Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweKomunikacja językowa w perspektywie pragmatycznej: Łamanie zasady współpracy
DOI:
https://doi.org/10.26881/bp.2020.2.02Słowa kluczowe:
pragmalingwistyka, teoria użycia języka Grice’a, zasada kooperacji, funkcje pragmatyczne języka, strategia komunikacyjna, kontrpropozycje, uniki językowe, milczenie w komunikacji, ironiaAbstrakt
Celem artykułu jest analiza pragmatyczna rożnych językowych sytuacji komunikacyjnych w perspektywie zasady współpracy Grice’a (1975). Analiza pokazuje, że strategia językowa obejmuje zamierzone naruszanie zasad konwersacyjnych Grice'a z wykorzystaniem różnych funkcji pragmatycznych. Prześledzenie strategii komunikacyjnych w języku angielskim, niemieckim, polskim i rosyjskim wskazuje na podobieństwa w ich występowaniu. Nadawca może bowiem przekazywać swoje intencje nie bezpośrednio, lecz za pomocą ukrytych środków wyrazu, z których często wykładnikiem staje się pozorne pytanie, zmiana kierunku argumentacyjnego, użycie wyrazów niejednoznacznych ironia czy nawet milczenie. Stąd też możemy mówić o realizacji pragmatycznych funkcji „uniku językowego”, „kontrargumentacji”, „kontrpropozycji”, „ironii” itd.
Downloads
Bibliografia
Antas, Jolanta (2008). O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantycznopragmatyczne. Kraków: Universitas.
Austin, John L. (1962). Sense and Sensibility. Oxford: Oxford University Press.
Austin, John L. (1975). How to Do Things with Words. Clarendon Press Harvard College.
Austin, John L. (1979). Philosophical Papers. Oxford: Oxford University Press.
Awdiejew, Aleksiej (1987). Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Beaver, David I., Bart Geurts (2014). “Presupposition”. In: Edward N. Zalta (ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Winter 2014 Edition. Available at . Accessed 6.07.2020.
Brown, Penelope, Stephen C. Levinson (1994). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
Czapiga, Artur (2017). Leksykalno-pragmatyczne wykładniki aprobaty jako aktu mowy. Na materiale języka polskiego, rosyjskiego i angielskiego. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Davis, Wayne (2019). “Implicature”. In: Edward N. Zalta (ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Fall 2019 Edition. Available at . Accessed 6.07.2020.
Drabik, Beata (2004). Komplement i komplementowanie jako akt mowy i komunikacyjna strategia. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Ducrot, Oswald (1972). Dire et ne pas dire. Principes de semantique linquistique. Paris. Edité par Harmann.
Grice, Herbert Paul (1975). “Logic and conversation”. In: Peter Cole, Jerry L. Morgan (eds.). Syntax and Semantics. Vol. 3: Speech Acts. New York: Academic Press, 41-58.
Honowska, Maria (1984). “Prawdopodobnie (Przyczynek do teorii aktów mowy). Polonica 10: 121-131.
Kalisz, Roman (1993). Pragmatyka językowa. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kalisz, Roman (1994). “Kognitywna analiza aktów mowy”. In: Henryk Kardela (ed.). Podstawy gramatyki kognitywnej. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego, Znak – Język – Rzeczywistość, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, 109-116.
Kalisz, Roman (2006). “Językoznawstwo kognitywne w analizie pragmatyki językowej”. In: Piotr Stalmaszczyk (ed.). Metodologie językoznawstwa: Podstawy teoretyczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 234-250.
Kalisz, Roman, Wojciech Kubiński (1993). “Speech act as a radial category”. In: Elżbieta Górska (ed.). Images from the Cognitive Scene. Kraków: Universitas, 73-85.
Komorowska, Ewa (1995). “‘Prawda’ i ‘fałsz’ w interpretacji pragmalingwistycznej”. Slavica Stetinensia 4: 101-112.
Komorowska, Ewa (1996a). “Metafunkcje pytania, akceptacji i przeczenia jako wykładniki siły illokucyjnej wypowiedzi”. Slavica Stetinensia 5: 167-178.
Komorowska, Ewa (1996b). “Wieloaspektowość znaczeń w ujęciu współczesnego językoznawstwa”. In: Ewa Tierling-Śledź (ed.). Interdyscyplinarność i semiotyka w kulturze i nauce. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 167-177.
Komorowska, Ewa (1997). “Pragmatyczne funkcje modalne w ‘dopowiedzeniach’ (na materiale języka polskiego i języka rosyjskiego)”. In: Michaił Aleksiejenko (ed.). Słowo. Tekst. Czas I. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 164-171.
Komorowska, Ewa (2003). “Polskie badania pragmalingwistyczne”. Przegląd Rusycystyczny 1: 9-88.0.
Komorowska, Ewa (2007). “Próba klasyfikacji dyrektywnych aktów mowy”. In: Ewa Komorowska, Ursula Kantorczyk (eds.). Dialog Kultur. Leksyka. Semantyka. Pragmatyka. Szczecin – Rostock: Wydawnictwo PPH ZAPOL, Dmochowski, Sobczyk Spółka Jawna, 35-45.
Komorowska, Ewa, Ursula Kantorczyk, Tatiana Wiesiełowska, Irina Łysakowa (2008). Pragmatik von Aufforderungshandlungen im Deutschen, Polnischen und Russischen / Pragmatyka dyrektywnych aktów mowy w języku niemieckim, polskim i rosyjskim / Прагматика побудительных речевых актов в немецкот, польском и русском языках. Volumes 1–3. Szczecin – Rostock: PRINT GROUP.
Komorowska, Ewa (2010). “Dyrektywne akty mowy w aspekcie semantyczno-pragmatycznym”. In: Danuta Stanulewicz (ed.). Lingua Terra Cognita I. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Romanowi
Kaliszowi. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 49- 60.
Komorowska, Ewa, Anna Ohrymovich (2018). “The compliment as a speech act in Russian: A lexical-pragmatic study”. Beyond Philology 15/1: 49-68.
Komorowska, Ewa (2020). “Obietnica jako komisywny akt mowy w języku polskim i rosyjskim. Aspekt pragmalingwistyczny”. Socjolingwistyka 9: 87-101.
Kubiński, Wojciech, Danuta Stanulewicz (2001). “Językoznawstwo kognitywne, pragmatyka i dyskurs”. In: Wojciech Kubiński, Danuta Stanulewicz (eds.). Językoznawstwo kognitywne II: Zjawiska pragmatyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 7-10.
Kubiński, Wojciech, Danuta Stanulewicz (eds.) (2001). Językoznawstwo kognitywne II: Zjawiska pragmatyczne. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Levinson, Stephen C. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Lyons, John (1977). Semantics 2. Cambridge: Cambridge University Press. Marcjanik, Małgorzata (2007). Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Marcjanik, Małgorzata (ed.) (2005). Grzeczność nasza i obca. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Marcjanik, Małgorzata (ed.) (2007). Grzeczność na krańcach świata. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Nęcki, Zbigniew (2020). Komunikacja międzyludzka. Kraków: Antykwa s.c. Ożóg, Zenon (1990). Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówione (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ożóg, Zenon (2001). Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku: Wybrane zagadnienia. Rzeszów: Wydawnictwo „Otwarty rozdział”.
Pisarkowa, Krystyna (1976). Pragmatyczne spojrzenie na akt mowy. Polonica III. Post, Michał (2013). Speech Acts and Speech Genres: An Axiological Linguistics Perspective. Wrocław: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Filologicznej.
Searle, John (1969). Speech Acts: An Essay of Philosophy of Language. Cambridge: Cambridge University Press.
Prokop, Izabela (2016). Pragmalingwistyka antropocentryczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Rokoszowa, Jolanta (1999). Język. Czas. Milczenie. Kraków: Wydawnictwo Oddziału Polskiej Akademii Nauk.
Searle, John (1969). Speech Acts: An Essay of Philosophy of Language. Cambridge: Cambridge University Press.
Sokołowska, Olga (2001). A Cognitive Study of Speech Acts. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Wittgenstein, Ludwig (1958). Philosophical Investigations. London: Oxford University Press.
Wunderlich, Dieter (1972). Linguistische Pragmatik. Frankfurt: Akademische Verlagsgesellschaft Athenaion.
