Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweGlobalizacja i regionalizacja. Zjawiska kształtujące rzeczywistość kulturowo-cywilizacyjną i gospodarczą Gdańska od XIII do XVII wieku
Słowa kluczowe:
globalizacja, regionalizm, Oświecenie, wymiana kulturowo-cywilizacyjna, współpraca gospodarczaAbstrakt
Procesy globalizacji ujawniające się u schyłku średniowiecza pod wpływem postępu kulturowo-cywilizacyjnego nie ominęły Gdańska. Położenie geograficzne zasadniczo wpłynęło na portowo-handlowy charakter miasta: z jednej strony zapotrzebowanie na produkty gospodarki naturalnej pochodzące z terenów Polski zgłaszały, stojące na wyższym poziomie rozwoju, państwa Europy Zachodniej, z drugiej zaś port nad Motławą stał się miejscem redystrybucji produktów wytworzonych na terenach Rzeczypospolitej, dostarczanych najtańszym wówczas sposobem, jakim były spływy Wisłą i jej dorzeczami. Rozwój handlu Gdańska z Zachodem sprzyjał wymianie kulturalnej, postępowi technicznemu i wzrostowi zamożności mieszkańców miasta. Pomimo ograniczonego oddziaływania Gdańska na procesy globalizacyjne zachodzące w skali świata, dostrzega się jego istotne znaczenie w zjawiskach pośrednich, umożliwiających wzrost globalnej aktywności głównych podmiotów politycznych. Zauważa się, że procesy te i zjawiska ukształtowały Gdańsk jako główny ośrodek asymetrycznej wymiany gospodarczej i kulturowo-cywilizacyjnej między Europą Zachodnią i Polską, co jest przedmiotem niniejszego wykładu.
Downloads
Bibliografia
Abraham W., Pierwszy spór kościelno-polityczny w Polsce, Kraków 1895.
Allen R.B., European Slave Trading in the Indian Ocean, 1500–1850, Ohio 2015.
Baker J.L., Odkrycia i wyprawy geograficzne, Warszawa 1959.
Balicki J., Bogucka M., Historia Holandii, Wrocław–Warszawa–Kraków– –Gdańsk–Łódź 1989.
Barciak A. (red.), Środkowoeuropejskie dziedzictwo świętego Wojciecha, Katowice 1998.
Barkowski R.F., Historia wojen Gdańskich. Średniowiecze, Warszawa 2017.
Barycz H., Wstęp, [w:] Erazm z Rotterdamu. Pochwała głupoty, tłum. E. Jędrkiewicz, Warszawa 2001.
Baszkiewicz J., Ryszka F., Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1979.
Bieżuńska-Małowist I., Małowist M., Niewolnictwo, Warszawa 1987.
Biskup M., Pod panowaniem krzyżackim – od 1308 r. do 1454 r., [w:] Historia Gdańska, t. I: do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985.
Biskup M., Traktat toruński 1466 (w pięćsetną rocznicę), Bydgoszcz 1966.
Biskup M., Labuda G., Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka – Społeczeństwo – Państwo – Ideologia, Gdańsk 1988.
Bogucka M., Dawna Polska. Narodziny, rozkwit, upadek, Warszawa 1985.
Bogucka M., Gdańscy ludzie morza w XVI–VIII w., Gdańsk 1984.
Bogucka M., Gdańsk – największy port na Bałtyku, [w:] Historia Gdańska, t. II: 1455–1655, red. E. Cieślak, Gdańsk 1982.
Bogucka M., Gdańsk – polski czy międzynarodowy ośrodek gospodarczy?, [w:] Polska w epoce odrodzenia. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. A. Wyczański, Warszawa 1986.
Bogucka M., Gdańsk. Port szlacheckiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1959.
Bogucka M., Życie codzienne w Gdańsku: wiek XVI–XVII, Warszawa 1967.
Braudel F., Gramatyka cywilizacji, tłum. H. Igalson-Tygielska, Warszawa 2006.
Braudel F., Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV–XVIII wiek, t. III: Czas świata, tłum. J. i J. Strzeleccy, Warszawa 1992.
Buko A., Początki państwa polskiego: problemy – hipotezy, „Światowit” 1999, nr 1.
Castillo del B.D., Pamiętnik żołnierza Korteza czyli prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii, tłum. A.L. Czerny, Warszawa 1962.
Chodubski A., Idea i praktyka nowego regionalizmu a globalizacja cywilizacji, [w:] Regionalizm a globalizacja. Polska–Unia Europejska oraz inne zjawiska i procesy regionalne świata, red. A. Chodubski, H. Dubrzyńska, M. Malinowski, A. Modrzejewski, Gdańsk 2007.
Chodubski A., Kontakty polsko-holenderskie: przeszłość i teraźniejszość, „Cywilizacja i Polityka” 2014, nr 12.
Chodubski A., O tożsamości cywilizacji europejskiej, [w:] W kręgu cywilizacji europejskiej. Praca ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Piskozubowi w 40-lecie pracy naukowej, red. A. Chodubski, A.W. Sobociński, W. Tłokiński, Toruń 1996.
Chodubski A., Wyzwania przemian cywilizacyjnych w państwach Morza Bałtyckiego, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 2015, t. XII.
Chodubski A., Zasady polityki naukowej w Polsce a miejsce uniwersytetu, „Cywilizacja i Polityka” 2014, nr 12.
Cieślak E., Miasto wierne Rzeczypospolitej, Warszawa 1959.
Cieślak E., Biernat C., Dzieje Gdańska, Gdańsk 1975.
Cywiński P.M.A., Śmierć św. Wojciecha w świetle historii Żuław wczesnośredniowiecznych, [w:] Dziedzictwo kultu świętego Wojciecha. Ogólnopolska sesja z okazji jubileuszu 1000-lecia męczeństwa św. Wojciecha. KUL – 22.IX.1997, red. R. Knapiński, Lublin 1998.
Czekańska M., Holandia, Warszawa 1975.
Daniel-Danielska B., Kibitlewski S., Sadurski A., Geologia Żuław Wiślanych a zdjęcia satelitarne, „Kwartalnik Geologiczny” 1986, t. 30, nr 3–4.
Dąbrowski J., Dzieje Polski średniowiecznej, t. II: Od roku 1333 do 1506, oprac. J. Wyrozumski, Kraków 1995.
Defourneaux M., Życie codzienne w Hiszpanii w Wieku Złotym, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1968.
Delumeau J., Cywilizacja odrodzenia, Warszawa 1987.
Dorszewski P.H., Porta Regia a misja pruska świętego Wojciecha według źródeł hagiograficznych, „Meritum” 2011, t. III.
Duczko W., Truso i epoka wikingów, https://www.ah.edu.pl/palio/html.media?_ Instance=wsh-postgres&_Option=Other&_Connector=data&_tableName=w_media&_colID=id&_colContent=content&_colFileName=file_name&_colMimeType- =mime_type&_colLastUpdated=last_updated&_colSize=doc_size&_ID=10599&_ CheckSum=210846810.
Englert A., Ossowski W., Podróż morska Wulfstana w IX wieku. Wyniki eksperymentalnego rejsu z Hedeby do Gdańska, „Pomorania Antiqua” 2005, t. XX.
Ferguson N., Cywilizacja. Zachód i reszta świata, tłum. P. Szymor, Kraków 2013.
Ferguson N., Imperium. Jak Wielka Brytania zbudowała nowoczesny świat, tłum. B. Wilga, Warszawa 2007.
Flis A., Chrześcijaństwo i Europa. Studia z dziejów cywilizacji Zachodu, Kraków 2003.
Gierszewski S., Wisła w dziejach Polski, Gdańsk 1982.
Haliżak E., Procesy globalizacji a stosunki międzynarodowe, [w:] Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Warszawa 2006.
Hart H., Droga morska do Indii opowieść o podróżach morskich, znakomitych czynach żeglarzy portugalskich oraz o życiu i czasach dom Vasco da Gama admirała, wicekróla Indii i hrabiego Vidigueiry, Warszawa 1958. http://empiresilesia.pl/wyprawy-wikingow-na-ziemie-polskie-aspekty-archeologiczne/.
Jagodziński M.F., Bursztyn w Truso – przyczynek do badań nad rzemiosłem i handlem okresu wikińskiego, [w:] Bursztyn jako stymulator turystyki kulturowej, red. J. Hochleitner, Jantar 2009.
Jagodziński M.F., Przynależność kulturowa rejonu ujścia Wisły od I do IX wieku w świetle źródeł archeologicznych i historycznych, „Pruthenia” 2013, t. VIII.
Jagodziński M.F., The settlement of Truso, http://www.muzeum.elblag.pl/s/13/ wybrane-publikacje-pracownikow-muzeum.
Jagodziński M.F., Truso, http://www.pradzieje.pl/Artykuly-pradziejowe/Truso.html. Jasiński K., Gdańsk w monarchii piastowskiej, [w:] Historia Gdańska, t. I: do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985.
Jażdżewski K., Gdańsk wczesnośredniowieczny w świetle wykopalisk (komentarz do wystawy pod tym tytułem w Muzeum Pomorskim w Gdańsku), Gdańsk 1952.
Jemielity W., Metropolie łacińskie w Polsce (1000–2008), „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 2008, nr 51/3–4.
Kaczmarski H.J., Święty Wojciech. Patron duchowej jedności Europy, Warszawa 2009.
Kaczyńska E., Piesowicz K., Wykłady z powszechnej historii gospodarczej (od schyłku średniowiecza do I wojny światowej), Warszawa 1977.
Kamen H., Imperium hiszpańskie. Dzieje rozkwitu i upadku, tłum. T. Prochenka, Warszawa 2008.
Kętrzyński S., Dagome iudex, „Przegląd Historyczny” 1950, nr 41.
Kieniewicz J., Od ekspansji do dominacji. Próba teorii kolonializmu, Warszawa 1986.
Kieniewicz J., Portugalczycy w Azji XV–XX wiek, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Klassen P.J., Menonici w Polsce i Prusach w XVI–XIX w., Toruń 2016.
Knapiński R. (red.), Dziedzictwo kultu świętego Wojciecha. Ogólnopolska sesja z okazji jubileuszu 1000-lecia męczeństwa św. Wojciecha. KUL – 22.IX.1997, Lublin 1998.
Kotarski E., Sarmaci i morze. Marynistyczne początki w literaturze polskiej XVI– –XVII wieku, Warszawa 1995.
Kośnicka K.A., Rekonstrukcja ewolucji układu przestrzennego średniowiecznego miasta i portu Szczecin, „Architectus” 2016, nr 4.
Kromer A., Oliwa, Gdańsk 2007.
Krzemiński A., Imperia trwałe i chwilowe, [w:] Imperium brytyjskie. Od kolonizacji Ameryki po referendum szkockie, „Polityka. Pomocnik Historyczny” 2014, nr 8.
Krzyżanowski L., Gdańsk. Miasto Hanzy i Solidarności, Monachium 1992.
Kuczyński S.M., Bitwa pod Grunwaldem, Katowice 1985.
Kujawski W. ks., Diecezja kruszwicka, jej początki i przeniesienie do Włocławka, „Studia Włocławskie” 2006, nr 9.
Labuda G., Znaczące wydarzenia w życiu i w kulcie Świętego Wojciecha (Stan dyskusji), [w:] Gdańsk w gospodarce i kulturze europejskiej, red. M. Mroczko, Gdańsk 1997.
Landes D.S., Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy, Warszawa 2008.
Leska-Ślęzak J., Dziedzictwo rozwoju kontaktów polsko-holenderskich od XI do XVIII wieku, [w:] W kręgu pytań o tożsamość narodową i etniczną Pomorza Gdańskiego, red. A. Chodubski, A. Frączek, H. Głogowska, A. Waśkiewicz, Gdańsk 2011.
Libera Z., Żurowski M., Jan Kochanowski i kultura odrodzenia, Warszawa 1985.
Lipińska B., Żuławy Wiślane – ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu, Nowy Dwór Gdański 2011, s. 14.
Łosiński W., Struktura terytorialno-polityczna Pomorza w XI stuleciu w świetle archeologii, „Slavia Antiqua” 1981, t. XXVIII.
Łuka L.J., Ziemia gdańska w okresie wczesnośredniowiecznym (od VII w. do połowy X w.), [w:] Historia Gdańska, t. I: do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985.
Magidowicz I.P., Historia poznania Ameryki Środkowej i Południowej, Warszawa 1979.
Małowist M., Konkwistadorzy portugalscy, Warszawa 1976.
Marchlewski W., Mennonici w Polsce (o powstaniu społeczności menonitów Wymyśla Nowego), „Etnografia Polska” 1986, t. XXX, z. 2.
Mączak A., Samsonowicz H., Zientara B., Z dziejów rzemiosła w Polsce, Warszawa 1954.
Morawski W., Kronika kryzysów gospodarczych, Warszawa 2003.
Murray J.M., Brugia kolebka kapitalizmu 1280–1390, tłum. D. Guzowska, Warszawa 2011.
Nadolski A., Grunwald. Problemy wybrane, Olsztyn 1990.
Norris P., Inglehart R., Sacrum i profanum. Religia i polityka w świecie, tłum. R. Babińska, Kraków 2006.
Nowak Z., Jan Dantyszek. Portret renesansowego humanisty, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
Olbracht I., Zdobywca, tłum. S. Dębski, Katowice 1984.
Olender P., Dwanaście wieków floty, [w:] Imperium brytyjskie. Od kolonizacji Ameryki po referendum szkockie, „Polityka. Pomocnik Historyczny” 2014, nr 8.
de Oliveira Marques A.H., Historia Portugalii, t. I: Do XVII w., tłum. J.Z. Klave, Warszawa 1987.
Panfil R., Dzieje badań nad raportem Wulfstana oraz próby lokalizacji Truso w latach 1599–1873, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 2017, nr 3.
Panikkar K.M., Azja a dominacja Zachodu. Epoka Vasco da Gamy w dziejach Azji 1498–1945, Warszawa 1972.
Paner H., Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świetle źródeł archeologicznych, „Archaeologia Historica Polonia” 2015, t. 23.
Parry J.H., Morskie imperium Hiszpanii, tłum. S. Bławat, Gdańsk 1983.
Pazdro Z., Budowa geologiczna regionu gdańskiego, „Annales de la Societe Geologique de Pologne” 1960, t. XXIX, z. 4.
Pietraś M., Globalizacja jako proces zmiany społeczności międzynarodowej, [w:] M. Pietraś (red.), Oblicza procesów globalizacji, Lublin 2002.
Piskozub A., Polska w cywilizacji zachodniej, Gdańsk 1997.
Piskozub A., Rozwój horyzontu geograficznego, Gdańsk 1993.
Piskozub A., Transport w cywilizacjach rolniczych, Gdańsk 1995.
Podróż Wulfstana do ujścia Wisły (rok 890 n.e.). Kraj Sysyle, „Merkuriusz Polski” nr 351.
Polska i Niderlandy. Kontakty w okresie Złotego Wieku Gdańska, Gdańsk 1997.
Powierski J., Legenda pomezańska o śmierci św. Wojciecha, [w:] Środkowoeuropejskie dziedzictwo świętego Wojciecha, red. A. Barciak, Katowice 1998.
Przybyło Ł., Armia w cieniu Royal Navy, [w:] Imperium brytyjskie. Od kolonizacji Ameryki po referendum szkockie, „Polityka. Pomocnik Historyczny” 2014, nr 8.
Rietbergen P., Europa. Dzieje kultury, przekł. R. Bartold, Warszawa 2001.
Rogosz R., Zaplecze osadnicze wczesnośredniowiecznego Szczecina, „Slavia Antiqua” 1991–1992, t. 33.
Rosenberg N., Birdzell Jr., L.E., Historia kapitalizmu, tłum. A. Doroba, Kraków 1994.
Samsonowicz H., Miejsce Polski w Europie, Warszawa 1995.
Samsonowicz H., Rozkwit Gdańska po włączeniu do Rzeczypospolitej (1454– –1570), [w:] Historia Gdańska, t. II: 1454–1655, red. E. Cieślak, Gdańsk 1982.
Samsonowicz H., Złota jesień polskiego średniowiecza, Warszawa 1971.
Skworoda P., Wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją, Warszawa 2007.
Stankiewicz J., Urbanistyczny i przestrzenny rozwój miasta, [w:] Historia Gdańska, t. II: 1454–1655, red. E. Cieślak, Gdańsk 1982.
Stirling S., Pizarro. Pogromca Inków, tłum. M. Nowak-Kreyer, Warszawa 2005.
Ślęzak J., Osadnictwo olęderskie a osadnictwo na prawie olęderskim, „Cywilizacja i Polityka” 2014, nr 12.
Świątkiewicz P., Średniowieczne militaria z gdańskiego zespołu grodowego (stanowiska 1, 2 i 4), „Acta Archaeologica Lodziensia” 2012, nr 58.
Tazbirowa J., Początki biskupstwa na Kujawach, „Przegląd Historyczny” 1962, nr 53/2.
Topolski J., Narodziny kapitalizmu w Europie XIV–XVII wieku, Warszawa 1987.
Topolski J., Zagadnienia gospodarki w Polsce, [w:] Polska w epoce odrodzenia. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. A. Wyczański, Warszawa 1986.
Trawkowski S., Bolesław III Krzywousty, [w:] Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Warszawa 1998.
Truso – miasto legenda, https://archiwa.winland.pl/obcy/obcy/2010/016_glowizna.php?kod_matrixa=win01xxxx288.
Trzoska J., Europejskie uwarunkowania rozwoju miasta, [w:] Historia Gdańska, t. III/1: 1655–1793, red. E. Cieślak, Gdańsk 1993.
Trzoska J., Gdańsk na mapie gospodarczej nowożytnej Europy, [w:] Gdańsk w gospodarce i kulturze europejskiej, red. M. Mroczko, Gdańsk 1997.
Tuñón de Lara M., Baruque J.V., Ortiz A.D., Historia Hiszpanii, tłum. Sz. Jędrusiak, Kraków 2012.
Urbaniak J., Orang Hollandia w Indiach Wschodnich. Holendrów obraz własny na przełomie wieku XVII i XVIII przez pryzmat literacki, „Kultura – Historia – Globalizacja” 2013, nr 13.
P. Urbańczyk, Hipoteza „pomezańska” misji św. Wojciecha do Prusów, [w:] Środkowoeuropejskie dziedzictwo świętego Wojciecha, red. A. Barciak, Katowice 1998.
Wójcik D., Wątki biblijne w legendzie „Tempore illo” świętego Wojciecha, „Nasza Przeszłość” 2000, t. 94.
Wyczański A., Polska w epoce odrodzenia. Państwo, społeczeństwo, kultura, Warszawa 1986.
Wyrozumski J., Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1984.
Zarębska T., Przebudowa Gdańska w jego złotym wieku, Warszawa 1998.
Z badań nad początkami państwa polskiego, „Przegląd Historyczny” 1950, nr 41.
Zbierski A., Gdańsk w okresie panowania królów i książąt pomorskich (od IX w. do XIII w.), [w:] Historia Gdańska, t. I: do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985.
Zbierski A., Początki Gdańska w świetle najnowszych badań, [w:] T. Biernacki i in., Gdańsk. Jego dzieje i kultura, Warszawa 1969.
Zbierski A., Rozwój przestrzenny Gdańska w IX–XIII w., [w:] Historia Gdańska, t. I: Do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985.
Żukowski A., Kontakty z Afryką Południową mieszkańców Gdańska w służbie Holenderskiej Zjednoczonej Kompanii Wschodnioindyjskiej (II połowa XVII – koniec XVIII wieku), „Rocznik Gdański” 1994, t. LIV, z. 1
