Kształcenie umiejętności życia codziennego w grupie chłopców ze spektrum autyzmu w wieku od 8 do 13 lat z użyciem gry terapeutycznej – wstępne wyniki badań
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2024.52.04Abstrakt
Nabywanie umiejętności życia codziennego (daily living skills) w kontekście społecznym i w środowisku domowym jest szczególnie istotne dla osób ze spektrum autyzmu ze względu na ich znaczne trudności w tym obszarze funkcjonowania. Zastosowanie edukacji z wykorzystaniem rozwiązań technologicznych sprawia, że nauka codziennych czynności staje się bardziej atrakcyjna, a wsparcie może być łatwiej dostępne bez względu na miejsce zamieszkania. Według tak sformułowanych założeń przygotowano grę terapeutyczną dla grupy 36-ciu wysoko funkcjonujących chłopców ze spektrum autyzmu w wieku od 8 do 13 r.ż., którzy wraz z jednym z rodziców uczestniczyli w treningu czynności życia codziennego, z uwzględnieniem strefy najbliższego rozwoju uczestnika. Chłopcy otrzymali aplikację mobilną „Halo, Ziemia!” instalowaną na ich własnych smartfonach z zadaniami dotyczącymi umiejętności z życia codziennego. Oczekiwanym efektem było osiągnięcie możliwie dużej samodzielności w zakresie ćwiczonych umiejętności na drodze współpracy z opiekunem, który stopniowo redukować zakres wsparcia. W celu oceny osiągnięć uczestników zastosowano dwa pomiary, pre- i post-test. W rezultacie okazało się, że poziom umiejętności w zakresie funkcjonowania codziennego chłopców z grupy badanej po treningu okazał się istotnie wyższy. Ważnym ograniczeniem badań była społeczna kwarantanna spowodowana epidemią COVID-19, która nastąpiła tuż po rozpoczęciu treningu i wykluczyła możliwość realizacji wielu zadań poza domem.
Downloads
Bibliografia
Cruz-Torres E., Duffy M.L., Brady M.P., Bennett K.D., Goldstein P. (2020), Promoting daily living skills for adolescents with autism spectrum disorder via parent delivery of video prompting, Journal of Autism and Developmental Disorders, 50: 212–223.
Davis M., Dautenhahn K., Powell S., Nehaniv C. (2010), Guidelines for researchers and practitioners designing software and software trials for children with autism, Journal of Assistive Technologies, 4(1): 38–48.
Douglas K.H., Ayres K.M., Langone J. (2015), Comparing self-management strategies delivered via an iPhone to promote grocery shopping and literacy, Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 50(4): 446–465; https://www.jstor.org/stable/26420353.
Doernberg E., Hollander E. (2016), Neurodevelopmental disorders (ASD and ADHD): DSM-5, ICD-10, and ICD-11, CNS Spectrums, 21(4): 295–299.
Esposito M., Sloan J., Tancredi A., Gerardi G., Postiglione P., Fotia F., Napoli E., Mazzone L., Valeri G., Vicari S. (2017), Using tablet applications for children with autism to increase their cognitive and social skills, Journal of Special Education Technology, 32(4): 199–209.
Gaus V.L. (2019), Cognitive-behavioral therapy for adults with autism spectrum disorder (2nd ed.), The Guilford Press.
Gaebel W., Stricker J., Kerst A. (2022), Changes from ICD-10 to ICD-11 and future directions in psychiatric classification, Dialogues in Clinical Neuroscience, 22(1): 1–13.
Gerow S., Radhakrishnan S., Akers J.S., McGinnis K., Swensson R. (2021), Telehealth parent coaching to improve daily living skills for children with ASD, Journal of Applied Behavior Analysis, 54(2): 566–581.
Glover M., Liddle M., Fassler C., Duncan A. (2023), Microanalysis of daily living skills in adolescents with autism spectrum disorder without an intellectual disability, Journal of Autism and Developmental Disorders, 53(7): 2600–2612.
Gwynette M.F., Sidhu S.S., Ceranoglu T.A. (2018), Electronic screen media use in youth with autism spectrum disorder, Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 27(2): 203–219.
Hampshire P.K., Allred K.W. (2018), A parent-implemented, technology-mediated approach to increasing self-management homework skills in middle school students with autism, Exceptionality, 26(2): 119–136.
Hedges S., AFIRM Team (2017), Technology-aided instruction and intervention, National Professional Development Center on Autism Spectrum Disorder, FPG Child Development Center, University of North Carolina; http://afirm.fpg.unc.edu/technologyaided- instruction-and-intervention.
Heitzman-Powell L., Buzhardt J., Zhang E., Oyetunji A., Danley C., Jia F. (2022), Implementation of a statewide autism training program: Effects on trainee knowledge and skill acquisition, Behavior Analysis: Research and Practice, 22(1): 14–30.
Hill T., Gray S., Baker C., Boggs K., Carey E., Johnson C., Kamps J., Varela E.R. (2017), A pilot study examining the effectiveness of the PEERS program on social skills and anxiety in adolescents with autism spectrum disorder, Journal of Developmental & Physical Disabilities, 29: 797–808.
Kisielewska J. (2021), Kompetencje pedagoga w responsywnych oddziaływaniach a efektywność terapii dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 33: 21–32.
Koumpouros Y., Kafazis T. (2019), Wearables and mobile technologies in autism spectrum disorder interventions: A systematic literature review, Research in Autism Spectrum Disorders, 66, 101405.
Kouo J., Visco C. (2021), Technology-aided instruction and intervention in teaching students with autism to make inferences, Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 36(3): 148–155.
Lord C., Traolach T.S., Charman T., Cusack J., Dumas G., Frazier T., Jones E.J.H., Jones R.M., Pickles A., State M.W., Taylor J.L., Veenstra-VanderWeele J. (2020), Autism spectrum disorder, Nature Reviews Disease Primers, 6(5): 1–23.
Łukowska E., Urbanowicz E. (2020), Zaburzenia ze spektrum autyzmu (całościowe zaburzenia rozwojowe) [w:] B. Remberk (red.), Zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży (s. 359– 372), PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Maenner M.J., Shaw K.A., Baio J., Washington A., Patrick M., DiRienzo M., Christensen D.L., Wiggins L.D., Pettygrove S., Andrews J.G., Lopez M., Hudson A., Baroud T., Schwenk Y., White T., Rosenberg C.R., Lee L.-C., Harrington R.A., Huston M., Dietz P.M. (2020), Prevalence of autism spectrum disorder among children aged 8 years–Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 sites, United States, MMWR Surveillance Summaries, 69(4): 1–12.
Matsumura N., Fujino H., Yamamoto T., Tanida Y., Ishii A., Tatsumi A., Nakanishi M., Tachibana M., Mohri I., Okuno H. (2022), Effectiveness of a parent training programme for parents of adolescents with autism spectrum disorders: Aiming to improve daily living skills, International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(4): 2363.
Mocarski K (2023), Redukcja reakcji lękowych u osób ze spektrum autyzmu. Zastosowanie procedury stosowanej analizy zachowania, Zagadnienia społeczne, 1(18): 154–172.
Mosiołek A. (2022), Orzecznictwo u osób ze spektrum autyzmu [w:] T. Pietras, D. Podgórska- Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji (s. 493–537), Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Morrison J. (2016), DSM-5 bez tajemnic: Praktyczny przewodnik dla klinicystów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
National Autism Center (2015), Findings and conclusions: National standards project, phase 2, Randolph, MA: National Autism Center.
Odom S.L., Thompson J.L., Hedges S., Boyd B.A., Dykstra J.R., Duda M.A., Szidon K.L., Smith L.E., Bord A. (2015), Technology-aided interventions and instruction for adolescents with autism spectrum disorder, Grantee Submiss, 45: 3805–3819.
Olempska-Wysocka M. (2022), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji w terapii dziecka z autyzmem [w:] T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu: Od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji (s. 618–628), Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Patyk K., Borkowski G. (2017), Zasady tworzenia przyjaznego środowiska sensorycznego dla osób z autyzmem [w:] M. Panasiuk, K. Patyk (red.), Wsparcie młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu: Teoria i praktyka (s. 200–214), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Papoutsi C., Drigas A., Skianis C. (2018), Mobile applications to improve emotional intelligence in autism–A review, International Journal of Interactive Mobile Technologies, 12(6).
Pisula E. (2012), Od badań mózgu do praktyki psychologicznej: Autyzm, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Porayska-Pomsta K., Frauenberger C., Pain H., Rajendran G., Smith T., Menzies R., Foster M.E., Alcorn A., Wass S., Bernadini S., Avramides K., Keay-Bright W., Chen J., Waller A., Guldberg K., Good J., Lemon O. (2012), Developing technology for autism: An interdisciplinary approach, Personal and Ubiquitous Computing, 16: 117–127.
Prizant B.M., Fields-Meyer T. (2017), Niezwyczajni ludzie: Nowe spojrzenie na autyzm, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Pufund D. (2022), Evidence-based practice w terapii i edukacji uczniów w spektrum autyzmu – w kierunku pedagogiki specjalnej opartej na dowodach naukowych [w:] T. Pietras, D. Podgórska- Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu: Od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji (s. 446–458), Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Putnam C., Hanschke C., Todd J., Gemmell J., Kollia M. (2019), Interactive technologies designed for children with autism: Reports of use and desires from parents, teachers, and therapists, ACM Transactions on Accessible Computing, 12(3), Article 12.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19. Dz. U. z 2020 r., poz. 493; https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails. xsp?id=WDU20200000493.
Shattuck P.T., Rast J.E., Roux A.M., Anderson K.A., Benevides T., Garfeld T., McGhee G., Hassrick E., Kuo A. (2018), National autism indicators report: High school students on the autism spectrum, Life Course Outcomes Program, A.J. Drexel Autism Institute, Drexel University; https://drexel.edu/autismoutcomes/publications-and-reports/publications/ National-Autism-Indicators-Report-High-School-Students-on-the-Autism-Spectrum/.
Sipowicz K., Ignaczewska B., Pietras T. (2022), Terapia pedagogiczna osób ze spektrum zaburzeń autystycznych (ASD) [w:] T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik(red.), Spektrum autyzmu: Od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji (s. 493–537), Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Steinbrenner J.R., Hume K., Odom S.L., Morin K.L., Nowell S.W., Tomaszewski B., Szendrey S., McIntyre N.S., Yücesoy-Özkan S., Savage M.N. (2020), Evidence-based practices for children, youth, and young adults with autism, National Clearinghouse on Autism Evidence and Practice Review Team, The University of North Carolina at Chapel Hill.
Stiller A., Mößle T. (2018), Media use among children and adolescents with autism spectrum disorder: A systematic review, Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 5(3): 227–246.
Stypuła A. (2017), Psychologiczne aspekty dojrzewania i wczesnej dorosłości osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu [w:] K. Patyk, M. Panasiuk (red.), Wsparcie młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (s. 25–48), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
SW Research. Agencja Badania Rynku i Opinii (2019), Cyfrowi tubylcy: Co warto wiedzieć o pokoleniu online?; https://swresearch.pl/raporty/cyfrowi-tubylcy-co-warto-wiedzieco-pokoleniu-online.
Ślipa B. (2017), Zaburzenia psychiatryczne współwystępujące u adolescentów i młodych osób dorosłych z autyzmem i zespołem Aspergera – strategie leczenia [w:] K. Patyk, M. Panasiuk (red.), Wsparcie młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (s. 120–136), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Vallefuoco E., Bravaccio C., Gison G., Pecchia L., Pepino A. (2022), Personalized training via serious game to improve daily living skills in pediatric patients with autism spectrum disorder, IEEE Journal of Biomedical and Health Informatics, 26(7): 3312–3322.
Vygotsky L.S. (1967), Play and its role in the mental development of the child, Soviet Psychology, 5(3): 6–18.
Vygotsky L.S., Cole M. (1978), Mind in society: Development of higher psychological processes, Harvard University Press.
Wahlbrink L.L., Dukes C., Brady M.P., Bennett K.D., Wilson C.L. (2022), Use of an iPhone to enhance interpersonal daily living skills in the community for adolescents with autism spectrum disorder, Inclusion, 10(2): 91–103.
Whitehurst G. (2002, October), Evidence-based education. Student Achievement and School Accountability Conference; https://www2.ed.gov/admins/lead/account/sasaconference02.html.
Wujcik R., Bąk B., Pietras T. (2022), Etiologia autyzmu – hipoteza neurorozwojowa – czynniki genetyczne, neuroanatomiczne i neurofizjologiczne [w:] T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy do integracji i inkluzji (s. 130–180), Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Wojciechowska A. (2022), Rozwój mowy, języka i komunikacji u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu [w:] T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy do integracji i inkluzji (s. 586–602), Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Woźniak M. (2018), Uczniowie ze spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej. Analiza trudnych zachowań, Roczniki Pedagogiczne, 10(4): 107–120.
Yakubova G., Chen B.B. (2021), Examining the effects of parent-created and parent-implemented video prompting to teach daily living skills to an adolescent with autism, Journal of Autism and Developmental Disorders, 51(12): 4679–4691.
Zanuttini J.Z., Little C. (2021), Perspectives of students with autism on their participation in a peer-mediated intervention, Support for Learning, 36(4): 572–593.
Zeidan J., Fombonne E., Scorah J., Ibrahim A., Durkin M.S., Saxena S., Yusuf A., Shih A., Elsabbagh M. (2022), Global prevalence of autism: A systematic review update, Autism research: official journal of the International Society for Autism Research, 15(5): 778– 790; https://doi.org/10.1002/aur.2696.