Cyborgizacja a zasada równości, prawo do samostanowienia o sobie oraz zasada godności

Autor

  • Monika Łątka-Płachta Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.26881/prog.2022.11.11

Słowa kluczowe:

samostanowienie, wolność, godność, równość, cyborgizacja

Abstrakt

Transhumanizm wydaje się konglomeratem nierealnych założeń i koncepcji. Już dziś jednak można zaobserwować w życiu społecznym zaczątki zabiegów, jakie wchodzą w zakres pojęcia jednej z transhumanistycznych metod – cyborgizacji, tzn. hybrydyzacji organizmu człowieka z maszyną w szerokim tego słowa znaczeniu. Przykładem może być wszczepienie rozrusznika serca czy implantów stymulujących zmysły, po części (literalnie) spełniających powyższą definicję. Pojawia się też pytanie, czy można uznać pokolenie Z za pokolenie cyborgów z uwagi na natężenie jego funkcjonowania w świecie wirtualnym.
Nurt transhumanistyczny nie jest jednolity i obejmuje wiele różnych koncepcji – od ekstropianizmu do immortalizmu. Cyborgizacja i inne aprobowane przez transhumanistów metody doskonalenia człowieka, np. mind uploading, przywodzą na myśl Zaratustrę, Nietzschego i ich rozważania nt. nadczłowieka.

Na takim tle rodzą się pytania o dopuszczalność zabiegów cyborgizacyjnych i ich akceptowaną dalekosiężność w świetle prawa do samostanowienia o sobie.
Trudno w kontekście Konstytucji bronić poglądu o całkowitej niedopuszczalności cyborgizacji, realne natomiast wydaje się ograniczanie w ustawie i na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji jej zasięgu, ażeby chronić prawa i wolności innych ludzi oraz bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny przed potencjalnym niebezpieczeństwem ze strony cyborga.
Organiczność stanowi cechę relewantną w rozumieniu Trybunału Konstytucyjnego, na podstawie której może dojść do rozróżnienia grup społecznych. Jest to bowiem cecha o ogromnym znaczeniu dla życia społecznego i utrudniająca lub wręcz uniemożliwiająca konkurencję ludzi organicznych i cyborgów niższych z cyborgami zaawansowanymi. Nadto stwierdzić trzeba, że cyborgizacja nie narusza zasady godności ludzkiej, zwłaszcza w związku z postulowanym przez transhumanistów egalitaryzmem.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Monika Łątka-Płachta - Uniwersytet Jagielloński

Monika Łątka-Płachta jest absolwentką prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim, zainteresowaną prawem karnym, transhumanizmem, socjologią i sztuką. Występowała na konferencjach, jest też autorką artykułów naukowych oraz pomocy dydaktycznych z prawa karnego. Prowadziła zajęcia z prawa karnego materialnego części ogólnej w ramach TBSP UJ, była także zaangażowana w wiele inicjatyw dodatkowych (kursy, szkolenia, prowadzi własną stronę z pracami malarskimi, w wolnym czasie pisze powieści lub okazjonalnie dramaty). Obecnie odbywa aplikację sędziowską.

Bibliografia

Banaszak B., 2012a, Komentarz do art. 31, w: B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa.

Banaszak B., 2012b, Komentarz do art. 32, w: B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa.

Banaszak B., 2012c, Komentarz do art. 30, w: B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa.

Bobryk J., 2014, Transhumanizm, cognitive science i wyzwania dla nauk społecznych, „Studia Socjologiczne”, nr 3(214).

Borysiak W., Bosek L., 2016, Komentarz do art. 32, w: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. L. Bosek, M. Safjan, Warszawa.

Bosek L., 2016, Komentarz do art. 30, w: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. L. Bosek, M. Safjan, Warszawa.

Bosek L., Szydło M., 2016, Komentarz do art. 31, w: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. L. Bosek, M. Safjan, Warszawa.

Bostrom N., 2005, In Defense of Posthuman Dignity, „Bioethics”, Vol. 19, No. 3, https://www.nickbostrom.com/ethics/dignity.html (dostęp: 6.04.2022).

Brzezicki P., 2015, Komisje bioetyczne jako instytucjonalna forma kontroli eksperymentu medycznego – uwagi de lege lata i de lege ferenda, w: Temida w dobie rewolucji biotechnologicznej: wybrane problemy bioprawa, red. O. Nawrot, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Gdańsk.

Complak K., 2014a, Komentarz do art. 31, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa.

Complak K., 2014b, Komentarz do art. 30, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa.

Czurko J.M., 2014, Poetyka heterotopii w literaturze i sztuce współczesnej (na przykładach porównawczego ujęcia prozy Jacka Dukaja), Łódź, http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/9407/czurko_julian_poetyka_heterotopii_doktorat.pdf?sequence=3&isAllowed=y (dostęp: 26.02.2019).

Deklaracja transhumanizmu 2006, „Fronda. Pismo poświęcone”, nr 40.

Fleszer D., 2015, Godność i prywatność osoby w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Roczniki Administracji i Prawa”, nr XV (1), http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Roczniki_Administracji_i_Prawa/Roczniki_Administracji_i_Prawa-r2015-t15-n1/Roczniki_Administracji_i_Prawa-r2015-t-15-n1-s19-30/Roczniki_Administracji_i_Prawa-r2015-t15-n1-s19-30.pdf (dostęp: 26.02.2019).

Gałuszka D., Ptaszek G., Żuchowska-Skiba D., 2016, Wyzwania i dylematy humanistyki w XXI wieku, w: Technokultura: transhumanizm i sztuka cyfrowa, red. D. Gałuszka, G. Ptaszek, D. Żuchowska-Skiba, Kraków, http://libron.pl/katalog/czytaj/id/216 (dostęp: 18.02.2019).

Granat M., 2014, Godność człowieka z art. 30 Konstytucji RP jako wartość i jako norma prawna, „Państwo i Prawo”, nr 8.

Juruś D., 2008, Obowiązki państwa – czyli primum non nocere, w: Człowiek w społeczeństwie – Človek v spoločnosti, tom I – Społeczeństwo, kultura, moralność – Spoločnosť, kultúra, morálka, red. Z. Plašienková, M. Rembierz, Bielsko-Biała, https://chamo.bj.uj.edu.pl/uj/lib/item?id=chamo:618767&fromLocationLink=false&theme=system (dostęp: 26.02.2019).

Kalinowska A., 2016, (Re)transmisja wartości. Społeczno-kulturowe przesunięcie w pojmowaniu generacyjnej roli nowych technologii, w: Technokultura: transhumanizm i sztuka cyfrowa, red. D. Gałuszka, G. Ptaszek, D. Żuchowska-Skiba, Kraków, http://libron.pl/katalog/czytaj/id/216 (dostęp: 18.02.2019).

Kass L.R., 2003, Ageless Bodies, Happy Souls: Biotechnology and the Pursuit of Perfection, „The New Atlantis”, No. 1, https://www.thenewatlantis.com/publications/ageless-bodies-happy-souls (dostęp: 6.04.2022).

Kilian E., 2016, Roman Bromboszcz jako poeta-cyborg. Narzędzia i techniki współczesnego twórcy, w: Technokultura: transhumanizm i sztuka cyfrowa, red. D. Gałuszka, G. Ptaszek, D. Żuchowska-Skiba, Kraków, http://libron.pl/katalog/czytaj/id/216 (dostęp: 18.02.2019).

Klichowski M., 2014, Narodziny cyborgizacji. Nowa eugenika, transhumanizm i zmierzch edukacji, Poznań.

Klichowski M., 2015, Transhumanism and the idea of education in the world of cyborgs, https://repozytorium. amu.edu.pl/bitstream/10593/13087/1/Transhumanism%20and%20the%20idea%20of%20education%20in%20the%20world%20of%20cyborgs.pdf (dostęp: 6.04.2022).

Kopciewicz L., 2016, Cyborgizacje: perspektywy, wyobrażenia, projekty edukacyjne, „Ars Educandi”, nr 13 „Techne i Psyche”, https://arseducandi.ug.edu.pl/wp-content/uploads/2017/03/Ars_Edu_XIII_do_druku.pdf (dostęp: 26.02.2019)

Kubiak R., 2015, Warunki prawne dopuszczalności eksperymentów medycznych – wątpliwości dotyczące regulacji w świetle konwencji biomedycznej w: Temida w dobie rewolucji biotechnologicznej: wybrane problemy bioprawa, red. O. Nawrot, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Gdańsk.

Kudlatz A., 1999, Życie sexualne cyborga, http://cukt.art.pl/cyborg/sexcyborg.html (dostęp: 9.10.2019).

Kurzweil R., 2013, Nadchodzi osobliwość: kiedy człowiek przekroczy granice biologii, przeł. E.M. Chodkowska, A. Nowosielska, Warszawa.

Mączyński A., [b.d.], Konstytucyjne podstawy prawa do godności i prawa do prywatności, https:// trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/wystapienia/2001_2006/MaczynskiA_paper.pdf (dostęp: 26.02.2019).

Mrozek J.J., 2014, Godność osoby ludzkiej jako źródło praw człowieka i obywatela, „Civitas et Lex”, nr 1, http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Civitas_et_Lex/Civitas_et_Lex-r2014-t-n1/Civitas_et_Lex-r-2014-t-n1-s41-47/Civitas_et_Lex-r2014-t-n1-s41-47.pdf (dostęp: 26.02.2019).

Pawlak A. F., 2018, Cyberimmortalizm. Cyfrowy postczłowiek jako transhumanistyczny projekt XXI wieku, w: Człowiek a technologia cyfrowa – przegląd aktualnych doniesień, red. K. Maciąg, P. Szymczyk, Lublin, http://bc.wydawnictwo-tygiel.pl/publikacja/BF2BC400-3ABA-3CC2-9683-13440F54FB16 (dostęp: 26.02.2019).

Piechowiak M., 1999, Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony, Lublin, http://katedra.uksw.edu.pl/publikacje/marek_piechowiak/filozofia_praw_czlowieka.pdf (dostęp: 8.10.2019).

Potrzeszcz J., 2005, Godność człowieka w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, „Roczniki Nauk Prawnych”, t. XV, nr 1, http://czasopisma.tnkul.pl/index.php/rnp/issue/view/159/showToc (dostęp: 26.02.2019).

Rodobolska A., 2015, Technomedycyna w sztuce, Kraków, http://www.intermedia.asp.krakow.pl/wp-content/uploads/2015/11/Rodobolska_mgr1.pdf (dostęp: 26.02.2019).

Rubin C., 2008, Human Dignity and the Future of Men w: Human Dignity and Bioethics: Essays commissioned by The President’s Council on Bioethics, Waszyngton, https://bioethicsarchive.georgetown.edu/pcbe/reports/human_dignity/index.html (dostęp: 6.04.2022).

Sadowska E., 2019, Myśl transhumanistyczna w perspektywie bezpieczeństwa człowieka. Szansa na rozwój czy realne zagrożenie dla populacji ludzkiej?, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis.

Studia de Securitate”, nr 9(2), https://studiadesecuritate.up.krakow.pl/wp-content/uploads/sites/43/2019/10/3.pdf (dostęp: 8.10.2019).

Sarnecki P., 2016a, Komentarz do art. 41, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa.

Sarnecki P., 2016b, Komentarz do art. 47, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa.

Siwak W., 2017, Problemy edukacji w erze cyborgów. Spojrzenie z dystansu, „Parezja”, nr 1(7), http://www.parezja.uwb.edu.pl/wp-content/uploads/2017/07/07-Siwak.pdf (dostęp: 26.02.2019).

Skrzydło W., 2013, Komentarz do art. 30, w: W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa.

Struzik E., 2008, Ponowoczesne ciało – społeczno-kulturowe uwarunkowania relacji międzyludzkich, w: Człowiek w społeczeństwie – Človek v spoločnosti, tom I – Społeczeństwo, kultura, moralność – Spoločnosť, kultúra, morálka, red. Z. Plašienková, M. Rembierz, Bielsko-Biała, https://chamo.bj.uj.edu.pl/uj/lib/item?id=chamo:618767&fromLocationLink=false&theme=system (dostęp: 26.02.2019).

Szymański K., 2016, Transhumanizm w kontekście stanowisk historiozoficznych w: Technokultura:transhumanizm i sztuka cyfrowa, red. D. Gałuszka, G. Ptaszek, D. Żuchowska-Skiba, Kraków, http://libron.pl/katalog/czytaj/id/216 (dostęp: 18.02.2019).

Tirosh-Samuelson H., 2018, In praise of human dignity: the humanities in the age of big data, „On education.

Journal for Research and Debate”, No. 2, https://www.oneducation.net/no-02-september-2018/in-praise-of-human-dignity-the-humanities-in-the-age-of-big-data/ (dostęp: 7.04.2022).

Tuleja P., 2019a, Komentarz do art. 31, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa.

Tuleja P., 2019b, Komentarz do art. 32, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa.

Tuleja P., 2019c, Komentarz do art. 30, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa.

Warwick K., Project Cyborg 1.0, http://kevinwarwick.coventry.ac.uk/project-cyborg-1-0 (dostęp: 26.02.2019).

Warwick K., Project Cyborg 2.0, http://kevinwarwick.coventry.ac.uk/project-cyborg-2-0/ (dostęp: 26.02.2019).

Wieczorek B., 2006, Transhumanizm – utopia cyborgizacji człowieka, „Fronda. Pismo poświęcone”, nr 40.

Wojtyczek K., 2016, Komentarz do art. 31, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa.

Zoll A., 1997, Nowa kodyfikacja karna w świetle Konstytucji, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, z. 2.

Zubik M., 2007, Podmioty konstytucyjnych wolności, praw i obowiązków, „Przegląd Legislacyjny”, nr 2(60).

Akty prawne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.

Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, t.j. Dz. U. 2020 r., poz. 2134.

Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1731 z późn. zm.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1138 z późn. zm.

Orzecznictwo

Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK 2001 nr 7 poz. 225

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lipca 2010 r., K 63/07, OTK-A 2010 nr 6 poz. 60

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2000 r., P 12/99, OTK 2000 nr 7 poz. 260

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 1997 r., K 8/97, OTK 1997 nr 5–6 poz. 70

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2010 r., K 6/09, OTK-A 2010 nr 2 poz. 15

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 1999 r., K 23/98, OTK 1999 nr 2 poz. 25

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 kwietnia 2001 r., K 11/00, OTK 2001 nr 3 poz. 54

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 marca 2003 r., K 7/01, OTK-A 2003 nr 3 poz. 19

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 r., K 28/05, OTK-A 2007 nr 3 poz. 24

Pobrania

Opublikowane

2022-12-30

Jak cytować

Łątka-Płachta, M. (2022). Cyborgizacja a zasada równości, prawo do samostanowienia o sobie oraz zasada godności. Progress, (11), 127–146. https://doi.org/10.26881/prog.2022.11.11