Czy pedagogika religii daje się sekularyzować? O ortodoksjach, herezjach i religioznawczych perspektywach rozwoju subdyscypliny

Autor

DOI:

https://doi.org/10.26881/ae.2021.18.03

Słowa kluczowe:

ortodoksja, herezja, krytyczne religioznawstwo, pedagogika religii

Abstrakt

Rekonstruowanie znaczeniowych i funkcjonalnych kontekstów zastosowania kategorii ortodoksji i herezji w wybranych koncepcjach socjologicznych pozwala budować i włączać ich teoriotwórczy potencjał w obszar pedagogiki ogólnej i pedagogiki religii. Uprawiana w Polsce pedagogika religii bywa zwykle rezerwowana dla myślenia pedagogiczno-teologicznego w ramach  tradycji chrześcijańskiej. Ujęcie tego typu silnie rezonuje z klasycznymi teoriami religioznawczymi sytuującymi się w nurcie tzw. ,,rewaloryzacji religii”, nie wyczerpuje jednak, jak się wydaje, spektrum możliwości, jakie przed pedagogiką religii stawia współczesne krytyczne religioznawstwo, które nie wiąże już tak ściśle problemów religii z problemami teologii. Przeciwnie, odrywa fenomen religii od teologii, ,,sekularyzuje” go, co skutkuje niezwykłą różnorodnością teorii religii wiążąc je często z tak ,,niereligijnymi” tematami jak ekologie, ideologie, sport czy ruchy miejskie. W przygotowanym referacie, wychodząc od zaprezentowania wybranych ustaleń z zakresu badań własnych nad kategoriami ortodoksji i herezji, spróbuję zarysować ów niedoszacowany przez pedagogikę religii, inspirowany krytycznym religioznawstwem teoretyczny potencjał jej rozwoju.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Barthes R., Podstawy semiologii, przeł. A. Turczyn, WUJ, Kraków 2009.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, przeł. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006, s. 46.
Bauman Z., Prawodawcy i tłumacze, przeł. A. Ceynowa, J. Giebułtowski, IFiS PAN, Warszawa 1998, s. 183.
Beckford J., Teoria społeczna a religia, przeł. M. Kunz, T. Kunz, Nomos, Kraków 2006, s. 78.
Berger P. L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, przeł. J. Niżnik, PIW, Warszawa 1983, s. 202-226,
Berger P. L., Święty baldachim, przeł. W. Kurdziel, NOMOS, Kraków 2005, s. 61-88.
Berlinenblau J., Toward a Sociology of Heresy, Orthodoxy and Doxa, ,,History of Religions” May 2001,Vol. 40, No 4, s. 327-351.
Bobako M., Teologie oporu, Praktyka teoretyczna 2(8)/2013, s. 12, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/prt/article/view/2913/2896, dostęp: 14.10.2018,godz.10.37.
Bobako M., Teologie oporu, Praktyka teoretyczna 2(8)/2013, s. 14, https://pressto.amu.edu.pl/in
Bourdieu P., Medytacje pascaliańskie, przeł. K. Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006;
Bourdieu P., Passeron V., Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, przeł. E. Neyman, PWN, Warszawa 1990;
Bourdieu P., Zmysł praktyczny, przeł. M. Falski, WUJ, Kraków 2008;
Bourdieu P.,Wacquant L. J. D, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, przeł. A. Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.
Castells M., Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze internetu, przeł. O.Sitara, PWN, Warszawa 2013, s.212.
Castells M., Władza komunikacji, przeł. J.Jedliński, P.Tomanek, PWN, Warszawa 2013, s. 301.
Collins R., Łańcuchy rytuałów interakcyjnych, przeł. K.Suwada, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków2011.
Czeremski M., Mit w umyśle Ewolucyjno-kognitywne podstawy form mitycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2021.
De Saussure F., Szkice z językoznawstwa ogólnego, przeł., wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa, Warszawa 2004.
Deleuze G., Różnica i powtórzenie, przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Warszawa 1997;
Derrida J., O gramatologii, przeł. B. Banasiak, Warszawa 1999, s. 130.
Derrida J., O gramatologii, przeł. B.Banasiak, Officyna Wydawnictwo, Łódź 2011.
Derrida J., Różnia (différance), przeł. J. Skoczylas, [w:] Drogi współczesnej filozofii, red. M. Siemek, Czytelnik, Warszawa 1978, s. 374-411.
Dominiak Ł., Nowy Foucault, czyli analiza genealogiczna, „Dialogi Polityczne” 2004, nr 2, s. 147.
Durkheim É., Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, przeł. A. Zadrożyńska, PWN, Warszawa 2010, s. 39.
Dybel P., Wróbel Sz., Granice polityczności. Od polityki emancypacji do polityki życia, Wydawnictwo ALETHEIA, Warszawa 2008, s. 296-299;
Eliade M., Sacrum i profanum. O istocie religijności, przeł. R.Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
Foucault M., Archeologia wiedzy, przeł. A. Siemek, PIW, Warszawa 1977, s. 45.
Foucault M., Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collége de France 2 grudnia 1970, przeł. M. Kozłowski, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2002, s. 7.
Gramsci A., Pisma wybrane, t. 1, przeł. B. Sieroszewska, Książka i Wiedza, Warszawa 1961, s. 687-688.
Gray J., Siedem typów ateizmu, przeł. A.Wilga, Biblioteka Kultury Liberalnej, Warszawa 2020, s. 39-80 i dalsze.
Hervieu-Lèger D., Religia jako pamięć, przeł. M.Bielawska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2007.
https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/372236-ostatecznym-zwyciestwem-dlugiego-marszu-przez-instytucje-bedzie-wrogie-przejecie-kosciola-katolickiego-wideo dostęp: 26.08.2020; https://publicystyczny.pl/neomarksizm-w-zarysie-cz-4-wspolczesny-proletariat/ dostęp: 26.08.2020; https://oko.press/pis-idzie-po-kulturowa-hegemonie-ale-moze-to-byc-szansa-dla-opozycji/ dostęp: 26.08.2020; https://kulturaliberalna.pl/2020/08/18/walka-z-lgbt-przyspiesza-liberalizacje-spoleczenstwa/ dostęp: 26.08.2020.
Humeniuk M., Między sekularyzacją a postsekularyzmem – o odczarowaniu świata z perspektywy socjologii religii, w: Fromm-aplikacje, red.P.Jabłoński, R.Włodarczyk, IW CHIAZM, Wrocław 2016, s.113-135.
Klemczak S., Deus ex metaphora. Bóg filozofów i jego funkcje, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
Kołakowski L., Herezja, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010.
Kołakowski L., Kapłan i błazen (Rozważania o teologicznym dziedzictwie współczesnego
Kruszelnicki W., Antonio Gramsci i pedagogika krytyczna. Hegemonia, edukacja i zadania intelektualistów, [w:] Utopia a edukacja, t. 1, red. J. Gromysz, R. Włodarczyk, IP UWr, Wrocław 2016, s. 113.
Krytyczna analiza dyskursu Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, N. Fairclought, A. Duszak, Universitas, Kraków 2008, s. 14-15.
La Cocque A., Ricoeur P., Myśleć biblijnie, przeł. E. Mukoid, M. Tarnawska, Znak, Kraków 2003, s. 11-12.
Lacan J., Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie, przeł. B.Gorczyca, W.Grajewski, Wydawnicstwo KR, Warszawa 1996.
Laclau E., Dyskurs, przeł. C. Cieśliński, M. Poręba, (w:) Przewodnik po współczesnej myśli politycznej, red. R. Goodin, P Pettit, Warszawa: Książka i Wiedza 2002.
Laclau E., Lud i dyskursywna produkcja pustki, przeł. E.Okroy, E.Okroy, J.Hajduczenia, w: E.Laclau, Rozum populistyczny, przeł. zespół pod kierunkiem T.Szkudlarka, Dolnośląska Szkola Wyższa, Wrocław 2009, s.63-65.
Laclau E., Mouffe Ch., Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, przeł. S. Królak, Wydawnictwo DSW, Wrocław 2007, s. 9-50.
Laclau E., Niemożliwość społeczeństwa, tłum. L. Rasiński, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Nowa_Krytyka/Nowa_Krytyka-r2003-t14/Nowa_Krytyka-r2003-t14-s327-331/Nowa_Krytyka-r2003-t14-s327-331.pdf., dostęp. 20.07.2021,godz.13.16, s.328-329.
Levi-Strauss C., Antropologia strukturalna, przeł. K. Pomian, PIW, Warszawa 1970.
Luckmann T., Niewidzialna religia Problem religii w nowoczesnym społeczeństwie, przeł. L.Bluszcz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2011.
Lyotard J.F., Postmodernizm dla dzieci, przeł. J. Migasiński, Fundacja Aletheia, Warszawa 1998.
Marquard O., Rozstanie z filozofią pierwszych zasad, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 1994, s. 127.
myślenia), [w:] L. Kołakowski, Nasza wesoła apokalipsa. Wybór najważniejszych esejów, Kraków
Otto R., Świętość. Elementy racjonalne i irracjonalne w pojęciu bóstwa, przeł. B.Kupis, Thesaurus Press, Wrocław 1993
Stark R., Sims Bainbridge W., Teoria religii, przeł. T.Kunz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2007.
Vander Leeuw G., Fenomenologia religii, przeł. J.Prokopiuk, Książka i Wiedza, Warszawa 1997.
Warczok T., Ład konsekrowany, ład zdenaturalizowany. O socjologii religii Pierre’a Bourdieu, [w:] Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, red. M. Libiszowska-Żóltkowska, S. Grotowska, Nomos, Kraków 2010, s. 157-158.
Weber M., Polityka jako zawód i powołanie, Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków-Warszawa 1998, s. 56-57. https://docplayer.pl/45286284-Max-weber-polityka-jako-zawod-i-powolanie-1.html dostęp: 26.08.2020.
Weber M., Socjologia religii - dzieła zebrane. Etyka gospodarcza religii światowych, przeł. T. Zatorski, G. Sowiński, D. Motak, NOMOS, Kraków 2006, s. 145-182.
Włodarczyk R., Ideologia, teoria, edukacja. Myśl Ericha Fromma jako inspiracja dla pedagogiki współczesnej, Impuls, Kraków 2016, s. 213.
Włodarczyk W., Ideologia teoria edukacja Myśl Ericha Fromma jako inspiracja dla pedagogiki współczesnej, Impuls, Kraków 2016.
Wróblewski M., Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antonia Gramsciego i jej współczesne kontynuacje, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016, s. 26n.
Zeidler-Janiszewska A., Bezinteresowna ciekawość… Humanistyka, kultura, sztuka, IBL, Warszawa 2019, s. 181.
Zito G. V., Toward a Sociology of Heresy, dz. cyt., s. 123-130; P. Bourdieu, Genesis and Structure of the Religious Field, ,,Comparative Social Research”, Vol. 13, s. 1-44; L. Kurtz, The Politics of Heresy, ,,America Journal of Sociology” May 1983, s. 1085-1115.

Pobrania

Opublikowane

2021-11-14

Jak cytować

Humeniuk, M. (2021). Czy pedagogika religii daje się sekularyzować? O ortodoksjach, herezjach i religioznawczych perspektywach rozwoju subdyscypliny. Ars Educandi, 18(18), 51–65. https://doi.org/10.26881/ae.2021.18.03

Numer

Dział

Artykuły i rozprawy