Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweCzłowiek na pograniczu: między judaizmem a chrześcijaństwem
Słowa kluczowe:
judaizm, Jezus, tożsamość, chrześcijaństwo, judeochrześcijaństwo, KościółAbstrakt
Pogranicze religijne to zjawisko obecne współcześnie, ale nieobce również starożytności. Autor podejmuje wątek związany z problemem tożsamości religijnej pierwszego pokolenia chrześcijan, którzy swój judaizm poszerzyli o przekonanie, że Jezus z Nazaretu był zapowiadanym przez proroków Mesjaszem Izraela. Nie była to konwersja, ponieważ chrześcijaństwo należało wciąż do świata żydowskiego (jako jedna z jego form), było ugrupowaniem, które uważało siebie za ruch odnowy urzeczywistniający doskonały Izrael. Judeochrześcijanie wykorzystywali istniejący w okresie Drugiej Świątyni język i gramatykę religijno-kulturową. Z tego powodu tworzyli rodzaj ciągłości idei, zachowań i przekonań charakterystycznych dla świata żydowskiego, które stały się nieodłącznym elementem chrześcijaństwa, np. postawa wobec Pism Świętych, monoteizm, szacunek do proroków, elementy liturgii czy stosunek do świąt. W konsekwencji doprowadziło to do napięć między środowiskiem Żydów, którzy odrzucali mesjańskie pretensje Jezusa, a tymi, którzy uznawali go za Chrystusa. W ten sposób pierwsze pokolenie chrześcijan, pochodzących z judaizmu, znalazło się na pograniczu religijno-kulturowym. Trudności w relacjach między bliskimi etnicznie i coraz bardziej oddalonymi mentalnie i religijnie, będą dawać o sobie znać w kolejnych pokoleniach. Z jednej strony odrzucenie ze strony judaistycznych braci, z drugiej niezrozumienie przez nowych braci z Narodów. W praktyce doprowadziło to do wyeliminowania pamięci o judaistycznych korzeniach chrześcijaństwa przez wielu wyznawców Jezusa w kolejnych pokoleniach.
Bibliografia
Bagatti B., L’Eglise de la circoncision, Franciscan Printing Press, Jerusalem 1965.
Bösen W., Ostatni dzień Jezusa z Nazaretu, przeł. W. Moniak, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 2002.
Chadwick H., Kościół w epoce wczesnego chrześcijaństwa, przeł. A. Wypustek, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2004.
Chrostowski W., Bóg, Biblia, Mesjasz. Z księdzem profesorem Waldemarem Chrostowskim rozmawiają: Grzegorz Górny i Rafał Tichy, Fronda, Warszawa 2006.
Chrostowski W., Między Synagogą a Kościołem. Dzieje św. Pawła, Wydawnictwo M, Apostolicum, Kraków – Ząbki 2015.
Daniélou J., Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim, przeł. S. Basista, Wydawnictwo WAM, Kraków 2002.
Dąbrowski E., Dzieje Apostolskie. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, Pallottinum, Poznań 1961.
Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1, przeł. S. Tokarski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.
Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, przeł. A. Caba na podst. tł. A. Lisieckiego, oprac. H. Pietras, Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
Flusser D., Chrześcijaństwo religią żydowską. Esseńczycy a chrześcijanie, przeł. M. Wodnar, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2003.
Gajewski W., Charyzmat, urząd, hierarchia, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2010.
Gajewski W., Ekklesia a oikos w epoce Nowego Testamentu. Kościół w świetle antycznego domostwa na podstawie 1 i 2 Kor oraz przypowieści Mt 7,24-27, Mt 24,45-51; Łk 15,11-32, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013.
Gajewski W., Judaistyczne korzenie chrześcijaństwa. Stosunek judeochrześcijan do instytucji i zwyczajów judaizmu okresu Drugiej Świątyni, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2007, nr 1, s. 9–33.
Gajewski W., Kościół a Synagoga: początki kryzysu. Przyczyny rozejścia się Kościoła i Synagogi w I wieku, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2008, nr 2, s. 39–59.
Gajewski W., Święta we wczesnym Kościele. Świadectwo Nowego Testamentu i Ojców Kościoła, „Przegląd Religioznawczy” 2006, nr 2 (220), s. 77–107.
Gnilka J., Paweł z Tarsu. Apostoł i świadek, przeł. W. Szymona, Wydawnictwo M, Kraków 2001.
Gnilka J., Pierwsi chrześcijanie. Źródła i początki Kościoła, przeł. W. Szymona, Wydawnictwo M, Kraków 2004.
Guillet J., Święty Paweł. Apostoł Narodów, przeł. P. Rak, Wydawnictwo eSPe, Kraków 2003.
Hesemann M., Paweł z Tarsu. Archeolodzy tropem Apostoła Narodów, przeł. B. Grunwald-Hajdasz, Wydawnictwo W drodze, Poznań 2015.
Homa T., Dylematy tożsamości, „Horyzonty Wychowania” 2005, nr 4, s. 237–257.
Ignatius, Epistula ad Magnesios, PG 5, 662–672 (Ignacy, List do Magnezjan, 8–10, w: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, przeł. A. Świderkówna, wstęp, komentarze i opr. M. Starowieyski, Wydawnictwo M, Kraków 1998).
Iluk J., Żydowska politeja i Kościół w Imperium Rzymskim u schyłku antyku, t. 1: Jana Chryzostoma kapłana Antiochii mowy przeciwko judaizantom i Żydom, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006.
Jagusiak A., Wybrane hipotezy na temat zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, w: Zmartwychwstanie. Szkice biblijne i teologiczne, red. T. Twardziłowski, Koło Naukowe Doktorantów Biblistyki, Warszawa 2015.
Juszczak A.R., Judaizm mesjanistyczny. W drodze do Kościoła czy Synagogi, Szaron, Kraków 2019.
Keener C.S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, przeł. Z. Kościuk, Vocatio, Warszawa 2000.
Kic W., Misja macedońska Pawła Apostoła w świetle źródeł archeologicznych, Papieska Akademia Teologiczna, Kraków 2006.
Kołakowski L., O tożsamości zbiorowej, w: Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, E.-W. Böckenförde [i in.], przyg. i przedm. opatrzył K. Michalski, przeł. S. Amsterdamski [i in.], Znak, Kraków 1995, s. 44–55.
Kudasiewicz J., Witczyk H., Jezus i Ewangelie w ogniu dyskusji. Od H. Reimarusa do T. Polaka, Jedność, Kielce 2011.
Langkammer H., Problematyka chronologii absolutnej i chronologii relatywnej życia i działalności św. Pawła Apostoła, „Roczniki Teologiczne” 2002, nr 49, s. 123–128.
Lüdemanna G., Die Auferstehung Jesu. Historie, Erfahrung, Theologie, Radius-Verlag, Stuttgart 1994.
Mariański J., Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim. Studium socjologiczne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2017.
Novum Testamentum Graece, red. B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger, A. Wikgren, wyd. 4, United Bible Societies, Stuttgart 1993.
Orłowski R., Łukaszowy przekaz o powołaniu Pawła, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 2008.
Rakocy W., Święty Paweł. Chronologia życia i pism, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2003.
Rosik M., Kościół a Synagoga (30–313 po Chr.). Na rozdrożu, Chronicon, Wrocław 2016.
Schiffman M., Return of the Remnant. The Rebirth of Messianic Judaism, Lederer Messianic Publications, Baltimore 1992.
Stern D.H., Komentarz żydowski do Nowego Testamentu, przeł. A. Czwojdrak, Vocatio, Warszawa 2004.
Theißen G., Czasy Jezusa. Tło społeczne pierwotnego chrześcijaństwa, przeł. F. Wycisk, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004.
Theißen G., Die Jesusbewegung: Sozialgeschichte einer Revolution der Werte, Gütersloher Verlagshaus, Gütersloh 2012.
Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim. Socjologiczne studium przypadków, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Difin, Warszawa 2009.
Trocmé É., Pierwsze kroki chrześcijaństwa, przeł. J. Gorecka-Kalita, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004.
Zieliński T., Chrześcijaństwo antyczne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1999.
Życie, apostolat i dziedzictwo Pawła z Tarsu, red. G. Szamocki, „Christianitas Antiqua” 2010, nr 3, s. 64–74.
