Ewolucja paradygmatu ochrony dobra odbiorcy mediów

Abstrakt

W XX wieku, zwanym też okresem „najwyższego modernizmu w dziennikarstwie”, został ukształtowany paradygmat ochrony odbiorcy mediów. Sformułowana wówczas normatywna teoria mediów dostarcza wiedzy, jak media powinny funkcjonować i być zorganizowane, aby działać w interesie ogólnospołecznym lub dla dobra społeczeństwa jako całości. Duży wpływ na rozwój teorii normatywnej miała proklamowana w USA w 1947 roku doktryna społecznej odpowiedzialności prasy. Zgodnie z jej założeniami: media powinny być wolne, ale muszą też być instytucjami publicznego zaufania, posiadającymi obowiązki na rzecz społeczeństwa i ponoszącymi przed społeczeństwem odpowiedzialność moralną i prawną. Obowiązki mediów zostały określone w aktach prawnych, a także kodeksach etycznych, na których straży stanęło środowisko dziennikarskie. Celem artykułu jest wskazanie elementów składających się na paradygmat normatywny oraz odpowiedź na pytanie: w jaki sposób zastąpienie komunikacji rozsiewczej, alokucyjnej (one-to-many) komunikacją powszechną (many-to-many) przyczyniło się do zmian w zakresie ochrony dobra odbiorcy mediów? Ewolucja paradygmatu polega na przejściu od paradygmatu normatywnego w kierunku paradygmatu kontroli społecznej, gdzie rolę środowiska dziennikarskiego chroniącego normy etyczne w komunikowaniu przejmują podmioty (organizacje, stowarzyszenia fact-chekingowe) oraz sami odbiorcy podejmujący się weryfikacji informacji. W zakresie przyjętej metodologii zastosowano założenia teorii normatywnej i teorii społecznej odpowiedzialności mediów, a także metodę analizy i krytyki piśmiennictwa. Rezultatem podjętej refleksji badawczej jest wskazanie narzędzi chroniących dobro odbiorcy mediów w erze cyfrowej.