Ucieleśnione sytuacje komunikacyjne w prozie Brunona Schulza
DOI:
https://doi.org/10.26881/sf.2019.13.04Słowa kluczowe:
Bruno Schulz, sytuacje komunikacyjne, dziecięcy narrator, materia, spekulatywny realizmAbstrakt
The topic of the paper is the problem of the embodiment of communication in Bruno Schulz’s fiction. According to a number of critics, such as Wojciech Wyskiel, Krzysztof Kłosiński, Włodzimierz Bolecki, and Andrzej Sulikowski, in Schulz’s short stories communication by dialog is hardly present. The author proposes a different approach to the problem, based on a key role of the corporeal conditions of communication. Reading Schulz, one must identify the point of view from which individual texts are written, usually unspecified by some named character (most often the “Father”), but depending on the body which performs various actions or perceives the world in a definite way. Thus, to understand Schulz’s fiction it does not make sense to focus on dialogs, but instead the reader should recognize and analyze a bodily perspective, both sensual and affective, i.e. its strata that are particularly well rooted in the basic cognitive abilities. Next to those sensual and affective perspectives, the narration is also determined by higher cognitive skills, such as memory and the ability to pass value judgments. Still, they do not contribute to one coherent perspective, but rather reveal that the narrational subject of the story has been “patched” or made of various perspectives – the child’s body sees and feels, while the subject that remembers and speaks is definitely an adult. This refers in particular to the “Father” figure, behind which the writer concealed in many passages the experience and behavior of the child. A context for such an interpretation can be found in the works of Jean Piaget from the 1920s, analyzing the child’s animism and polemical against the Cartesian concept of the subject, as well as today’s proposals referring to Graham Harman’s speculative realism and childhood studies. However, the Schulzean model of the child’s metaphysics has little to do with utopia – it is rather an insight in some kind of universal suffering of the matter, as in the case of the panopticon figures which turn out to be embodied cases of misunderstanding. The child’s retreat from the communication with adults also implies many problems. That troubled communication seems to be a condition of deep reception.
Downloads
Bibliografia
Kłosiński Krzysztof. 2000. Schulzowskie modele komunikacji. W Eros. Dekonstrukcja. Polityka. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk.
Bolecki Włodzimierz. 2016. Wenus z Drohobycza (o Brunonie Schulzu). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Wyskiel Wojciech. 1980. Inna twarz Hioba. Problematyka alienacyjna w dziele Brunona Schulza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Tomczok Paweł. 2018. „Panmaskarada. Maski i maskowanie u Brunona Schulza”. Er(r)go 2.
Rosiek Stanisław. 1993. Schulz fizjonomista. W Teatr pamięci Brunona Schulza. Pod red. J. Ciechowicza i H. Kasjaniuk. Gdynia: Władze Miasta Gdyni.
Szyjkowska-Piotrowska Anna. 2015. „Antyportret w wersji literackiej”. Schulz/Forum 6.
Schulz Bruno. 1998. Opowiadania. Wybór esejów i listów. Oprac. J. Jarzębski. Wyd. II. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Harman Graham. 2013. Traktat o przedmiotach. Przeł. M. Rychter. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ingold Tim. 2018. Splatać otwarty świat. Architektura, antropologia, design. Oprac. i przeł. E. Klekot. Warszawa: Fundacja Instytut Architektury.
Sulikowski Andrzej. 1994. Schulzowskie sytuacje komunikacyjne. W Czytanie Schulza. Materiały międzynarodowej sesji naukowej „Bruno Schulz – w stulecie urodzin i pięćdziesięciolecie śmierci”, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 8–10 czerwca 1992. Pod red. J. Jarzębskiego. Kraków: Oficyna Naukowa i Literacka T.I.C.
The Oxford Handbook of 4E Cognition. 2018. Ed. A. Newen, L. De Bruin, S. Gallagher. Oxford: The Oxford University Press.
Caracciolo Marco. 2014. The Experientiality of Narrative. An Enactivist Approach. Berlin–Boston: De Gruyter.
Nalewajk Żaneta. 2010. W stronę perspektywizmu. Problematyka cielesności w prozie Brunona Schulza i Witolda Gombrowicza. Prolegomena. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Tomasello Michael. 2015. Historia naturalna ludzkiego myślenia. Przeł. B. Kucharzyk, R. Ociepa. Kraków: Copernicus Center Press.
Czabanowska-Wróbel Anna. 2003. Dziecko. Symbol i zagadnienie antropologiczne w literaturze Młodej Polski. Kraków: Universitas.
Kitowska-Łysiak Małgorzata. 2003. Matka wychodzi z cienia. W W ułamkach zwierciadła. Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci. Red. M. Kitowska-Łysiak i W. Panas. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Kaszuba-Dębska Anna. 2016. Kobiety i Schulz. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Miklaszewski Krzysztof. 2009. Zatracenie się w Schulzu. Historia pewnej fascynacji. Warszawa: PIW.
Próchniak Paweł. 2003. Ptaki zacierają tu ślady. Notatki o jednym opowiadaniu Brunona Schulza. W W ułamkach zwierciadła. Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci. Red. M. Kitowska-Łysiak i W. Panas. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dybel Paweł. 2017. Mesjasz, który odszedł. Bruno Schulz i psychoanaliza. Kraków: Universitas.
Chwin Stefan. 2014. „Grzeszne manipulacje”. Historia sztuki a historia medycyny. W W ułamkach zwierciadła. Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci. Red. M. Kitowska-Łysiak i W. Panas. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Gondowicz Jan. 2014. Trans-Autentyk. Nie-czyste formy Brunona Schulza. Warszawa: PIW.
Czabanowska-Wróbel Anna. 2013. W poszukiwaniu Autentyku: Księga Alfikcji. W Bruno od Księgi Blasku. Studia i eseje o twórczości Brunona Schulza. Red. P. Próchniak. Kraków: Wydawnictwo EMG.
Piaget Jean. 2006. Jak sobie dziecko wyobraża świat. Przeł. M. Gawlik. Warszawa: PWN.
Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem. 2008. Oprac. M. J. Kehily. Przeł. M. Kościelniak. Kraków: Wydawnictwo WAM.