Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweAktywna i pasywna echolokacja jako element percepcji słuchowej i orientacji przestrzennej osób niewidomych
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.015.11844Słowa kluczowe:
percepcja słuchowa, echolokacja, orientacja przestrzenna osób niewidomychAbstrakt
W artykule opisano zjawisko wykorzystywania dźwięków odbitych w orientacji przestrzennej osób niewidomych z podziałem zaproponowanym przez Tima Johnsona (2012) na echolokację pasywną i aktywną. Echolokacja pasywna jest oparta na wykorzystaniu dźwięków pochodzących naturalnie z otoczenia i ich interpretacji w kontekście cech otoczenia. Echolokacja aktywna polega na wykorzystaniu określonego sygnału dźwiękowego w celu uzyskania odbicia od obiektów w otoczeniu. Zjawisko echolokacji zostało opisane w kontekście współczesnych badań prowadzonych w krajach zachodnich – w aspekcie zarówno funkcjonalnym, jak i neurofizjologicznym (aktywności mózgu podczas posługiwania się echolokacją). Zostało ono zaprezentowane jako element (składowa) szerzej rozumianej percepcji słuchowej. W rozważaniach nad percepcją słuchową przyjęto tezę Jamesa Gibsona (1979), że działanie i percepcja wzajemnie się uzupełniają– działanie (rozumiane jako aktywne orientowanie się i samodzielne poruszanie się w otoczeniu), połączone z wykorzystaniem dostępnych osobie niewidomej zmysłów, przede wszystkim zaś słuchu, służy zdobywaniu wiedzy o nim.
Downloads
Bibliografia
Arias C., Bermejo F., Hiig MX., Yenturelli N., Rabinovich D., Aldo Ortiz., Skarp A.O. (2012), Echolocation: Ań Action-Perception Phenomenon, New Zealand Acoustics, 25, 20-27.
Arnott S.R., Thaler L., Milne J.L., Kish D., Goodale M.A. (2013), Shape-specific activation ofoccipital cortex in an eańy blind echolocation expert, Neuropsychologia, 51, 938-949.
Ashmead D.H., Hill E.W., Talor C.R. (1989), Obstacle perception by congenitally blind children, Perception & Psychophysics 46, 425-433.
Bobryk J. (2001), James }. Gibson, psychologia poznawcza i metodologia naukowych programów badawczych, Przegląd Psychologiczny, 1(44), 73-84.
Dolański, V. (1931), Do the blind sense obstacks?, And There Was Light, l, 8-12.
Gibson J.J. (1979), The ecological approach to msual perception, Houghton Mifflin, Boston.
Gibson J.J. (1986), The ecological approach to msual perception, Psychology Press, Taylor & Francis Group, New York.
Guth D.A., Rieser J.J., Ashmead D.H. (2010), Perceiving to move and moving to perceive: control oflocomotion by students with msion loss [w:] Foundations of Orientation and Mobility, vol. I: History and Theory (s. 3-44), W.R. Wiener, R.L. Welsh, B.B. Blasch (red.), AFB Press, New York.
Jacobson W.H. (2013), The Art and Science of Teaching Orientation and Mobility to Persons with Visual Impairments, AFB Press, New York.
Jęczmyk Z. (2009), Orientacja przestrzenna - polemika, Tyfloświat, 2, 8-11.
Johnson T. (2012), Beginner's Guide to Echolocation for the Blind and Visually Impaired: Learning to See With Your Ears. CreateSpace Independent Publishing Platform.
Jorasz U. (1998), Wykłady z psychoakustyki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kellogg W.N. (1962), Sonar system ofthe blind, Science 137, 399-404.
Kish D. (2009), Flash Sonar Program: helping blind people learn to see, www.worldaccessfort-heblind.org [dostęp: 30.05.2018].
Kotowski S. (2008), Przewodnik po problematyce osób niewidomych i slabowidzących. Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt", Warszawa.
Kuczyńska-Kwapisz J., Śmiechowska-Petrovskij E. (2017), Orientacja przestrzenna i poruszanie się osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Współczesne techniki, narzędzia i strategie nauczania, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa.
Kwapisz J., Kwapisz J. (1990), Orientacja przestrzenna i poruszanie się niewidomych oraz slabowidzących. Poradnik metodyczny, WSiP, Warszawa.
LaGrow S.J. (2010), Impromng perception for Orientation and mobility [w:] Foundations oj Orientation and Mobility, vol. II: Instructional Strategies and Practical Applications (s. 3-27), W.R. Wiener, R.L. Welsh, B.B. Blasch (red.), AFB Press, New York.
Lawson, G.D., Wiener W.R. (2010), Audition for students with msion loss [w:] Foundations of Orientation and Mobility, vol. I: History and Theory (s. 84-137), W.R. Wiener, R.L. Welsh, B.B. Blasch (red.), AFB Press, New York.
Miler-Zdanowska K. (2015), Czynniki warunkujące nauczanie orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się osób z niepelnosprawnością wzroku [w:] Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej (s. 289-306), K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak (red.), Wydawnictwo APS, Warszawa.
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2006), Psychologia poznawcza. PWN, Warszawa.
Paplińska M. (2008), Konsekwencje wynikające z braku wzroku [w:] Edukacja równych szans. Uczeń i student z dysfunkcją wzroku - nowe podejście, nowe możliwości (s. 14-21), M. Paplińska (red.), Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Rojas J.A.M., Hermosilla J.A., Montero R.S., Espi P.L.L. (2010), Physical Analysis of Several Organie Signals for Human Echolocation: Hand and Finger Produced Pulses, Acta Acustica united with Acustica, 96,1069-1077.
Schenkman B.N., Nilsson M.E. (2010), Human echolocation: Blind and sighted persons'ability to detect sounds recorded in the presence of a reflecting object, Perception, 39,483-501.
Schenkman B.N., Nilsson M.E. (2011), Human echolocation: pitch versus loudness information, Perception, 40, 840-852.
Sękowska Z. (1998), Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo WSPS, Warszawa.
Supa M., Cotzin M., Dallenbach K.M. (1944), Facial msion, the perception ofobstacles by the blind, The American Journal of Psychology, 57,133-183.
