Przysięga "More Judaico". Dwie wczesnonowożytne przysięgi żydowskie z Wrocławia i Świdnicy oraz ich porównanie ze średniowiecznymi przysięgami żydowskimi

Abstrakt

Forma, a niekiedy gest przysięgi były jedną ze składowych świata symboliki epoki średniowiecznej i nowożytnej. Celem pracy jest przedstawienie dwóch wczesnonowożytnych przysiąg zachowanych w zbiorach (księgach przysiąg) z miast tzw. magdeburskiego okręgu prawnego – Wrocławia i Świdnicy – oraz ich analiza w kontekście rozwoju przysięgi żydowskiej (juramentum judeorum, sacramentum Hebreorum, Judeneid) w Europie Środkowej. Na podstawie porównania tekstu obu wspomnianych przysiąg z przysięgami średniowiecznymi została podjęta próba prześledzenia ciągłości owego zjawiska oraz zmian we wzajemnych relacjach pomiędzy mniejszością żydowską a chrześcijańską większością. Brzmienie przysięgi żydowskiej zależało od celu, jakiemu miała ona służyć. Przysięga została stworzona przez chrześcijan, którzy dążyli do tego, by jak najbardziej ograniczyć możliwość jej złamania. Biorąc pod uwagę przepisy dotyczące praktycznego zastosowania przysięgi, można powiedzieć, że jej celem było również ukazanie miejsca i pozycji narodu żydowskiego w społeczności chrześcijańskiej. Przysięga była przede wszystkim narzędziem dyscyplinowania i kontroli. Z powyższych powodów stanowi ona bogate źródło cennych informacji na temat rozwoju społeczeństwa miejskiego oraz zapewnia wgląd w zmiany, jakim podlegało ono na przestrzeni znaczącego i długiego okresu swojego istnienia.