Academic Scientific JournalsLife and death of Poland’s landscape – are we living in landscape “hell”?
DOI:
https://doi.org/10.26881/jpgs.2023.4.01Keywords:
spatial management, landscape death, landscape “hell”, political transformation, the “mafia” stateAbstract
The author’s thesis assumes that the degree of landscape degradation in many parts of Poland is so high that the use of the term “landscape hell” is justified. This denotes such a state of visual and aesthetic, structural and functional landscape degradation that leads or has already led to the landscape’s death. This condition existed in many areas during the communist period, but now, 34 years after the political transformation and eight years of the development of the “mafia” state, it is also occurring with increasing frequency. Its origin lies in the attitude of some politicians and the public towards space and nature as resources that can be exploited to an extreme extent and that must be subordinated to people. This is due, among others, to the Poles’ civilizational lag in relation to many other nations, Polish society’s developmental history, and the recurring compensation for economic shortcomings. In the first quarter-century of transformation, the development of consumption, the dominance of economic development criteria, and the politicians’ ignorance and bias have introduced phenomena such as strip farm urbanisation, “concreteosis”, architectural “gigantomania”, “urban blight”, “railingeosis”, and “advertosis” into the landscape. After 2015, the above have been overlaid by the landscape-eroding activities of the representatives of the “mafia” state, resulting from, among others, excessive deforestation and tree clearing in open and urban areas, continued operation of the coal-based energy sector, including open-cast mines, river diversions, construction of hydro-technical facilities, mass legalisation of arbitrary construction, and transport infrastructure planning. The various recommendations on landscape conservation, formulated for many years, have, for the most part, not been implemented, despite Poland’s ratification of the European Landscape Convention. We can thus gradually kill off more landscape, which will continue to linger in our memories and documents for some time, until eventually, virtual reality becomes the main way of admiring it.
Downloads
References
Baranowski A., 2020, System zagospodarowania przestrzeni w Wielkiej Brytanii (Eng. Spatial planning system in Great Britain), [in:] Polska Polityka Architektoniczna. Studia i Szkice, I, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa, 52–59.
Beauvois D., 2021, Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914 (Eng. Ukrainian Triangle. Gentry, tsarism and peasants in Volhynia, Podolia and Kiev Region 1793–1914), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Budzyńska I., Dziechciarz M., Flanz S., Kurowska I., 2023, Audyt krajobrazowy dla województwa kujawsko-pomorskiego (Eng. Landscape Audit for Kujawsko-Pomorskie Voivodeship), Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, Toruń.
Chmielewski T.J., 2012, Systemy krajobrazowe: struktura – funkcjonowanie – planowanie (Eng. Landscape systems: structure – functioning – planning), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Chudzikowski A., 1957, Krajobraz holenderski (Eng. Dutch landscape), Wydawnictwo „Sztuka”, Warszawa. CJEU Judgment of The Court (Grand Chamber) of 17 April 2018, ECLI:EU:C:2018:255.
Engelking B., Grabowski J. (Eds.), 2011, Zarys krajobrazu. Polska wieś wobec zagłady Żydów (Eng. Landscape Outline. Polish Countryside vs. the Extermination of Jews), Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa. Górka A., 2016, Krajobrazowy wymiar ruralistyki (Eng. The landscape dimension of ruralism), Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
Górka A., 2018, Threats to Rural Landscape and Its Protection in Poland, Environments, 5(10), 109. doi: 10.3390/ environments5100109.
Howard E., 1902, Garden Cities of To-Morrow, Swan Sonnenschein & CO Ltd., London. Ingold T., 1993a, Globes and spheres: the topology of environmentalism, [in:] K. Milton (Ed.), Environmentalism: the view from anthropology, Routledge, London, 29–40.
Ingold T., 1993b, The temporality of the landscape, World Archaeology, 25, 152–174.
Janik K. (Ed.), 2023, Społeczeństwo polskie po II wojnie światowej (Eng. Polish society after II World War), Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń.
Kamiński J., Podgórska A., Roszak C., 2023, Audyt krajobrazowy województwa wielkopolskiego (Eng. Landscape Audit of Wielkopolskie Voivodeship), Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu, Poznań. Kassenberg A., Rolewicz C, 1985, Przestrzenna diagnoza ochrony środowiska w Polsce (Eng. The spatial diagnosis of environmental protection in Poland), Studia KPZK PAN, 89.
Kistowski M., 2001, Problemy i perspektywy ochrony przyrody w dobie totalnego równoważenia rozwoju (Eng. Problems and prospects of nature protection in times of total development sustainability), Przegląd Przyrodniczy 12(3– 4), 19–39.
Kistowski M. 2010a, Eksterminacja krajobrazu Polski jako skutek wadliwej transformacji społeczno-gospodarczej państwa (Eng. Polish landscape extinction as the effect of faulty social-economical state transformation), [in:] D. Chylińska, J. Łach (Eds.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy (Eng. Landscape studies and perished landscapes), Zakład Geografii Regionalnej i Turyzmu Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 9–20.
Kistowski M. 2010b, Bierna ochrona krajobrazu jako podstawa utrzymania korzystnych warunków życia człowieka (Eng. Passive landscape conservation as a basis to maintain advantageous living conditions for man), Przegląd Przyrodniczy 21(2), 29–41.
Kistowski M. 2010c, Retardacja w gospodarce przestrzennej – dylematy i kierunki wdrażania w warunkach polskich (Eng. Retardation in spatial economy – dilemmas and implementation directions in Polish conditions), Biuletyn KPZK PAN, 242, 90–108.
Kistowski M. 2012, Perspektywy ochrony krajobrazu w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych (Eng. The prospects for landscape conservation in Poland with special attention to landscape parks), Przegląd Przyrodniczy, 23(3), 30–45.
Kuciel-Frydryszak J., 2023, Chłopki. Opowieść o naszych babkach (Eng. Peasant women. The story about our grandmothers), Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.
Leder A., 2014 Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej (Eng. The dreamed revolution. Exercises in historical logic), Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Leszczyński A., 2020, Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia Panowania (Eng. The folky history of Poland. The history of exploitation and resistance), Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Lipińska B., 2011, Ochrona dziedzictwa kulturowego. Ujęcie krajobrazowe (Eng. Cultural heritage protection. A landscape approach), Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
Macnaghten P., 1995, Public attitudes to countryside leisure: a case study on ambivalence, Journal of Rural Studies, 11, 135–147.
Macnaghten P., Urry J., 1998, Contested Natures, Sage Publications, London, Thousand Oaks, Calif.
Mencwel J., 2020, Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta (Eng. Concreteosis. The destruction of Polish cities), Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Michnowski L., 1995, Jak żyć? Ekorozwój albo... (Eng. How to live? Sustainable development or…), Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok.
Myga-Piątek U., Nita J., 2015, Polityka krajobrazowa Polski – u progu wdrożeń (Eng. Landscape policy of Poland – The initial stage of implementation), Przegląd Geograficzny, 87(1), 5–25. doi: 10.7163/PrzG.2015.1.1.
O’Riordan T., 1995, Frameworks for choice: core beliefs and the environment, Environment, 37(8), 4–9, 25–29.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 kwietnia 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (Eng. Announcement of the Speaker of the Sejm of the Republic of Poland of April 17, 2023 on the announcement of the uniform text of the Law on the Central Communication Port), 2023 (Dz.U. 2023, poz. 892).
Orwell G., 1937, The Road to Wigan Pier, Victor Gollancz, London.
Piątek Z, 1998, Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie (Eng. Environmental ethics. A new view on humanity’s place in nature), Uniwersytet Jagielloński. Instytut Filozofii, Kraków.
Pobłocki K., 2021, Chamstwo (Eng. The Rabble), Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych (Eng. Regulation of the Council of Ministers of 11 January 2019 on landscape audit preparation), 2019 (Dz.U. 2019, poz. 394).
Schmithüsen J., 1964, Was is eine Landschaft? (Eng. Is there a single landscape?), Erdkundliches Wissen, Schriftenreihe für Forschung und Praxis, 9, Steiner, Wiesbaden.
Schmithüsen J., 1970, Begriff und Inhaltbestimmung der Landschaft als Forschungobjekt vom geographischen und biologischen Standpunkt (Eng. The concept and meaning of landscape as a research subject from a geographical and biological viewpoint, Quaestiones Geobiologicae (Problémy biológie krajiny), 7, 13–25.
Stowarzyszenie Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, 2021, Lasy poza kontrolą. Raport o wybranych nieprawidłowościach gospodarki leśnej w obszarach cennych przyrodniczo w Polsce (Eng. Out of control: The worrying rise of logging in Polish po forests, Bystra. The Forests and Citizens, https://lasyiobywatele/ (accessed 15 November 2023).
Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o rewitalizacji rzeki Odry (Eng. the Oder River Revitalisation Act of 13 July 2023), 2023 (Dz.U. 2023 poz. 1963).
Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Eng. Act of 13 February 2020, amending the Building Law and certain acts), 2020 (Dz.U. 2020, poz. 471).
Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy o lasach (Eng. Nature Protection Act of 16 December 2016), 2016 (Dz.U. 2016, poz. 2249).
Ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. o usprawnieniu procesu inwestycyjnego Centralnego Portu Komunikacyjnego (Eng. Act of 22 July 2022 on streamlining the Central Communication Port investment process), 2022 (Dz.U. 2022, poz. 1846).
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Eng. Act of April 24, 2015 amending certain acts in connection with strengthening landscape protection tools), 2015 (Dz.U. 2015, poz. 774).
Wielki słownik języka polskiego (Eng. Great Dictionary of the Polish Language), n.d., Instytut Języka Polskiego PAN, https://wsjp.pl (accessed 15 November 2023).
Wolski P., 2020, Krajobraz – dobro, które należy chronić, kształtować i gospodarować nim (Eng. The landscape – a common good to be protected, shaped and managed), [in:] Polska Polityka Architektoniczna. Studia i Szkice, 1, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa, 98–127.
Wulf A., 2015, Alexander von Humboldt. Und die Erfindung der Natur (Eng. The Invention of Nature: Alexander von Humboldt’s New World), Bertelsmann Verlag, München.
