Fikcje antropocenu. Literatura XXI wieku wobec katastrofy klimatycznej

Autor

  • Monika Żółkoś Uniwersytet Gdański

DOI:

https://doi.org/10.26881/jk.2022.15.01

Słowa kluczowe:

anthropocene fiction, posthumanism, climate change, the sixth extinction, planetary catastrophe, pretraumatic stress disorder

Abstrakt

This article explores narrative trajectories of conceptualizing climate change in modern literature. The main goal is to extend frames of Anthropocene fiction beyond science fiction genre in novels written in the twenty-first century. Taking humanistic approach to climate crisis as a starting point, the article concentrates on strand of literature based on realistic convention that presents planetary crisis not as futuristic phantasy but as contemporary process. Drawing on the work of Richard Powers, Maja Lunde, Charlotte McConaghy, Barbara Kingsolver, Sigriđur Hagalin Björnsdóttir, and Hanya Yanagihara, I argue that thay create subgenre od climate fiction that present planetary catastrophe in non-spectacular and unconventional way to regain affective power of literature and provoke imagination. Another important aspect is narrative construction of time in their novels, which concentrate on compering different moments in planetary chronology to present human kind as one of many episodes in process of life shaping on Earth and thereby to challenge anthropocentric approach to problem of climate change.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Art in the Anthropocene: Encounters Among Aesthetics, Politics, Environments and Epistemologies, ed. by H. Davies and E. Turpin, London 2014.

Bakke M., Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań 2012.

Ballard J. G., Zatopiony świat, przeł. M. Świerkocki, Warszawa 1998.

Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.

Björnsdóttir S.H., Wyspa, przeł. J. Godek, Kraków 2018.

Chaberski M., Asamblaże, asamblaże: doświadczenie w zamglonym antropocenie, Kraków 2019.

Chakrabarty D., Klimat historii. Cztery tezy, przeł. M. Szcześniak, „Teksty Drugie” 5 (2014), s.168–199.

Domańska E., Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” 1–2 (2013), s. 13–32.

Domańska E., Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Warszawa 2017.

Farrier D., Za milion lat od dzisiaj. O śladach, jakie zostawimy, tłum. A. Gomola, Kraków 2021.

Herzog A., Heat, New York 1977.

Hickel J., Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przeł. J.P. Listwan, Kraków 2021.

Kaplan E., Climate Trauma: Foreseeing the Future in Dystopian Film and Fiction, London 2016.

Kingsolver B., Lot motyla, przeł. A. Kłosiewicz, Warszawa 2012.

Kolbert E., Szóste wymieranie. Historia nienaturalna, przeł. T. Grzegorzewska, P. Grzegorzewski, Warszawa 2016.

Lunde M., Błękit, przeł. A. Marciniakówna, Kraków 2018.

Lunde M., Historia pszczół, przeł. A. Marciniakówna, Kraków 2016.

Mann M., Nowa wojna klimatyczna. Jak ocalić naszą planetę?, przeł. T. Szlagor, Wrocław 2021.

Marzec A., Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Warszawa 2021.

McConaghy Ch., Migracje, przeł. M. Muszalski, Warszawa 2020.

McConaghy Ch., Once 'ere Were Wolves, New York 2021.

Merchant C., The Death of Nature. Women, Ecology and the Scientific Revolution, wyd. 2, New York 1989.

Milner A., Burgmann J., Science Fiction and Climate Change: A Sociological Approach, Liverpool 2020.

Morton T., Hyperobjects. Philosophy and Ecology after the End of the World, Minneapolis; London 2013.

Morton T., Lepkość, tłum. A. Barcz, „Teksty Drugie”, 2 (2018), s. 284–295.

Piechota D., W kręgu fikcji klimatycznej („climate fiction”). Na marginesie lektury „Lotu motyla” Barbary Kingsolver oraz „Jasności” Mai Wolny, „Humanistyka i przyrodoznawstwo” 28 (2022), s. 95–110.

Powers R., Listowieść, przeł. M. Kłobukowski, Warszawa 2018.

Powers R., Zadziwienie, przeł. D. Konowrocka-Sawa, Warszawa 2023.

Rawoth K., Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, przeł. A. Paszkowska, Warszawa 2021.

Simard S., W poszukiwaniu matki drzew. Dowody na inteligencję lasu, przeł. M. Grabska-Ryńska i M. Grabski, Poznań 2021.

Trexler A., Anthropocene Fictions: The Novel in a Time of Climate Change, Charlottesville 2015.

Trexler A., Johns-Putra A., Climate change in literature and literary criticism, „WIREs Climate Change” 2 (2011), p. 185–200.

Wallace-Wells D., Ziemia nie do życia. Nasza planeta po globalnym ociepleniu, tłum. J. Spólny, Poznań 2019.

Yanagihara H., To Paradise, New York 2022.

Zalasiewicz J., The Earth after Us. What legacy will humans leave in the rock?, Oxford 2009.

Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk, pod red. K. Janikowskiej i M. Pałasza, Kraków 2022.

Pobrania

Opublikowane

2022-12-19

Jak cytować

Żółkoś, M. (2022). Fikcje antropocenu. Literatura XXI wieku wobec katastrofy klimatycznej. Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne, (15), 6–21. https://doi.org/10.26881/jk.2022.15.01