Schulz poetów „ośmielonej wyobraźni” (preliminaria)

Autor

  • Magdalena Rabizo-Birek Uniwersytet Rzeszowski

DOI:

https://doi.org/10.26881/sf.2019.13.05

Słowa kluczowe:

Bruno Schulz, studia nad recepcją, poezja polska, schulzoidzi, żałoba

Abstrakt

The paper addresses the popularity of the person and work of Bruno Schulz in one of the trends in Polish poetry, represented by the generation born in the 1970s, placing it in the context of the writer’s earlier reception (e.g., in the works of the poets of older generations, such as Marian Jachimowicz, Tadeusz Różewicz, Jerzy Ficowski, Anna Frajlich, and Jarosław Gawlik). This trend has been usually referred to with a metaphorical term “bold imagination” and called “imiaginativism”, and its main representatives are Roman Honet, Tomasz Różycki, Radosław Kobierski, and Bartłomiej Majzel. Close to that group are also Ewa Elżbieta Nowakowska, Dariusz Pada, and Mariusz Tenerowicz. All of them consider Schulz, who called the entire genuine literature “poetry,” their mentor and patron, both as a writer and a graphic artist, whose heritage includes also the works that are unfinished or lost, and as such, they encourage continuing his ideas (such as the novel Messiah). For them, he is also the founder of a “trend” based on the primacy of imagination, visions, the mythicization of reality, and a creative approach to cultural traditions. The poets have been also inspired by Schulz’s literary legend whose elements are his double Polish and Jewish identity, the family and erotic psychodramas, life in a provincial and multicultural Galician town as well as the necessity to combine a literary career with the humdrum teacher’s job and his tragic death in the Holocaust. Referring to the motifs drawn from Schulz’s life and work, the imaginativists, poets and fiction writers, write apocrypha and elegies in which Schulz continues his “posthumous life.” The author considers all the modes of his presence in the poetry of the “bold imagination”: as a literary precursor, as the favorite master, as an emblem of the Holocaust, and as a protagonist of a biographical legend. She interprets the programmatic statements of Honet, Majzel, and Różycki, where Schulz figures prominently, right before other highly appreciated poets, writers, and artists: Rilke, Kafka, Trakl, and Schiele. Then she interprets the early poems by Honet, Kobierski, Nowakowska, and Pada, which include the characteristic motifs of Schulz’s fiction: a sanatorium, a phantasmagoric town, the Book, a comet, and the realities of the Austro-Hungarian Empire and the belle époque. It has been stressed that the later Schulzean “biographical apocrypha” of the imaginativists (Tomasz Cieślak’s coinage), which develop the alternative versions of his life, are rooted in the projects of alternative histories (“side courses of time,” the “thirteenth months”) to be found in his fiction, as well as the visionary ways of prolonging life of the dead (particularly in “The Sanatorium under the Sign of an Hourglass” and the “Treatise on Tailor’s Dummies”). The Schulzean poems of the imaginativists are full of biographical details – their authors, imitating the poetics of their master, quoting, paraphrasing, and summarizing his texts or referring to his life experience and vicissitudes, write first of all about themselves. Schulz’s biography and work turn out to be an unusually flexible medium, a figure of the contemporary (particularly Polish) artist, and a mirror for the writers of late modernity, who get a chance to understand themselves and perhaps confirm their own poetic calling.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Magdalena Rabizo-Birek - Uniwersytet Rzeszowski

Kierownik Zakładu Literatury Polskiej XX i XXI Wieku Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego, redaktorka naczelna kwartalnika literacko-artystycznego „Fraza”, krytyk literacki, krytyk sztuki. Opublikowała książki: Czytanie obrazów (1998), Między mitem a historią. Twórczość Włodzimierza Odojewskiego (2002); Józef Mehoffer – artysta dwóch epok (współautor Józef Ambrozowicz, 2010), Romantyczni i nowocześni. Formy obecności romantyzmu w polskiej literaturze współczesnej (2012). Redaktorka i współredaktorka siedemnastu książek i monografii zbiorowych, m.in. Światy Olgi Tokarczuk (2012), Inny w podróży (t.12, 2016), Miejsca, ludzie, opowieści. O twórczości Andrzeja Stasiuka (2018), Obroty liter. Szkice o twórczości Tomasza Różyckiego (2019).

Bibliografia

Fraza 3–4.

Bolecki Włodzimierz, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek (red.). 2006. Słownik schulzowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Bolecki Włodzimierz, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek (red.). 2006. Słownik schulzowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Ch. T. [Charms Tomasz]. 2006. Pado Dariusz. W Tekstylia. Słownik młodej polskiej literatury. Red. P. Marecki. Kraków: Ha!art.

Cieślak Tomasz. 2005. „Twórczość Romana Honeta na tle poezji tzw. roczników siedemdziesiątych”. Fraza 4.

Cieślak Tomasz. 2007. Inspiracje romantyczne w poezji polskiej roczników 60. i 70. (na wybranych przykładach). W Polska literatura współczesna wobec romantyzmu. Red. M. Łukaszuk, D. Seweryn. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Cieślak Tomasz. 2017. Postschulzowskie przestrzenie (re)konstruowane. Dolny Śląsk w „Manekinach” Karola Maliszewskiego i „Bestiarium” Tomasza Różyckiego. W Geograficzne przestrzenie utekstowione. Red. B. Karwowska, E. Konończuk, E. Sidoruk, E. Wampuszyc. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Cuber Marta. 2013. Gry w Zagładę. O poezji i prozie Radosława Kobierskiego i Agnieszki Kłos. W Metonimie Zagłady. O polskiej prozie lat 1987–2012. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Czy coś się zaczyna? Z Marianem Stalą o zjawisku najmłodszej poezji rozmawia Piotr Marecki. 2002. W Piotr Marecki, Igor Stokfiszewski, Michał Witkowski. Tekstylia. O rocznikach 70. Kraków: Ha!art.

Ficowski Jerzy. 2002. Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia. Sejny: Fundacja „Pogranicze”.

Frajlich Anna. 2016. Aby wiatr namalować. Tylko ziemia. Szczecin: Fundacja Literatury imienia Henryka Berezy.

Honet Roman. 1996. będziemy wracać w każde takie miejsce. W alicja. Łódź.

Honet Roman. 1997. „***”. Kresy 2.

http://portliteracki.pl/przystan/teksty/piate-krolestwo-piec-uwag/

Jachimowicz Marian. 1996. Jaskółki jutra. Wałbrzych: Wojewódzka Biblioteka Publiczna.

Jarzyna Anita, Kobierski Radosław. 2009. idą za nami, mówią w swoim imieniu. Kresy 4.

Jarzyna Anita. 2016. „Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci”. Narracje o Zagładzie 2.

Jurzysta Marcin. 2010. „Ośmielanie wyobraźni” w najnowszej poezji polskiej. W Inne dwudziestolecie. Dwudziestolecie literackie 1989–200. T. II. Red. Z. Andres i J. Pasterski. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Jurzysta Marcin. 2011. „Bądź a klęknę! Bóg w poezji Romana Honeta, Bartłomieja Majzla i Radosława Kobierskiego”. Tekstualia.

Kobierski Radosław. 2008. Lacrimosa. Kraków: Studium Literacko-Artystyczne przy Instytucie Polonistyki – Wydawnictwo Zielona Sowa.

Lipszyc Adam. 2012. Schulz na szaro, Schulz przed prawem. W Schulz. Przewodnik Krytyki Politycznej. Red. J. Majmurek. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Madejski Jerzy. 2018. Lis, listopad, literatura. Miniatura biograficzna Anny Frajlich. W „Tu jestem / zamieszkuję własne życie”. Studia i szkice o twórczości Anny Frajlich. Red. W. Ligęza, J. Pasterska. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Majzel Bartłomiej. 1997. „Coraz więcej chorych wizji”. Kresy 2.

Makiel-Hędrzak Marlena. 1998. „Chrystus Chagalla”. Fraza 1–2.

Maliszewski Karol. 2005. Nowa poezja polska 1989–1999. Wrocław: „Alut”.

Maliszewski Karol. 2001. Halucynacje Honeta. W Zwierzę na J. Szkice o wierszach i ludziach. Wrocław: Wydawnicwo Dolnośląskie.

Maliszewski Krzysztof. 2004. „Opium dla elity”. Czas Kultury 2–3.

Maliszewski Krzysztof. 2006. Rozproszone głosy. Notatki krytyka. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Maliszewski Krzysztof. 2015. Honet i inni. „Roczniki 70-te” w dwudziestą rocznicę literackiego zaistnienia. W Wolność czytania. Teksty z przypisami i bez. Mikołów.

Materkowski Filip. 2014. Od wyzwolonej do ośmielonej wyobraźni, czyli o poetyce imaginatywistów polskich. W Wyobraźnia poetycka XXI wieku. Red. A. Czabanowska-Wróbel, M. Marchaj. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Momro Jakub. 2003. „Wyobraźnia i rygor. O jednym z aspektów estetyki poetyckiej”. FA-art 3–4.

Nalewajk-Turecka Żaneta. 2016. „Schulzowskie relacje transtekstualne i kontekstowe w literaturze polskiej XX i XXI wieku”. Schulz/Forum 8.

Nolbert Kamil. 2019. Może gdzieś tutaj kończy się świat. (Nie)możliwa metafizyka w poezji Tomasza Różyckiego. W Obroty liter. Szkice o twórczości Tomasza Różyckiego. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel i H. Rabizo-Birek. Kraków : Universitas.

Nowacki Dariusz. 2011. Trójskok. O prozie Radosława Kobierskiego. Opcje 3.

Nowaczewski Artur. 2003. „Roczniki siedemdziesiąte odbębniają wartę”. Topos 1–3.

Nowakowska Ewa Elżbieta. 1999. Dopiero pod pewnym kątem. Łódź: SLKKB.

Nowakowska Ewa Elżbieta. 2013. Trzy ołówki. Kraków–Budapeszt: Wydawnictwo Austeria Klezmerhojs.

Odojewski Włodzimierz. 2000. Jedźmy, wracajmy i inne opowiadania. Warszawa: Twój Styl.

Orska Joanna. 2006. Liryczne narracje. Nowe tendencje w poezji polskiej 1989–2000. Kraków: Universitas.

Pado Dariusz, Wiśniewski Radosław. 2007. Korzenie drzewa. Brzeg: KIT „Stowarzyszenie Żywych Poetów”.

Pado Dariusz. 2005. Peryferie raju. Warszawa: Staromiejski Dom Kultury.

Pado Dariusz. 2005. Raj/Jar. Nowa Ruda: Mamiko.

Pado Dariusz. 2011. Siedem + Siedem + Siedem. Kraków–Budapeszt: Wydawnictwo Austeria.

Pado Dariusz. 2014. Kręgi. Kraków–Budapeszt: Wydawnictwo Austeria.

Peroń Małgorzata. 2014. Świat w rozkładzie. O nurcie „ośmielonej wyobraźni” roczników 70. (Roman Honet, Bartłomiej Majzel, Radosław Kobierski). W Literatura na progu XXI wieku. Red. J. Chłosta-Zielonka, Z. Chojnowski. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.

Próchniak Paweł. 2007. „Żywy towar, opium (notatki o «Koloniach»)”. Kresy 1–2.

Rabizo-Birek Magdalena. 2005. „Szlakiem Dantego i Schulza”. Kresy 3.

Rabizo-Birek Magdalena. 2012. Wyobraźnia religijna w najmłodszej poezji polskiej. W Romantyczni i nowocześni. Formy obecności romantyzmu w polskiej literaturze współczesnej. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Rabizo-Birek Magdalena. 2015. Ponowoczesna ballada: Czaykowski, Różycki, Honet i Radwański. W Nowa polska poezja wobec tradycji. Red. S. Buryła i M. Flakowicz-Szczyrba. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.

Rabizo-Birek Magdalena. 2017. Między nicością a nieśmiertelnością. O Honecie (po)romantycznym. W Strategie „Ja” (po)romantycznego w poezji polskiej XIX–XXI wieku. Cz. 1: Studia i szkice. Red. J. Brzozowski, K. Pietrych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydawca.

Rabizo-Birek Magdalena. 2018. „Oko poetki. Uwagi o twórczości Ewy Elżbiety Nowakowskiej”. Poznańskie Studia Polonistyczne 33.

Rabizo-Birek Magdalena. 2019. „Biedni malarze”. Motywy plastyczne w twórczości Tomasza Różyckiego. W Obroty liter. Szkice o twórczości Tomasza Różyckiego. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel i H. Rabizo-Birek. Kraków : Universitas.

Rosiek Stanisław. 2014. Dlaczego dzisiaj nadal czytamy Schulza? W Bruno Schulz jako filozof i teoretyk literatury. Materiały V Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu. Red. W. Meniok. Drohobycz: Polonistyczne Centrum Naukowo-Informacyjne im. Igora Menioka Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki.

Różewicz Tadeusz. 1996. Zawsze fragment. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.

Różycki Tomasz. 1997. Vaterland. Łódź: SLKKB.

Różycki Tomasz. 2003. Świat i Antyświat. Warszawa: „Lampa i Iskra Boża”.

Różycki Tomasz. 2004. Dwanaście stacji. Poemat. Kraków: Znak.

Różycki Tomasz. 2006. Kolonie. Kraków: Znak.

Schulz Bruno. 1973. Proza. Oprac. A. Sandauer. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Shallcross Bożena. 2012. Rzeczy i Zagłada. Kraków: Universitas.

Sławiński Janusz. 2000. Myśli na temat biografia pisarza jako jednostka procesu historycznoliterackiego. Prace wybrane. T IV: Próby teoretycznoliterackie. Kraków: Wydawnictwo PEN.

Sołtys-Lewandowska Edyta. 2015. O „ocalającej nieporządek rzeczy” polskiej poezji metafizycznej i religijnej drugiej połowy XX i początku XXI wieku. Kraków: Znak.

Szumiec Anna. 2018. Przestrzenie wyobraźni. Kreacje świata przedstawionego w prozie Tomasza Różyckiego. W Przekraczanie granic. Tryumf wyobraźni. Red. B. Kuklińska, M. Gudowska, A. Gudowski. Lublin: ARTmagedon.

Święch Jerzy. 1997. Literatura polska w latach II wojny światowej. Warszawa: PWN.

Zimand Roman. 1974. Uwagi do przyszłej biografii Brzozowskiego. W Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego. Pod red. A. Walickiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Pobrania

Opublikowane

2019-10-28

Jak cytować

Rabizo-Birek, M. (2019). Schulz poetów „ośmielonej wyobraźni” (preliminaria). Schulz/Forum, (13), 63–85. https://doi.org/10.26881/sf.2019.13.05

Numer

Dział

[paralele i konteksty]