„Ta część ciebie, którą znam najlepiej, już nie żyje”. Rozważania o skórze, ciele i podmiotowości

Abstrakt

Punktem wyjścia dla tego eseju są dwa problemy: paradoksalna natura dotyku, który nigdy nie dotyka (o czym chętnie opowiada filozofia), oraz skóra jako powierzchnia, która wyznacza naszą odrębność od świata (o czym chętnie mówi psychoanaliza). Wprowadzam jednak do tej dyskusji kilka dodatkowych wątków. Są nimi skóra, która jest w wierzchniej warstwie martwa i odchodzi od siebie w mikroskopijnych płatach (jak to się dzieje na poziomie biologicznym) oraz skóra zmieniona problemami dermatologicznymi. Obie rozwarstwiają i zacierają granice podmiotu żyjącego w skórze, ale zwłaszcza ta ostatnia wprowadza do niego ten rodzaj dyskomfortu, który pozwala przemyśleć na nowo relację pomiędzy powierzchnią a głębią, tym, co wewnętrzne a zewnętrzne. Relacja ta traci wówczas swoją dychotomiczną, antagonistyczną i hierarchiczną strukturę, a zamiast tego zaczyna się jawić jako nierozerwalnie powiązany splot czy wręcz topologiczna przestrzeń, gdzie pod powierzchnią nic się nie ukrywa, bo powierzchnia to wszystko, co mamy. Wśród odniesień teoretycznych najważniejszą rolę w tym tekście odgrywają Jacques Derrida, Zygmunt Freud, Didier Anzieu, Elizabeth Grosz i Julia Kristeva. Za ilustracje pomocnicze służą tu między innymi fragment prozy Jeanette Winterson, doświadczenie łuszczycy Johna Updike’a oraz przestrzeń topologiczna znana pod nazwą butelka Kleina. Aspekt feministyczny tego tekstu zawiera się między innymi w rozpoznaniu dychotomii głębia – powierzchnia jako należącej do logiki patriarchalnej, która uprzywilejowuje męskość jako domenę głębi, niebanalności, racjonalności, a kobiecość spłyca, spłaszcza, trywializuje i czyni powierzchniową / powierzchowną.