Krocząc po dnie morza, czyli krótka historia o Morzu Wattowym
DOI:
https://doi.org/10.26881/tutg.2025.2.03Słowa kluczowe:
Morze Wattowe, równiny pływowe, bioróżnorodność, ochrona przyrodyAbstrakt
Suchy spacer po dnie morskim? Dla mieszkających w rejonie Morza Bałtyckiego nie jest to raczej codzienność. Tymczasem dla mieszkańców północnych rejonów Niderlandów, Niemiec, czy Danii to popularna forma spędzania czasu wolnego. Właśnie tam zlokalizowane jest Morze Wattowe, czyli największy na świecie obszar równin pływowych (Marencic, 2009). W sierpniu zeszłego roku, podczas wymiany studenckiej do Niemiec w ramach programu Erasmus+, miałam okazję uczestniczyć w zajęciach terenowych „Wstęp do paleoekologii”, przeprowadzonych przez inspirujące małżeństwo profesorów z Uniwersytetu w Bremen. Dzięki nim odkryłam wyjątkowy ekosystem Morza Wattowego, z wyraźną strefowością tamtejszej flory. Kroczyłam również po jego mulistym dnie, czułam małże pod moimi stopami, obserwowałam kraby oraz okrzemki na powierzchni osadu. Szukałam również zakopanych w nim wieloszczetów. Dodatkowo, przez cały czas towarzyszył mi w tle śpiew ptaków. To doświadczanie nasunęło mi mnóstwo pytań o ten region: o jego sekrety, potencjalne zagrożenia, czy rozwijająca się turystyka wpisze się w szeroką ochronę ekosystemu Morza Wattowego. Wszak znajduje się ono na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Przeczytałam wiele raportów omawiających stopień zanieczyszczenia oraz stan jakości środowiska regionu, a także prace poświęcone migracji ptaków oraz faunie i florze bentosowej Morza Wattowego. Zainspirowało mnie to do napisania niniejszego eseju, który ma na celu przedstawienie unikatowości tego rejonu, jak i próbę odpowiedzenia na postawione powyżej pytania.
Downloads
Bibliografia
Adam, P., 1990. Saltmarsh Ecology. Cambridge, Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511565328
Brandt, A.C., Wollesen, A., 2009. Tourism and Recreation. Thematic Report No. 3.4. [w:] Marencic, H., de Vlas, J. (red.), Quality Status Report 2009. Wadden Sea Ecosystem No. 25. Common Wadden Sea Secretariat, Trilateral Monitoring and Assessment Group, Wilhelmshaven, Germany.
Butt, N., Wright, P., Vigar, N., 2009. Harbors and Shipping. Thematic Report No. 3.2. [w:] Marencic, H., de Vlas, J. (red.), Quality Status Report 2009. Wadden Sea Ecosystem No. 25. Common Wadden Sea Secretariat, Trilateral Monitoring and Assessment Group, Wilhelmshaven, Germany.
Colina Alonso, A., van Maren, D.S., Oost, A.P., Esselink, P., Lepper, R., Kösters, F., Bartholdy, J., Bijleveld, A.I., Wang, Z.B., 2024. A mud budget of the Wadden Sea and its implications for sediment management. Communications Earth & Environment, 5, 1315. https://doi.org/10.1038/s43247-024-01315-9
Donateo, A., Gregoris, E., Gambaro, A., Merico, E., Giua, R., Nocioni, A., Contini, D., 2014. Contribution of harbour activities and ship traffic to PM2.5, particle number concentrations and PAHs in a port city of the Mediterranean Sea (Italy). Environmental Science and Pollution Research, 21, 9415–9429.
Folmer, E.O., van Beusekom, J.E.E., Dolch, T., Gräwe, U., van Katwijk, M.M., Kolbe, K., Philippart, C.J.M., 2016. Consensus forecasting of intertidal seagrass habitat in the Wadden Sea. Journal of Applied Ecology, 53(6), 1800–1813. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12681
Gray, A.J., Benham, P.E.M. (red.), 1990. Spartina anglica: A research review (ITE Research Publication No. 2). Institute of Terrestrial Ecology, HMSO. ISBN 011701477X
HELCOM, 2009. Eutrophication in the Baltic Sea: An integrated thematic assessment of the effects of nutrient enrichment in the Baltic Sea region (Baltic Sea Environment Proceedings No. 115). Helsinki Commission. https://doi.org/10.13140/RG.2.1.2669.0400
HELCOM, 2023. State of the Baltic Sea: Third HELCOM holistic assessment 2016–2021 (HOLAS 3) (Baltic Sea Environment Proceedings No. 194). Helsinki Commission. https://helcom.fi/post_type_publ/holas3_sobs
Kleefstra, R., Hornman, M., Bregnballe, T., Frikke, J., Günther, K., Hälterlein, B., Körber, P., Ludwig, J., Scheiffarth, G., 2019. Trends of migratory and wintering waterbirds in the Wadden Sea 1987/1988–2016/2017 (Wadden Sea Ecosystem No. 39). Common Wadden Sea Secretariat, Joint Monitoring Group of Migratory Birds in the Wadden Sea.
Koller-Hodac, A., Germann, D.P., Gilgen, A., Dietrich, K., Hadorn, M., Schatz, W., Eggenberger Hotz, P., 2010. Actuated bivalve robot study of the burrowing locomotion in sediment. [w:] IEEE International Conference on Robotics and Automation (ICRA), Anchorage, Alaska, USA, 1209–1214. https://doi.org/10.1109/ROBOT.2010.5509329
Marencic, H. (red.), 2009. The Wadden Sea – Introduction. Thematic Report No. 1. [w:] Marencic, H., de Vlas, J. (red.), Quality Status Report 2009. Wadden Sea Ecosystem No. 25. Common Wadden Sea Secretariat, Trilateral Monitoring and Assessment Group, Wilhelmshaven, Germany.
Nehls, G., Witte, S., 2009. Energy. Thematic Report No. 3.6. [w:] Marencic, H., de Vlas, J. (red.), Quality Status Report 2009. Wadden Sea Ecosystem No. 25. Common Wadden Sea Secretariat, Trilateral Monitoring and Assessment Group, Wilhelmshaven, Germany.
Nehls, G., Witte, S., Dankers, N., de Vlas, J.,Quirijns, F., Kristensen, P.S., 2009. Fishery. Thematic Report No. 3.3. [w:] Marencic, H., de Vlas, J. (red.), Quality Status Report 2009. Wadden Sea Ecosystem No. 25. Common Wadden Sea Secretariat, Trilateral Monitoring and Assessment Group, Wilhelmshaven, Germany.
OSPAR Commission, 2010. Quality Status Report 2010. OSPAR Commission. https://qsr2010.ospar.org/
Reise, K., Baptist, M., Burbridge, P., Dankers, N., Fischer, L., Flemming, B., Oost, A.P., Smit, C., 2010. The Wadden Sea – A universally outstanding tidal wetland. [w:] Wadden Sea Ecosystem No. 29. Common Wadden Sea Secretariat, 7–24.
Rozema, J., Schat, H., 2012. Salt tolerance of halophytes, research questions reviewed in the perspective of saline agriculture. Environmental and Experimental Botany, online first. https://doi.org/10.1016/j.envexpbot.2012.01.003
Scholz, B., Liebezeit, G., 2012. Microphytobenthic dynamics in a Wadden Sea intertidal flat – Part II: Seasonal and spatial variability of non-diatom community components in relation to abiotic parameters. European Journal of Phycology, 47(2), 120–137. https://doi.org/10.1080/09670262.2012.665794
Stückemann, K.-J., Waske, B., 2022. Mapping Lower Saxony’s salt marshes using temporal metrics of multi-sensor satellite data. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 115, 103123. https://doi.org/10.1016/j.jag.2022.103123
Tassie, N., Degraer, S., Stienen, E.W.M., Rabaut, M., Willems, T., 2011. Diet and foraging behaviour of oystercatchers (Haematopus ostralegus) and grey plovers (Pluvialis squatarola): The importance of intertidal flats. Ethiopian Journal of Biological Sciences, 10(2), 167–184.
UNESCO, 2009. Thirty-third session of the UNESCO World Heritage Committee, Seville, Spain, 22–30 June 2009. Report of Decisions WHC-09/33.COM/20.
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD), 2009. Review of maritime transport 2009 (Chapter 5: Port and multimodal transport developments). United Nations.
van Beusekom, J.E.E., Weigelt-Krenz, S., Martens, P., 2008. Long-term variability of winter nitrate concentrations in the Northern Wadden Sea driven by freshwater discharge, decreasing riverine loads and denitrification. Helgoland Marine Research, 62, 49–57. https://doi.org/10.1007/s10152-007-0092-5
van Regteren, M., Amptmeijer, D., de Groot, A.V., Baptist, M.J., Elschot, K., 2020. Where does the salt marsh start? Fieldbased evidence for the lack of a transitional area between a gradually sloping intertidal flat and salt marsh. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 243, 106909. https://doi.org/10.1016/j.ecss.2020.106909
Wolff, W.J., Bakker, J.P., Laursen, K., Reise, K., 2010. The Wadden Sea Quality Status Report – Synthesis Report 2010. Wadden Sea Ecosystem No. 29. Common Wad den Sea Secretariat, Wilhelmshaven, Germany, 25–74.
Źródła internetowe:
[1] – Travelin, https://www.travelin.pl/geo/morzewattowe#google_vignette [dostęp: 25.06.2025]
[2] – Wadden Sea World Heritage, https://www.waddenseaworldheritage.org/taking-shape [dostęp: 25.06.2025]
[3] – Wadden Sea World Heritage, https://www.waddenseaworldheritage.org/breeding-andmigratory-birds [dostęp: 26.06.2025]
[4] – Museum of Zoology, University of Cambridge, https://www.museum.zoo.cam.ac.uk/burrowing-bivalves?utm_ [dostęp: 15.08.2025]
[5] – IDSCARO, http://www.idscaro.net/sci/04_med/class/fam5/species/mya_arenaria1.htm [dostęp: 16.08.2025]
[6] – King County, https://green2.kingcounty.gov/marine/Photo/Individual/20/238?photoId=298 [dostęp 16.08.2025]
[7] – World Ocean Review, https://worldoceanreview.com/en/wor-5/improving-coastal-protection/the-artof-coastal-management/the-long-roadto-the-wadden-sea-world-naturalheritage-site/ [dostęp: 30.08.2025]
[8] – Protecting Our Seas, https://www.protectingourseas.org/marine-orgs/de-waddenvereniging [dostęp: 30.08.2025]
[9] – EarthOne, https://earthone.io/plant/lysimachia%20maritima?srsltid=AfmBOorg5pu_G1OcKAH_Td4mZqLbXKqFcS6M0tPdft1cjEh888rheNX [dostęp: 13.09.2025]
[10] – Native Plant Trust, https://gobotany.nativeplanttrust.org/species/plantago/maritima/ [dostęp: 13.09.2025]
[11] – Gardender, https://gardender.com/festuca-rubra/[dostęp: 13.09.2025]
[12] – Propagate, https://propagate.one/how-topropagate-juncus-gerardi/ [dostęp: 13.09.2025]
[13] – Washington Invasive Species Council, https://invasivespecies.wa.gov/wpcontent/uploads/2019/07/Spartinacloseup2.jpg [dostęp: 13.09.2025]
[14] – Great Bay, https://greatbay.org/60324-2/ [dostęp: 13.09.2025]
[15] – Wikimedia Commons, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Eurasian_Spoonbill_Platalea_leucorodia_by_Dr._Raju_Kasambe_DSCN2579_%288%29.jpg [dostęp: 13.09.2025]
[16] – BirdLife International, https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/pied-avocet-recurvirostraavosetta [dostęp: 13.09.2025]
[17] – Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Gullbilled_tern#/media/File:Gelochelidon_nilotica_vanrossemi.jpg [dostęp: 13.09.2025]
[18] – Birds of the World, https://birdsoftheworld.org/bow/species/santer1/cur/introduction [dostęp: 13.09.2025]
[19] – Birdspot, https://www.birdspot.co.uk/birdwatching-in-anglesey [dostęp: 13.09.2025]
[20] – Tourism Enterprises Sustainability, www.tenseducation.com [dostęp: 18.09.2025]
[21] – Trilateral Wadden Sea Cooperation Annual Report 2022, https://www.waddenseaworldheritage.org/resources/2022-annual-report [dostęp: 18.09.2025]
[22] – Trilateral Wadden Sea Cooperation Annual Report 2024, https://www.waddenseaworldheritage.org/resources/2024-annual-report [dostęp: 18.09.2025]
[23] – Wadden Sea World Heritage, https://www.waddenseaworldheritage.org/energy-transition [dostęp: 18.09.2025]
Uniwersyteckie Czasopisma Naukowe