Uniwersyteckie Czasopisma Naukowe"Siej chłopku, siej", czyli słowne interpretacje głosów ptaków a postrzeganie zwierząt w polskiej kulturze ludowej
DOI:
https://doi.org/10.26881/jk.2024.18.07Słowa kluczowe:
bird voices, verbal interpretation, folklore, traditional culture, anthropomorphizationAbstrakt
The aim of this article is to examine messages conveyed in verbal interpretations of bird voices, which used to be present in traditional Polish culture. The author looks at the reasons why people chose to translate bird voices into their own language and what they actually believed the birds to tell them. By conducting an analysis of numerous selected examples of messages directed by birds to people, the author attempts to reveal what abilities were traditionally attributed to different bird species based on the contents of these messages. The article also examines the consequences of the antropomorphization phenomenon, which laid at the heart of such interpretations.
Downloads
Bibliografia
Adamowski J., Bartmiński J., Niebrzegowska S., Ptaki, zwierzęta i rośliny w relacjach gwarowych z okolic Biłgoraja, Etnolingwistyka, nr 7, 1995.
Attenborough D., Prywatne życie ptaków, Warszawa 1999.
Badura W.E., Naśladowanie głosu zwierząt, „Lud”, t. 8, 1902.
Bartmiński J., Kielak O., Niebrzegowska-Bartmińska S., Dlaczego wąż nie ma nóg? Zwierzęta w ludowych przekazach ustnych, Lublin 2015.
Cercha S., Przebieczany, wieś w pow. Wielickim, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 4, 1900, s. 81-210.
Cieślikowski J., Wielka zabawa, Wrocław 1985.
Ciszewski S., Lud rolniczo-górniczy z okolic Sławkowa w powiecie Olkuskim, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, r. 11, 1887, s. 1-129.
Czesak, A., „Co i gdzie jeszcze powiedziały gwarą ptaki?”, w: Rozmaitości językowe: ofiarowane prof. dr. hab. Januszowi Strutyńskiemu z okazji jego jubileuszu, red. M. Skarżyński, M. Szpiczakowska, Kraków 2002, s. 63-70.
Federowski M., Lud okolic Zarek, Siewierza i Pilicy, jego zwyczaje, sposób życia, obrzędy podania, gusta, zabobony, pieśni, zabawy, przysłowia, zagadki i właściwości mowy, t. 2, Warszawa, 1889.
Gawełek E, Przesądy zabobony środki lecznicze i wiara ludu w Radłowie pow. Brzeski, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 11, 1910, s. 48—106.
Grab W., Tłumaczenie ludowe śpiewu ptaków w Ciechanowskim, „Wisła”, t. 15, 1901, s. 78— 79.
Gustawicz B., Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, t. 5, 1881, s. 102-186.
Hradecka S., Przyczynki do wierzeń ludu z Wierzbanowy pow. Wieliczka, „Lud”, t. 9, 1903, s. 64-68.
Kaczmarek L., Z geografii wielkopolskich nazw ptaków: wilga, „Język Polski”, nr 37, 1957, s. 55-62.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 3. Kujawy, cz. I, Poznań 1962.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 17. Lubelskie, cz. II, Poznań 1962.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 19. Kieleckie, cz. II, Poznań 1963.
Kowerska Z., Poglądy ludu na przyrodę, „Wisła”, t. 8, 1894, s. 809-811.
Kownacka M., Razem ze słonkiem. Szaruga jesienna, Warszawa 1991.
Krzyżanowski J., Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych, t. 3, Warszawa 1972. Lasocki M., Cztery podania, „Wisła”, t. 16, 1902.
Lasota, P, Etnografia Lubelszczyzny — ludowe wierzenia o zwierzętach, „Ośrodek Brama Grodzka. Teatr NN”, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/ernografia-lubelszczyznyludowe-wierzenia-o-zwierzetach [dostęp: 02.10.2019].
Mach H., Głosy ptaków, „Orli Lot”, nr 13(3), 1932, s. 42-45.
Majewski E., Sowa w mowie i pojęciach ludu naszego, „Wisła”, t. 13, 1899, s. 609-620.
Majewski E., Rodzina kruków w mowie, pojęciach i praktykach ludu polskiego, „Wisła”, t. 14, 1900, s. 28-41, 152-179.
Matlakowski W., Bajki i gadki dziecięce, „Wisła”, t. 4, 1890, s. 68-78.
Milewska J., Sposoby zabawiania dzieci i ich zabawy w Ciechanowskiem, „Wisła”, t. 17, 1903, s. 31-39.
Murawska K., „Nawoływanie i naśladowanie przez dzieci ptaków i żab”, w: Muzyka odnaleziona, vol. 11: Śpiewy, Gwizdy, Krzyki (Czyli Prosto Ze Wsi), opre. A. Bieńkowski, 2011.
Nitsch K., Z geografii wyrazów polskich, „Rocznik Slawistyczny”, t. 8, 1918, s. 60-73.
Osipowicz A., Nazwy ludowe głosów zwierząt, ptaków itd. i tłumaczenie znaczenia niektórych z nich w mowie ludzkiej, „Wisła”, t. 7, 1893.
Piątkowska I., W sprawie piosnek i zabaw dziecięcych, „Lud”, t. 8, 1902.
Pióro, M., Trele na morelach. O czym ptaki śpiewają, świergolą i pimpilą, Kielce 2020.
Ranoszek, E., Prasie glosy na wesoło w edukacji przyrodniczo-leśnej, Szkota Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Leśny Zakład Doświadczalny. Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, 2007.
Rumlówna, A., Tłumaczenie ludowe śpiewu ptaków w Masiach, „Wisła”, t. 16, 1902, s. 61-62.
Saloni, A., Lud łańcucki. Materiały etnograficzne, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 6, 1903, s. 186—420.
Siarkowski, W., Podznia i legendy o zwierzętach, drzewach i roślinach, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, t. 7, 1883, s. 113-119.
Sokołowski, J., Praki ziem polskich, t. 1, Warszawa 1972.
Sokołowski, J., Ptaki Polski, Warszawa 1979.
Strutyński, J., Sposoby naśladowania głosów ptaków w języku polskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, nr 114 z. 15, 1965, s. 85-117.
Świętek, J., Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, Kraków 1893.
Tuwim, J., „Zarys ćwierkologii”, w: Pegaz dęba, czyli panopticum poetyckie, Warszawa 2008, s. 349-368.
Ulanowska, S., Niektóre materiały etnograficzne we wsi Łukówcu (mazowieckim) zebrane, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, t. 8, 1884, s. 247-323.
Witowt, Naśladowanie głosów zwierząt. Wieś Pludy, powiatu Radzyńskiego, „Wisła”, t. 18, 1904, s. 393-394.
Wójcicki K.W., Zarysy domowe, t. 2, Warszawa 1842.
Zawiliński R., Głosy ptaków podług wyobrażeń ludu, „Świat”, nr 3, 1890, s. 184-186.
Typa A.B., Cumeonuka »cueomHoix 6 CIaeRHKckoli HapoOHoii mpaduyuu, MockBa 1997.
MagesaeBckuli A.C., „BuojorHueckue OCHOBBI 3BYKOBOH KOMMYHHKAI[HH IITHIĘ”, w: 30onozuueckuii xcypHan, T. 59, BeIm. 7, 1982, s. 1000-1008.
IIlrsxoBa C.C., Tens cmoicna e 3cyke. Beedenue e pycckyro (bonocemanmuky, IlepMb 2003.
