Academic Scientific JournalsThe late medieval wills of Gdańsk’s and Elbląg’s ruling elites
DOI:
https://doi.org/10.26881/prog.2020.8.01Keywords:
Last Wills, Gdańsk, Elbląg, Middle AgesAbstract
The paper presents the closer discussion of last will documents drawn up by representatives of the ruling elites in Gdańsk Main City and Elbląg Old Town in the late Middle Ages, mostly in the second half of the 15th c. In determining membership among the city’s ruling elites, the formal criterion will be used, related to the city offices held by the respective persons: the commune head (German: Vogt), city court head (German: Schulz), treasury administrator (German: Kämmerer), juror (German: Schöffe), and, finally, the mayor (German: Bürgermeister). The background for this presentation were previous analyses of historians, devoted to the image of the communities and ruling groups of both cities, in the first place based on other urban provenance sources, depicting their activity in the public and private spheres.
Detailed analyses concerned with the problem formulated in this manner need to be prefixed with a characteristic of the source base which is at pour disposal nowadays.
An important circumstance, severely limiting the results of analyses presented here, is the fact that the obligation of writing one’s testament did not yet exist at that time. Usually there was even no such need, since the rules for inheriting property were specified in the appropriate articles of Chełmno law (Gdańsk Main City) and Lübeck law (Elbląg Old Town).
The largest bequests were usually made for one’s parochial church, significantly smaller ones for numerous monasteries and hospitals within the city and outside of it, and the least went for the poor. The behaviour patterns of testators from Gdańsk and Elbląg do not deviate in this regard from those observed also in other European cities. In some testaments dispositions for religious purposes are absent altogether. This does not, however, mean that such burghers did not earmarked some of their wealth for that purpose. Probably they made such donations in another form than testament disposal.
Downloads
References
Archiwum Państwowe w Gdańsku (The State Archives in Gdańsk: APG), Elbląg City Archives, Collection of Elbląg documents, sign. 368/III,61.
Bogucka M., Samsonowicz H., 1986, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław.
Brandt A. von, 1973, Mittelalterliche Bürgertestamente. Neuerschlossene Quellen zur Geschichte der materiellen und geistigen Kultur, Heidelberg 1973.
Czaja R., 1992, Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń.
Czaja R., 1997, Korporative Formen der Religiosität des Patriziats in den preußischen Großstädten, “Quaestiones Medii Aevi Novae”, No. 2.
Czaja R., 2008, Grupy rządzące w miastach nadbałtyckich w średniowieczu, „Roczniki TNT”, No. 93 fasc. 1, Toruń.
Czaja R., 2008a, Struktura społeczna [in:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, eds. M. Biskup, R. Czaja, Warszawa.
Czaja R., 2010, Urzędnicy miejscy Elbląga do 1524 roku, Elbląg.
Długokęcki W., 2011, W sprawie późnośredniowiecznych testamentów Gdańskich, „Zapiski Historyczne”, Vol. 76, No. 3.
Haßbargen H., 1926, Das Testament des Danziger Offizials Nicolaus Schwichtenberg, MWG, Jg. 25, H. 4.
Kubicki R., 2006, Testamenty elbląskie z XIV –początków XVI w. – charakterystyka wraz z listą testatorów w układzie chronologicznym, „Rocznik Elbląski”, Vol. 20.
Kubicki R., 2010, Kultura materialna w testamentach elbląskich w XV–początku XVI w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, Vol. 58, No. 2.
Kubicki R., 2010, Pielgrzymki w testamentach mieszczan elbląskich w XV–początkach XVI wieku [in:] Z dziejów średniowiecza. Pamięci profesora Jana Powierskiego (1940–1999), ed. W. Długokęcki, Gdańsk.
Kubicki R., 2011, Formy pobożności w mieście późnośredniowiecznym w świetle zapisów na rzecz kościoła i biednych w testamentach elbląskich (XV–początek XVI w.), „Zapiski Historyczne”, Vol. 76, No. 2.
Kubicki R., 2012, Mieszkańcy Elbląga w świetle piętnastowiecznych testamentów, „Rocznik Elbląski”, Vol. 24.
Kubicki R., 2020, Testamenty elbląskie. Studium z dziejów miasta i jego mieszkańców w późnym średniowieczu, Gdańsk.
Löschin G., 1837, Beiträge zur Geschichte Danzigs und seiner Umgebung, Heft 1, Danzig.
Łozowski P., 2012, O pożytkach z kwantyfikacji w badaniach nad średniowiecznymi testamentami.
Uwagi o pracy Beaty Możejko, Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, Vol. 72.
Możejko B., 2010, Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku, Gdańsk.
Możejko B., 2004, Gdański mieszczanin w obliczu śmierci. Zapisy testamentowe z II połowy XV w. (Na podstawie księgi ławniczej) [in:] Mieszczanie, wasale, zakonnicy, ed. B. Śliwiński („Studia z dziejów Średniowiecza”, No. 10), Malbork.
N[eumann] F., 1828, Elbingensia, Elbinger Anzeigen, No. 14.
Odyniec W., 1990, Chełmiński system miar i chełmińska stopa mennicza w rozwoju historycznym [in:] Studia culmensia historico-juridica czyli księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, Vol. 1, ed. Z. Zdrójkowski, Toruń.
Oliński P., 2008, Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń.
Oliński P., 2010, Społeczne uwarunkowania zapisów testamentowych w średniowiecznym Elblągu [in:] In memoriam honoremque Casimiri Jasiński, eds. J. Wenta, P. Oliński, Toruń.
Rozenkranz E., 1991, Prawo lubeckie w Elblągu od XIII do XVI wieku, „Rocznik Gdański”, Vol. 51, No. 1.
Samsonowicz H., 1959, Gospodarcze podstawy patrycjatu gdańskiego w XV w., „Kwartalnik Historyczny”, Vol. 66, No. 3.
Samsonowicz H., 1960, Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II poł. XV wieku, Warszawa.
Samsonowicz H., 1976, Mieszczańska dobroczynność prywatna w Polsce późnego średniowiecza [in:] Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, eds. S.K. Kuczyński at al., Warszawa.
Samsonowicz H., 1990, La vie religieuse dans les villes de la Baltique à la fin du Moyen Âge [in:] L’Église et le peuple chrétien dans les pays de l’Europe du Centre-est et du Nord (XIVe-XVe siècles), Actes du colloque de Rome (27–29 janvier 1986), Rome.
Samsonowicz H., 2002, Kult św. Jakuba i szlaki Jakubowe w Polsce [in:] Kult św. Jakuba Większego apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej, ed. R. Knapiński, Lublin.
Schildhauer J., 1991, „Ad pias causas” Vermächtnisse an die Kirche und an die Armen – auf der Grundlage der Stralsunder Bürgertestamente (Anfang des 14. Jahrhunderts bis zur Reformation) [in:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, eds. A. Wyrobisz, M. Tymowski, Warszawa.
Simson P., 1915, Das Testament des Danziger Schöffen und Ratsherrn Otto Angermünde von 1492, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins, Jg. 14, H. 3.
Skowrońska-Kamińska R., 2007, Posłowie wielkich miast pruskich w latach 1411–1454. Przyczynek do funkcjonowania mieszczańskich elit politycznych w średniowieczu, Malbork.
Toeppen M., 1871–1873, Elbinger Antiquitäten. Ein Beitrag zur Geschichte des städtischen Lebens im Mittelalter, H. 1–3, Danzig.
Wysmułek J., 2014, Urban Testaments in Poland: Research Present and Future [in:] Uses of the Written Word in Medieval Towns: Medieval Urban Literacy II, eds. M. Mostert, A. Adamska (Utrecht Studies in Medieval Literacy, 28), Brespols.
Zdrenka J., 2008, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, Vol. 2: Biogramy, Gdańsk.
