Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweEdukacja medialna w polskim systemie edukacji powszechnej
Słowa kluczowe:
edukacja medialna, umiejętność krytycznego odbioru mediów, polski system edukacji, dydaktyka medialna, rozwój edukacji medialnej w szkolnictwieAbstrakt
W artykule omówiono rolę edukacji medialnej w polskim systemie edukacji powszechnej, koncentrując się na pierwotnej alfabetyzacji medialnej, która ma na celu kształtowanie kompetencji krytycznego i świadomego odbioru mediów wśród dzieci i młodzieży. Autorka analizuje obecny stan prawny i instytucjonalny edukacji medialnej w Polsce, jej rozwój na przestrzeni lat oraz wyzwania, przed którymi stoi. Edukacja medialna, zarówno w pierwotnym (dla dzieci i młodzieży), jak i wtórnym (dla dorosłych) wymiarze, ma na celu przygotowanie odbiorców do krytycznej analizy treści medialnych. W artykule przedstawiono historyczny kontekst rozwoju edukacji medialnej w Polsce, a także różne etapy jej ewolucji w odpowiedzi na zmiany polityczne, kulturowe i technologiczne. Obecny stan edukacji medialnej jest wynikiem długotrwałego procesu, w którym kluczową rolę odegrały reformy systemowe, zmiany w polityce medialnej oraz wzrost znaczenia mediów elektronicznych i społecznościowych. Mimo licznych postulatów i prób wprowadzenia edukacji medialnej jako odrębnego przedmiotu, w praktyce dominują rozproszone podejścia do jej realizacji. W artykule podkreślono również potrzebę przygotowania nauczycieli do nauczania w tym zakresie. Wyzwaniem pozostaje nie tylko kształtowanie umiejętności medialnych, lecz także ochrona dzieci przed zagrożeniami związanymi z nowymi mediami. Autorka wskazuje na konieczność dalszego rozwoju edukacji medialnej, aby skutecznie odpowiadać na wyzwania XXI wieku, w tym na potrzeby związane z cyfryzacją i zmieniającym się krajobrazem mediów.
Downloads
Bibliografia
Adamski A., Gosek M., Przywara B., Kompetencje medialne uczniów i nauczycieli kluczem do edukacji w społeczeństwie zmediatyzowanym – prezentacja rezultatów projektu, “Roczniki Kulturoznawcze” 2024, No. 2, 12146.
Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, M. Markowska (ed.), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
Babbie E., Badania społeczne w praktyce, transl. W. Betkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Bereźnicka M., Media – szanse, wyzwania i zagrożenia a potrzeba edukacji medialnej, “Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” – “Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2022, No. 20, pp. 641–660.
Biedrzycki K., Elementy edukacji medialnej w podstawie programowej kształcenia ogólnego obowiązującej w polskiej szkole od 2009 roku. Jak w świetle zapisów podstawy programowej mogą i powinny być kształtowane kompetencje medialne ucznia? [in:] O potrzebie edukacji medialnej w Polsce, M. Federowicz, S. Ratajski (eds.), Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Warszawa 2015.
Bondar I., Co dalej z mediami publicznymi?, „Forum Obywatelskiego Rozwoju” 2024, p. 4.
Dąbrowska A.J., Drzewiecki P., Jasiewicz J., Lipszyc J., Stunża G., Kształtowanie kompetencji medialnych i informacyjnych w podstawach programowych [in:] Cyfrowa przyszłość: edukacja medialna i informacyjna w Polsce: raport otwarcia, J. Lipszyc (ed.), Fundacja Nowoczesna Polska, Warszawa 2012.
Directive 2007/65/EC of the European Parliament and of the Council of 11 December 2007 amending Council Directive 89/552/EEC on the coordination of certain provisions laid down by law, regulation or administrative action in Member States concerning the pursuit of television broadcasting activities, OJ L 332, 18.12.2007.
Drzewiecki P., Edukacja medialna w Polsce w latach 2008–2011. Najważniejsze inicjatywy, główne problemy, perspektywa rozwoju, “Biuletyn Edukacji Medialnej” 2011, No. 1, p. 64.
Drzewiecki P., Media Aktywni. Dlaczego i jak uczyć edukacji medialnej?, presscafe.eu, Otwock–Warszawa 2010.
Dyczewski L., Konieczność kompetencji medialnej w rodzinie [in:] Rodzina, dziecko, media, L. Dyczewski (ed.), Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
Filiciak M., Tarkowski A., Hofmokl J., Obiegi kultury. Społeczna cyrkulacja treści. Raport z badań, Centrum Cyfrowe: Projekt Polska, Warszawa 2012.
Filiciak M., Media, wersja beta. Film i telewizja w czasach gier komputerowych i Internetu, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2013.
Filiciak M., Mazurek P., Growiec K., Korzystanie z mediów a podziały społeczne. Kompetencje medialne Polaków w ujęciu relacyjnym, Centrum Cyfrowe: Projekt Polska, Warszawa 2013.
Frania M.E., Wybrane dylematy współczesnej edukacji w kontekście “zmediatyzowanej” rzeczywistości, “Colloquium” 2012, No. 3, p. 85.
Gajda J., Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K., Edukacja medialna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2000.
Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2002.
Jaakkola M., Media re-education and the need to be constantly updated. Interview with Grzegorz Ptaszek, “Central European Journal of Communication” 2020, No. 2, p. 285–291.
Juszczyk-Rygałło J., O potrzebie rewitalizacji edukacji medialnej, “Prace Naukowe Akademii i im. Jana Długosza w Częstochowie” – “Pedagogika” 2016, Vol. XXV, No. 2, p. 135.
Kot M., Edukacja medialna a przemiana ustrojowa w Polsce, “Kultura – Media – Teologia” 2020, No. 41, p. 83–100.
Kowolik P., „Pedagogika mass mediów”, Adam Lepa, Łódź 1998: [review], “Nauczyciel i Szkoła” 2000, No. 1, p. 193–196.
Lepa A., Pedagogika mass mediów, Wydawnictwo Archidiecezji Łódzkiej, Łódź 1998.
Maziarz M., Edukacja medialna X.0 – kształtowanie myślącego człowieka [in:] J. Pyżalski, A. Łuczyńska, Sztuczna inteligencja. Prawdziwe zmiany w edukacji?, Fundacja Szkoła z Klasą, Warszawa 2024.
Media a edukacja: międzynarodowa konferencja naukowa, Poznań, 7–9 kwietnia 1997 r.: program i tezy, W. Strykowski (ed.), Wydawnictwo eMPi2 Mariana Pietraszewskiego, Poznań 1997.
Media a edukacja: II Międzynarodowa Konferencja, Poznań, 18–21 kwietnia 1998: program i tezy, W. Strykowski (ed.), Wydawnictwo eMPi2, Poznań 1998.
Media a edukacja: III międzynarodowa konferencja, Poznań 8–11 kwietnia 2000 r., W. Strykowski (ed.), Wydawnictwo eMPi2, Poznań 1998.
Model Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej (MEMIC), A. Pacewicz, G. Ptaszek (eds.), Centrum Edukacji Obywatelskiej, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Fundacja Nowoczesna Polska, Fundacja Szkoła z Klasą, Polski Komitet do spraw UNESCO, Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej, Stowarzyszenie Cyfrowy Dialog, Kraków–Warsaw 2019, pp. 22–26.
Moscow Declaration on Media and Information Literacy, Moscow, 28 June 2012, https://old.sbp.pl/repository/SBP/sekcje_komisje/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/Deklaracja_Moskiewska.pdf (accessed: 5.02.2025).
Murawska-Najmiec E., Edukacja medialna w Polsce: krajowe podejście instytucjonalne w kontekście polityki europejskiej oraz dorobku społeczności i organizacji międzynarodowych [in:] O potrzebie edukacji medialnej w Polsce, M. Federowicz, S. Ratajski (eds.), Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Warszawa 2015.
Nowak S., Metodologia nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Nowicka E., Edukacja medialna wobec zagrożeń w cyfrowym świecie dziecka, “Wychowanie w Rodzinie” 2023, No. 4, pp. 197–208.
Nowicka E., Edukacja medialna w rodzinie a zapobieganie zagrożeniom medialnym, “Dyskursy Młodych Andragogów” 2019, No. 20, pp. 317–327.
Nowicka E., Edukacja medialna w zmieniającym się społeczeństwie informacyjnym, “Rocznik Lubuski” 2022, Vol. 48, part 2, pp. 185–194.
Nowicka E., Nauczyciel edukacji medialnej, “Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2021, Vol. 40, part 2, p. 187.
Ogonowska A., Szkolny słownik mediów elektronicznych, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2006.
Ogonowska A., Telewizja w edukacji medialnej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2009.
Ogonowska A., Współczesna edukacja medialna: teoria i rzeczywistość, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013.
Polaczek-Bigaj M., System medialny w PRL a współczesny system mediów masowych – podstawowe zasady funkcjonowania [in:] P. Borowiec, R. Kłosowicz, P. Ścigaj, Odmiany współczesnej nauki o polityce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warszawa 2001.
Przybysz M., Edukacja medialna i kompetencje cyfrowe młodzieży [w:] Edukacja medialna – zasady funkcjonowania w świecie nowych mediów, K. Cymanow-Sosin (ed.), Wydawnictwo Homini, Kraków 2023.
Regulation of the Minister of National Education of 15 February 1999 on the core curriculum for general education, Journal of Laws of 1999, No. 14, item 129, Annex 1.
Regulation of the Minister of National Education of 23 December 2008 on the core curriculum for general education, Journal of Laws of 2009, No. 4, item 17, Appendix 4.
Ruman M.N., Media in 21st Century Education – in the Teacher’s Practical Thought [in:] E. Smyrnova-Trybulska, Effective Development of Teachers’ Skills in the Area of ICT and E-learning, Studio Noa for University of Silesia, Katowice–Cieszyn 2017.
Siemieniecki B., Edukacja informatyczna i edukacja medialna jako jeden przedmiot kształcenia w szkole podstawowej i gimnazjum, “Chowanna” 2003, No. 1, pp. 123–131.
Siemieniecki B., Perspektywy edukacji z komputerem, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń–Płock 1995.
Skibińska M., Ocena kompetencji informacyjnych uczniów liceum – przykład toruński, “e-mentor” 2024, No. 1, p. 64 et seq.
Smyl W., Szkolna edukacja medialna, “Media, Kultura, Społeczeństwo” 2007, No. 1, pp. 96–97.
Strykowski W., Kompetencje medialne: pojęcie, obszary, formy kształcenia [in:] W. Strykowski, W. Skrzydlewski (eds.), Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2007.
Strykowski W., Kąkolewicz W., Ubermanowicz M., Kompetencje nauczyciela edukacji medialnej, “Neodidagmata” 2008, No. 29/30, pp. 55–75.
Stunża G., Edukacja zaangażowana: (nowe) media w projektach kulturalnych [in:] A. Stańczuk, I. Żerek, M. Adamiec Maria et al., Nowe media + animacja kultury, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2012.
Stunża G., Pedagogiczna luka uczestnictwa. Edukacja medialna studentów na przykładzie serwisu, www.edukatormedialny.pl, “Kultura i Historia” 2011, No. 20.
Ślipek B., Edukacja medialna w nauczaniu zintegrowanym. Modyfikacja Programu „Z Ekoludkiem w szkole” by H. Kitlińska-Pięta, DKW-4014-166/99, https://www.sportosporto.pl/obrazy/naucza/49.pdf (accessed on: 5.02.2025).
Witczak H., Problemy i twierdzenia naukowe [in:] Podstawy metodologiczne prac doktorskich, M. Sławińska, H. Witczak (eds.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2012.
Współczesna technologia informacyjna i edukacja medialna, B. Siemieniecki, T. Lewowicki (eds.), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005.
