Jak Milan Kundera został „donosicielem” i co z tego wynikło?

Abstrakt

W 2008 roku czeski tygodnik „Respekt” oskarżył pisarza Milana Kunderę (1929–2023) o to, że w latach 50. XX wieku wydał czechosłowackiej bezpiece Miroslava Dvořáčka – młodego współpracownika amerykańskiego kontrwywiadu. Ofiara donosu została skazana na lata ciężkiego więzienia i cudem uniknęła śmierci. Publikacja, która jednoznacznie ogłosiła winę pisarza, powstała na podstawie jednej odnalezionej w archiwum USTR (czeski odpowiednik IPN) notatki milicyjnej, w której wymieniono nazwisko Milana Kundery. Sprawę szeroko omawiały media zarówno w Czechach, jak i na świecie. Także w Polsce rozpętała się burza. Dziś, gdy świat żegna Milana Kunderę, warto wrócić do tamtej publikacji, przyjrzeć się jej formie, językowi i zabiegom stylistycznym, które mocno podważyły reputację znanego pisarza. Ostatecznie Milanowi Kunderze niczego nie udowodniono, a sam pisarz wydał jedynie lakoniczne oświadczenie, w którym wszystkiemu zaprzeczył. Autorzy artykułu koncentrują się na publikacji „Respektu” z 2008 roku: jego formie i rzetelności przekazu. Jaki obraz, jaką rzeczywistość udało się wykreować autorom tego tekstu? Podjęto próbę spojrzenia na wydarzenia z 2008 roku z dzisiejszej perspektywy. Ważne wydaje się pytanie o to, czy teksty rozliczeniowe w ogóle powinny gościć na łamach prasy, czy lepiej, aby były przedmiotem wyłącznie badań i publikacji naukowych? Jeśli o podobnych sprawach powinna dowiadywać się opinia publiczna z prasy codziennej, jakie podstawowe standardy powinna ona spełniać?