Nadzór nad miarami i wagami w egipskiej Aleksandrii początku VII wieku w świetle "Vita Joannis Eleemosynarii"

Abstrakt

W tekście omówiono krótki passus z Vita Joannis Eleemosynarii autorstwa Leoncjusza z cypryjskiego Neapolis, dotyczący okoliczności wprowadzenia przez patriarchę Jana Jałmużnika znormalizowanych miar i wag na terenie Aleksandrii. Wedle autora relacji było to jedno z pierwszych zarządzeń, które patriarcha ogłosił po objęciu tronu. Niestety, tego faktu nie potwierdzają inne źródła. Nie można jednak wykluczyć, iż takowe rozporządzenie rzeczywiście zostało ogłoszone w Aleksandrii krótko po 610 r. Analogiczne rozporządzenia są nam znane z okresu wcześniejszego (schyłek IV–poł. VI w.), za każdym razem jednak były one ogłaszane przez władze świeckie. Autor artykułu, poza analizą interesującego go przekazu, wyjaśnił, dlaczego w tym przypadku edykt normujący stosowane w Aleksandrii miary i wagi mógł być wprowadzony przez lokalnego biskupa, patriarchę Jana. Wypływało to co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, z roli, jaką biskupi odgrywali w miastach w okresie wczesnobizantyńskim, kiedy kolejni cesarze w obliczu nieudolnej, a przede wszystkim skorumpowanej władzy świeckiej upatrywali w nich gwaranta funkcjonowania państwa. Z tego też względu otrzymali spore przywileje dające im w praktyce władzę lokalnych zarządców, o tyle istotną, gdyż z ich zdaniem, w odróżnieniu od stanowiska władzy świeckiej, z reguły liczyli się mieszkańcy. Drugą kwestią, którą w tym przypadku należy zaakcentować, jest silna pozycja patriarchów aleksandryjskich nie tylko w mieście, gdzie Jan był biskupem, ale również w całym regionie. Ich polityczne i gospodarcze znaczenie w połączeniu z popularnością charyzmatycznych jednostek, jak to było w wypadku Jana Jałmużnika, dawały olbrzymie możliwości działania, w tym również wyręczania czy wręcz zastępowania lokalnej władzy świeckiej w sprawnym administrowaniu miastami.