Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWokół dysonansu poznawczego i technik neutralizacji – czyli jak sprawcy przestępstw uzasadniają swoje postępowanie
DOI:
https://doi.org/10.26881/prog.2022.11.06Słowa kluczowe:
przestępca, przestępczość, psychologia, kryminologia, racjonalizacja zachowaniaAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie sposobów, w jakie sprawcy przestępstw usprawiedliwiają i uzasadniają swoje postępowanie, zmniejszając tym samym poczucie winy oraz zachowując pozytywny obraz samego siebie. W pracy przybliżone zostały najbardziej znane teorie wyjaśniające mechanizmy racjonalizacji, które odnoszą się zarówno do założeń psychologów (teoria dysonansu poznawczego Leona Festingera, praktyki dysocjacyjne Alberta Bandury), jak i badaczy zajmujących się kryminologią i socjologią dewiacji (techniki neutralizacji Greshama Sykesa i Davida Matzy). Artykuł ma charakter przeglądowy, jego podstawę stanowi analiza literatury dotyczącej omawianej tematyki wraz z uwzględnieniem badań poświęconych temu zagadnieniu, które zostały uzupełnione o wnioski autora.
Downloads
Bibliografia
Aronson E., 2012, Człowiek – istota społeczna, Warszawa.
Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M., 1997, Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań.
Bandura A., 2007, Teoria społecznego uczenia się, Warszawa.
Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., 2007, Kryminologia, Gdańsk.
Bojarski M. (red.), 2017, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa.
Budyn-Kulik M., 2019, Zasady wymiaru kary i środków karnych, w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa.
Duda M., 2016, Przestępstwa z nienawiści. Studium prawnokarne i kryminologiczne, Olsztyn.
Gaberle A., 1993, Patologia społeczna, Warszawa.
Gordon M., 2014, Poczucie winy sprawców przestępstw, w: Psychologia i prawo. Między teorią a praktyką, red. E. Habzda-Siwek, J. Kabzińska, Sopot.
Kiersztyn A., 2008, Czy bieda czyni złodzieja? Związki między bezrobociem, ubóstwem a przestępczością, Warszawa.
Lelental S., 2017, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa.
Marszałek J., 2016, To nie moja wina... – obraz oskarżonego usprawiedliwiającego się w tekstach protokołów przesłuchań, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTM”, t. LXIII.
Ostrowska K., Wójcik D., 1986, Teorie kryminologiczne, Warszawa.
Piotrowski P., 2011, Rozbój. Uwarunkowania psychospołeczne, motywacja i racjonalność sprawców przestępstw, Warszawa.
Poznaniak W., 1982, Zaburzenia w uspołecznieniu u przestępców. Analiza niektórych mechanizmów psychologicznych, Poznań.
Siemaszko A., 1993, Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych, Warszawa.
Sikorska A., 2016, Techniki neutralizacji przestępstw stosowane przez dilerów substancji psychoaktywnych - analiza wybranych przypadków, „Resocjalizacja Polska”, nr 12.
Sulikowski A., 2007, Wstęp do prawoznawstwa. Krótki kurs, Wałbrzych.
Sykes G.M., Matza D., 1957, Techniques of Neutralization: A Theory of Delinquency, „American Sociological Review”, Vol. 22, No. 6.
Wincław D., 2016, Obcy czy po prostu inny? Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji, „Kultura i Wartości”, nr 19.
Wypler W., 2013, Samousprawiedliwianie zachowania a rozluźnienie standardów moralnych, w: Zewnętrzne i wewnętrzne aspekty bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, red. J. Lipińska-Lokś, G. Miłkowska, A. Napadło-Kuczera, Zielona Góra.
Zimbardo P., 2013, Efekt Lucyfera, Warszawa.
Zimbardo P., 2017, Psychologia i życie, Warszawa.
Zuber M.J., Greenberg E.W., Williams L.M., 2016, Różnorodne rozumienie niektórych przestępstw i ich kontekstu: kwantyfikacja technik neutralizacji, „Resocjalizacja Polska”, nr 11.
