Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweAutografon, maszyna do pisania, ChatGPT – techniki wytwarzania nieludzkich podmiotów
Słowa kluczowe:
automatyczne pisanie, chatbot, sztuczna inteligencja, pisanie, spirytyzmAbstrakt
W artykule podjęto problematykę dyskursywnych związków między medialnymi technikami pisma automatycznego w spirytyzmie, pisaniem na maszynie do pisania, a komputerowym generatorem tekstu ChatGPT. Celem tekstu jest interpretacja historycznej zależności między przeszłymi praktykami medialnymi a współczesnym oprogramowaniem. Metoda badawcza wywodzi się z medialnej archeologii, która traktuje media oraz związane z nimi praktyki i procesy techniczne jako elementy społecznego dyskursu. Autor analizuje: wyobrażone właściwości spirytystycznych technik, które dążyły do odgraniczenia człowieka od praktyk pisma na rzecz powołania nieludzkich, pisarskich podmiotów, mechanizację i industrializację pisma w kapitalistycznym dyskursie maszyn do pisania; konwergencję tych dwóch dyskursów pod postacią algorytmu ChatGPT. Tym, co łączy badane media, jest redukcja cielesnego i hermeneutycznego udziału człowieka w kulturze pisma. Przeprowadzona analiza ukazuje, w jaki sposób współczesna fascynacja automatycznym pismem chatbotów jest powiązana z technicznym dyskursem przełomu XIX i XX wieku. Dyskurs ten ujawnia zakorzenione w kulturze pragnienie powołania nieludzkich, piszących podmiotów.
Downloads
Bibliografia
Lloyds List”, 13 stycznia 1883, s. 2.
Baines D., Crookes’ residual ectometron, http://www.danbaines.com/crookes-residual-ectometron (dostęp: 31.08.2023).
Beniger J.R., The Control RevolutionTechnological and Economic Origins of the Information Society, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 1986.
Biever C., ChatGPT broke the Turing test — the race is on for new ways to assess AI, „Nature” 2023, nr 619, s. 686–689.
L., Stoliki wirujące, „Kultura i Sztuka”, Lwów 1928.
Cottrell G.W., Revelations of the Great Modern Mystery, Planchette, and Theories Respecting it, G.W. Cottrell, Boston 1868.
Crookes W., Researches in the Phenomena of the Spiritualism, J. Burns, London 1874.
Czechowicz K., ChatGPT lepszy od 99 proc. ludzi w testach na kreatywność?, „edunews.pl” 2023, https://www.edunews.pl/edukacja-na-co-dzien/edukacja-przez-zycie/6320-chatgpt-lepszy-od-99-proc-ludzi-w-testach-na-kreatywnosc (dostęp: 31.08.2023).
Dobijańska I., Nauczyciele mają dość sztucznej inteligencji. Znajdą rozwiązanie problemu?, „geekweek interia.pl”, 14.08.2023, https://geekweek.interia.pl/technologia/news-nauczyciele- -maja-dosc-sztucznej-inteligencji-znajda-rozwiaza,nId,6962894 (dostęp: 31.08.2023).
Ebeling K., The Art of Searching: On ‘Wild Archaeologies’ from Kant to Kittler, „The Nordic Journal of Aesthetics” 2016, nr 25 (51), s. 7–18.
Enns A., Spiritualist Writing Machines: Telegraphy, Typtology, Typewriting, „communication +1” 2015, nr 1, s. 1–27.
Enns A., The Undead Author: Spiritualism, Technology and Authorship [w:] The Ashgate Research Companion to Nineteenth-Century Spiritualism and the Occult, eds. T. Kontou, S. Willburn, Ashgate, Farnham 2012.
Ernst W., Media Archaeology. Method and machine versus history and narrative of media [w:] Media Archaeology. Approaches, applications, and implications, eds. E. Huhtamo, J. Parikka, University of California Press, Berkeley 2011.
Gitelman L., Scripts, Grooves, and Writing Machines: Representing Technology in the Edison Era, Stanford University Press, Stanford 1999.
Głowacki A. (pseud. Bolesław Prus), Listy, oprac. K. Tokarzówna, PiW, Warszawa 1959.
Grabowska-Kuniczuk A., Parnowska M., Bolesława Prusa „zabawa” w pisanie na maszynie – narzędzie, autor, tekst, „Napis” 2015, nr XXI, s. 235–249.
Grodsky A., Najłatwiejsze i najpewniejsze sposoby wywoływania duchów, Wydawnictwo „Świat Nadzmysłowy”, Warszawa 1933.
Hare R., Experimental Investigation of the Spirit Manifestations, Patridge & Brittan, New York1855. Holden Thorp H., ChatGPT is fun, but not an author, „Science” 2023, t. 379, nr 6630, s. 313.
Huber S., Spirit, Writer: Nineteenth-Century Mediumship and the Feminist Practice of (De)inscription, „Feminist Media Histories” 2020, t. 6, nr 3, s. 137–171.
Huhtamo E., Dismantling the fairy engine. Media archaeology as topos study [w:] Media Archaeology. Approaches, applications, and implications, eds. E. Huhtamo, J. Parikka, University of California Press, Berkeley 2011, s. 27–47.
Huhtamo E., The Spell of the Catoptric Television, Media Archaeology, Topos Study, and the Traces of Attention [w:] Image, Actions, Space, eds. L. Feiersinger, K. Friedrich, M. Queisner, De Gruyter, Berlin 2018, s. s. 29–40.
Kittler F., Discourse Networks 1800/1900, przeł. M. Metteer, Ch. Cullens, Stanford University Press, Stanford 1990. Kittler F., Gramophone, Film, Typewriter, przeł. G. Winthrop-Young, M. Wutz, Stanford University Press, Stanford 1999.
Kluitenberg E., On the Archaeology of Imaginary Media [w:] Media Archaeology. Approaches, applications, and implications, eds. E. Huhtamo, J. Parikka, University of California Press, Berkeley 2011, s. 48–69.
Kutz T., Doświadczenia spirytystyczne (stoliki wirujące). Podręcznik praktyczny do urządzania seansów spirytystycznych, Redakcja „Świat” 1928.
Lapponi G., Hypnotyzm i spirytyzm, przeł. J. Waręż, „Kultura i Sztuka”, Lwów 1912.
Lee B., Copyright of Automatic Writing, „Virginia Law Review” 1926, t. 13, nr 1, s. 22–26.
Litwinowicz-Droździel M., Oko i ręka. Piśmienność wieku XIX, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 33–47.
Lyons M., The Typewriter CenturyA Cultural History of Writing Practices, University of Toronto Press, Toronto 2021.
Machura M., Chat GPT w szkole. Szanse i zagrożenia, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2023, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/chat-gpt—material-dla-nauczycieli (dostęp: 31.08.2023).
Mikołejko A., Spirytyzm czy mediumizm? O polskich zmaganiach ze zjawiskami przeczącymi nauce [w:] Polskie tradycje ezoteryczne 1890–1939. Formacje, ludzie, idee, red. M. Rzeczycka, I. Trzcińska, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2019, s. 38–117.
Myers W.H., Automatic Writing, or the Rationale of Planchette, „Eclectic Magazine of Foreign Literature, Science, and Art” 1985, https://www.gutenberg.org/files/53212/53212-h/53212-h. htm (dostęp: 31.08.2023).
Natale S., Supernatural Entertainments. Victorian Spiritualism and the Rise of Modern Media Culture, Pennsylvania State University Press, University Park 2016.
Noy S., Zang W., Experimental evidence on the productivity effects of generative artificial intelligence, „Science” 2023, t. 381, nr 6654, s. 187–192.
Ochorowicz J., Zjawiska mediumiczne, Biblioteka Dzieł Wyborowych, Warszawa 1913, t. 1.
Otis L., Networking: Communicating with Bodies and Machines in the Nineteenth Century, University of Michigan Press, Michigan 2002.
(OXON.) M. A. (pseud. W. S. Moses), Psychography: a Treatise on One of the Objective Forms of Psychic or Spiritual Phenomena, W.H. Harrison, London 1978.
Parikka J., What is Media Archaeology?, Polity Press, Cambridge 2012. Porozumiewanie się z duszami umarłych zadziwiające doświadczenie z autografonem, https://polona.pl/preview/18a9a6f8-fd0b-49e0-9eab-4ff9711ecb55 (dostęp: 31.08.2023).
Rakoczy M., Materia, ciało, wizualność czyli jak lepiej zrozumieć pisanie, „Teksty Drugie” 2015, nr 4, s. 13–32.
Rakoczy M., Pisanie automatyczne, czyli o trudnych związkach awangardy z nowoczesnością, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2019, nr LXII, z. 2, s. 116–128.
Roivainen E., Inteligencja sztucznej inteligencji, „Scientific American” 2023, nr 8 (384), s. 8.
Sconce J., Haunted Media. Electronic Presence from Telegraphy to Television, Duke University Press, Durham 2000.
Stokel-Walker Ch., ChatGPT listed as author on research papers: many scientists disapprove, „Nature” 2023, nr 613, s. 620–621.
Teixeira da Silva J.A., Is ChatGPT a valid author?, „Nurse Education in Practice” 2023, t. 68, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1471595323000628 (dostęp: 31.08.2023).
Wells F.L., On the Psychomotor Mechanisms of Typewriting, „The American Journal of Psychology” 1916, t. 27, nr 1, s. 47–70.
Zielinski S., Archeologia mediów. O głębokim czasie technicznie zapośredniczonego słuchania i widzenia, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
