciwko Christie’s pokazała, jak kruchy jest proces profesjonalnego uwierzytelniania dzieł sztuki. Przykład rzekomego i nieoczekiwanego odnalezienia portretu Isabelli d’Este wskazywał na istnienie szarej strefy handlu dziełami sztuki w prywatnym obiegu, co czyni cały rynek sztuki jeszcze mniej przejrzystym. Wreszcie sprawa „Człowieka witruwiańskiego” dotyczyła kwestii dostępności sztuki dawnej znajdującej się w zbiorach publicznych.

Cztery sprawy sądowe przedstawione w niniejszym artykule – wszystkie dotyczące dzieł stworzonych przez Leonarda da Vinci lub jemu przypisywanych – ukazują całe spektrum problemów prawnych związanych z dziełami sztuki wykonanymi przez dawnych mistrzów, które mają szczególne znaczenie dla prywatnych właścicieli, państw, regionów i dziedzictwa kultury ludzkości. Przedstawione przykłady ilustrują, w jakim stopniu dzieła sztuki mogą być przedmiotem spekulacji rynkowych, gdy stają się obiektem zaspokajania ludzkich pragnień jako zwykły towar – rzecz, którą „trzeba mieć” lub „trzeba zobaczyć”.

Pierwsze dwa przypadki są przykładem problemów związanych z prywatną własnością dzieł sztuki o znacznej wartości historycznej i kulturowej. Uzmysławiają, że obieg dzieł poza wszelką kontrolą publiczną uniemożliwia ostateczną weryfikację ich autentyczności. Jednoznaczne ustalenia co do ich prawdziwości często są sprzeczne z interesami inwestorów zarządzających powierzonymi im finansami. W konsekwencji brak jest skutecznych narzędzi ochrony interesów kolekcjonerów, którzy stracili pieniądze w wyniku spekulacji rynkowych. Przekonał się o tym na własnej skórze Dmitrij Rybołowlew, który nie otrzymał odszkodowania za poniesione straty, a rola Jeanne Marchig w historii rzekomego rysunku Leonarda do dziś pozostaje niejednoznaczna.

Dwie ostatnie sprawy dotyczyły relacji między państwem a jednostką w odniesieniu do dóbr kultury. Przypadki te wiążą się z pytaniem o to, czy dobra kultury powinny być wykluczone z rynku jako res extra commercium oraz czy ich prywatne posiadanie jest zgodne z interesem publicznym, zwłaszcza czy jest do pogodzenia ze zbiorowym prawem dostępu do dóbr kultury. Jak pokazuje jednak przykład „Człowieka witruwiańskiego”, własność publiczna nie jest uniwersalnym rozwiązaniem wszystkich kwestii związanych z zachowaniem wyjątkowych dzieł sztuki.

Wszystkie wymienione przypadki zdają się potwierdzać brak przejrzystości rynku sztuki współczesnej oraz niedostateczne objęcie przepisami prawa dzieł sztuki o szczególnej wartości historycznej i artystycznej.

Collecting works of art: Are they taxable? An Italian perspective

Marialuciana Di Santi — 2020-12-15

This article provides an overview of the tax treatment applicable to individuals, whether private individuals or galleries or auction houses, who buy, sell and exchange works of art. It outlines the existing situation on the matter with a specific focus on Italian legislation. The art sector, in fact, no longer considered niche and has all the prerequisites to acquire an ever greater importance, including in the investment sector as a portfolio diversifier.

Co składa się na wiarygodność dowodu: o roli konserwatorów w walce z przestępczością przeciwko dziełom sztuki

Alexandra Taylor — 2020-12-15

W artykule podjęto tematykę ustalania oryginalności i autorstwa dzieł sztuki. Autorka stawia pytanie, jaki jest wkład wiedzy specjalnej w ustalenia faktyczne, w jaki sposób podlega weryfikacji proweniencja, jaką rolę odgrywa tu nauka, wreszcie jakie zadania stoją przed konserwatorami. Aby odpowiedzieć na te pytania, poddaje analizie metody śledcze w świetle trzyelementowej zasady budowania ustaleń, obejmującej historię, łańcuch proweniencji i badania techniczne.

Pojawiające się raz po raz roszczenia restytucyjne, zarzuty podważające autorstwo, sfałszowane dokumenty i wątpliwe ekspertyzy uprawomocniają dążenie do utworzenia sprawnego schematu metodologicznego, dzięki któremu utrwalałyby się dobre praktyki. Procesy sądowe o oryginalność i autorstwo wymagają szczególnych dowodów. Rozmiary wzajemnego rozeznania w obszarach badawczych pomiędzy ekspertami różnych dyscyplin bywają niejednakowe, toteż poszerzanie dyskursu przyczyni się do ogólnej poprawy sytuacji.

Ocena systemu prawa ochrony zabytków: o potrzebie badań w paradygmacie konstruktywistyczno-interpretatywnym

Katarzyna Schatt-Babińska — 2020-12-15

Badania realizowane w paradygmacie konstruktywistyczno-interpretatywnym skupiają się na odpowiedzi na pytania typu: dlaczego?, w jaki sposób? Charakterystyczne dla tego nurtu są badania jakościowe, które pozwalają dotrzeć do opinii i sposobu interpretowania pewnych faktów społecznych przez uczestników – tzw. twórców badanego pola. Wśród stosowanych w tym nurcie metod szczególnie popularny jest indywidualny wywiad pogłębiony.

W celu zbadania skuteczności obowiązującego prawa ochrony zabytków należy przeprowadzić wywiady z respondentami, którzy przynależą do jednej z trzech grup – pracownicy urzędu ochrony zabytków, właściciele zabytków oraz osoby pośredniczące pomiędzy tymi dwiema grupami. Wywiady te mogą przynieść odpowiedzi na pytanie dotyczące wpływu norm prawnych na funkcjonowanie badanej grupy. Wynikiem wywiadów jest ukazanie, w jaki sposób funkcjonuje prawo, jak dana grupa na nie reaguje oraz jak kształtuje się społeczeństwo pod jego wpływem.

Wykorzystanie metod badań społecznych w nurcie konstruktywistyczno-interpretatywnym umożliwia uzyskanie wglądu we „współczynnik humanistyczny” – dotarcie do (choćby tylko deklarowanych) motywacji, które leżą u podstaw pewnych działań społecznych. W ten sposób można ocenić, czy to, co identyfikujemy jako problem, jest uznawane za problem i w jaki sposób jest interpretowane.

Narodziny nowożytnego ujęcia dziedzictwa kultury i jego prawnej regulacji: podejście z punktu widzenia teorii aktora-sieci

Wojciech Bagiński — 2020-12-15

W niniejszym artykule przedstawiono przebieg błyskawicznego uformowania się w latach Wielkiej Rewolucji Francuskiej fenomenu zwanego francuskim dziedzictwem narodowym, które jest pierwowzorem dzisiejszego światowego dziedzictwa kultury. Celem badawczym była identyfikacja czynników (aktorów i środków translacji), które były niezbędne do ustanowienia i wdrożenia tej zupełnie nowej w tamtych czasach koncepcji oraz umożliwienia jej rozwoju i kontynuacji. Jako specyficzne tło narodzin i obecnych problemów opieki nad dziedzictwem kultury został wskazany i scharakteryzowany projekt nowoczesny. Aby uniknąć redukcji a priori, francuskie dziedzictwo narodowe zostało ujęte jako struktura materialno-semiotyczna, a w rozważaniach wykorzystano aparat badawczy oferowany przez teorię aktora-sieci (ANT).

Ochrona wspólnego niematerialnego dziedzictwa kultury: „most nad wzburzoną wodą”?

Aliki Gkana — 2020-12-15

Tematem artykułu jest ochrona wspólnego niematerialnego dziedzictwa ludzkości, ściślej – transgranicznych przejawów tego dziedzictwa, czyli takich, których nie sposób ująć jako „znajdujące się” na danym terytorium w rozumieniu konwencji UNESCO z 2003 r. Autorka przedstawia definicję tego dziedzictwa oraz omawia sposoby jego ochrony, następnie opisuje mechanizm konwencji UNESCO z 2003 r., ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień, które a priori lub w praktyce państw członkowskich mogą mieć znaczenie dla dziedzictwa wspólnego, wreszcie – ocenia efektywność systemu, a zwłaszcza to, czy potrzebne są zmiany. Obrazowo ujmując, jeżeli dziedzictwo niematerialne jest jak rzeka łącząca ludy i kultury, i jeżeli relacje między państwami mogą wywołać stan wzburzenia wód, to system ochrony wspólnego niematerialnego dziedzictwa mógłby zadziałać jak most przeciwdziałający traktowaniu dziedzictwa jako pretekstu do tworzenia barier.

Kwestia ochrony dóbr kultury w nowelizacji doktryny CIMIC Sojuszu Północnoatlantyckiego jako kamień milowy w implementacji postanowień konwencji haskiej z 1954 r.

Jacek Grzebielucha — 2020-12-15

Postanowienia konwencji haskiej z 1954 r. przetrwały ponad 40 lat aż doświadczenia konfliktów zbrojnych lat 90. skłoniły społeczność międzynarodową do uchwalenia protokołu dodatkowego. Jednocześnie każde z państw-sygnatariuszy miało swobodę własnej interpretacji postanowień konwencji. W ostatniej nowelizacji doktryny współpracy cywilno-wojskowej NATO uznano kwestię ochrony dóbr kulturalnych za temat przekrojowy, co może mieć znaczący wpływ na prowadzenie działań sojuszniczych. Po raz pierwszy Sojusz wyróżnił ochronę dóbr kultury jako coś więcej niż element międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.

Komunistyczne pomniki: dziedzictwo kultury czy kulturowa uciążliwość?

Mateusz Pszczyński — 2020-12-15

Pomniki Lenina, Dzierżyńskiego czy też te gloryfikujące Armię Czerwoną stoją w wielu miejscowościach w Europie. Są spontanicznie niszczone i usuwane z placów i ulic, przenoszone w neutralne miejsca. Zdarza się, że mają wartość artystyczną ratującą je przed zniszczeniem. Polska wprowadziła regulacje prawne nakazujące usunięcie symboli komunistycznych i wszelkich innych totalitarnych z przestrzeni publicznej. Przepisy te budzą dużo emocji w społeczeństwie. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy narody mają prawo do usunięcia niechcianego i kłopotliwego dziedzictwa. Aktualny kontekst historyczny, polityczny i kulturowy pomników gloryfikujących komunizm nie pozwala na pozostawienie ich w pierwotnej lokalizacji. Czasem pomnik należy trwale usunąć z przestrzeni publicznej, a tym samym ze świadomości społecznej.

Trzydzieści pięć lat przepisów karnych w ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach: uwagi o kierunkach zmian prawa

Bartłomiej Gadecki — 2020-12-15

Autor porównuje karnoprawną ochronę materiałów archiwalnych do ochrony, jaką mają inne składniki dziedzictwa kultury (zabytki, muzealia, materiały biblioteczne). Wskazuje, że oddzielenie karnoprawnej ochrony materiałów archiwalnych od ochrony zabytków, które nastąpiło wskutek wejścia w życie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, spowodowało osłabienie karnoprawnej ochrony materiałów archiwalnych. Ustawodawca dokonywał zmian ustaw w zakresie karnoprawnej ochrony poszczególnych składników dziedzictwa kultury w różnych okresach, a poszczególne zmiany prawa w tym zakresie nie były spójne. Brak spójności może wynikać z tego, że przepisy karne dotyczące ochrony dziedzictwa kultury są rozproszone po różnych ustawach, a nie zawarte w jednym rozdziale kodeksu karnego.

Francuski system utrwalania procesów sądowych o znaczeniu historycznym (Archives audiovisuelles de la justice)

Ronan Bretel — 2020-12-15

W roku 1985 we Francji uchwalono prawo o utrwalaniu i upublicznieniu przebiegu procesów sądowych o znaczeniu historycznym i o utworzeniu Audiowizualnego Archiwum Wymiaru Sprawiedliwości (Archives audiovisuelles de la justice). Archiwum, podlegające ustawie o ochronie dziedzictwa kultury, jest odstępstwem od zakazu nagrywania przebiegu procesu. Prawo to wprowadzono na użytek procesów w sprawach zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości z czasów II wojny światowej. Regulację tę następnie rozciągnięto na sprawy katastrof o skali krajowej. Archiwum z założenia ma stanowić materiał źródłowy dla przyszłych badań historycznych. Pojęcie interesu historycznego, będącego prawnym warunkiem utrwalania, budzi wątpliwości co do istoty owej historyczności – czy leży ona w samym nagrywaniu, w doniosłości procesu czy też w doniosłości roztrząsanych zdarzeń. Kwestie te są kluczowe dla regulacji, w tym dla uchwycenia niejasności i arbitralności sądowego postanowienia o utrwaleniu procesu.

Ochrona dziedzictwa kultury w Azerbejdżanie

Elnur Karimov — 2020-12-15

W artykule omówiono stan ochrony dziedzictwa kultury w Azerbejdżanie. Autor, analizując pojęcia skarbu kultury (cultural treasure) oraz warunkowego dobra kultury (cultural sample), poprzez przybliżenie mechanizmów ochrony, takich jak rejestr, system klasyfikacji oraz umowa o opiekę nad dobrem kultury, opisuje miejsce, jakie zajmuje ochrona dziedzictwa w prawie i polityce Azerbejdżanu. Stawia tezę, że nawet najściślejsze przestrzeganie umów międzynarodowych nie gwarantuje właściwego poziomu ochrony, jeżeli nie towarzyszą mu wypracowane i wdrożone alternatywne metody rozwiązywania sporów. Teza ta wsparta jest analizą aktualnego stanu dyskursu naukowego na temat racji ochrony dziedzictwa w Azerbejdżanie i na świecie, z uwzględnieniem kontekstu historycznego.

Przegląd kluczowych aktów prawa ochrony zabytków w Polsce (od 1918 r. do prawa aktualnie obowiązującego)

Dominika Tarasiuk — 2020-12-15

Ochrona zabytków w Polsce stanowi niezwykle istotne zagadnienie, przede wszystkim ze względu na fakt, że polskie dziedzictwo kultury na przełomie lat doświadczyło wielu różnorodnych wyzwań. W niniejszym artykule omówiono najistotniejsze akty normatywne dotyczące ochrony zabytków, które były wydawane od momentu odzyskania przez Polskę niepodległości, poprzez okres obowiązującego na jej obszarze ustroju komunistycznego, do dnia dzisiejszego. Przedstawienie tej problematyki w formie przeglądu pozwoli na lepsze zrozumienie obecnie obowiązujących przepisów oraz aktualnego stanu polskich zabytków.

Prawne i etyczne aspekty pornografii oraz aktów w kontekście godności ludzkiego ciała

Alicja Jarłaczyńska-Kardela — 2020-12-15

Celem niniejszego artykułu jest porównanie sytuacji prawnej pornografii i aktów w sztuce w kontekście regulacji prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej, zwłaszcza w prawie polskim i francuskim. W odniesieniu do analizowanego zagadnienia uwzględniono również przepisy prawa brytyjskiego. Przedstawione tu rozważania odnoszą się do moralnych aspektów produkcji oraz wykorzystywania treści pornograficznych i aktów w sztuce. Artykuł dotyczy problematyki wolności sztuki, godności ludzkiego ciała i prawa do rozporządzania własnym ciałem. Autorka podejmuje próbę wytyczenia granic pomiędzy powyższymi pojęciami.