Dziedzictwo kultury i prawo dostępu do kultury: Leonardo da Vinci i procesy sądowe dotyczące autentyczności, wyceny, międzynarodowych wypożyczeń oraz eksportu jego prac po roku 2010

Autor

  • Mateusz M. Bieczyński Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu

DOI:

https://doi.org/10.26881/gsm.2020.18.08

Słowa kluczowe:

dziedzictwo kultury, dostęp do dóbr kultury, autentyczność dzieł sztuki, wycena dzieł sztuki, międzynarodowe wypożyczenia dzieł sztuki

Abstrakt

Sądowa batalia między rosyjskim oligarchą Dmitrijem Rybołowlewem a szwajcarskim właścicielem „wolnych portów” Yvesem Bouvierem zwróciła uwagę opinii publicznej na praktyki na rynku sztuki i na ich przejrzystość. Sprawa Jeanne Marchig przeciwko Christie’s pokazała, jak kruchy jest proces profesjonalnego uwierzytelniania dzieł sztuki. Przykład rzekomego i nieoczekiwanego odnalezienia portretu Isabelli d’Este wskazywał na istnienie szarej strefy handlu dziełami sztuki w prywatnym obiegu, co czyni cały rynek sztuki jeszcze mniej przejrzystym. Wreszcie sprawa „Człowieka witruwiańskiego” dotyczyła kwestii dostępności sztuki dawnej znajdującej się w zbiorach publicznych.

Cztery sprawy sądowe przedstawione w niniejszym artykule – wszystkie dotyczące dzieł stworzonych przez Leonarda da Vinci lub jemu przypisywanych – ukazują całe spektrum problemów prawnych związanych z dziełami sztuki wykonanymi przez dawnych mistrzów, które mają szczególne znaczenie dla prywatnych właścicieli, państw, regionów i dziedzictwa kultury ludzkości. Przedstawione przykłady ilustrują, w jakim stopniu dzieła sztuki mogą być przedmiotem spekulacji rynkowych, gdy stają się obiektem zaspokajania ludzkich pragnień jako zwykły towar – rzecz, którą „trzeba mieć” lub „trzeba zobaczyć”.

Pierwsze dwa przypadki są przykładem problemów związanych z prywatną własnością dzieł sztuki o znacznej wartości historycznej i kulturowej. Uzmysławiają, że obieg dzieł poza wszelką kontrolą publiczną uniemożliwia ostateczną weryfikację ich autentyczności. Jednoznaczne ustalenia co do ich prawdziwości często są sprzeczne z interesami inwestorów zarządzających powierzonymi im finansami. W konsekwencji brak jest skutecznych narzędzi ochrony interesów kolekcjonerów, którzy stracili pieniądze w wyniku spekulacji rynkowych. Przekonał się o tym na własnej skórze Dmitrij Rybołowlew, który nie otrzymał odszkodowania za poniesione straty, a rola Jeanne Marchig w historii rzekomego rysunku Leonarda do dziś pozostaje niejednoznaczna.

Dwie ostatnie sprawy dotyczyły relacji między państwem a jednostką w odniesieniu do dóbr kultury. Przypadki te wiążą się z pytaniem o to, czy dobra kultury powinny być wykluczone z rynku jako res extra commercium oraz czy ich prywatne posiadanie jest zgodne z interesem publicznym, zwłaszcza czy jest do pogodzenia ze zbiorowym prawem dostępu do dóbr kultury. Jak pokazuje jednak przykład „Człowieka witruwiańskiego”, własność publiczna nie jest uniwersalnym rozwiązaniem wszystkich kwestii związanych z zachowaniem wyjątkowych dzieł sztuki.

Wszystkie wymienione przypadki zdają się potwierdzać brak przejrzystości rynku sztuki współczesnej oraz niedostateczne objęcie przepisami prawa dzieł sztuki o szczególnej wartości historycznej i artystycznej.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Au-Yeung A., “The Legal Fight Surrounding The Most Expensive Painting In The World”, Forbes, https://www.forbes.com/sites/angelauyeung/2017/12/05/the-legal-fight-surrounding-themost-expensive-painting-in-the-world-salvator-mundi-dmitry-rybolovlev-yves-bouvieraffair/#4a9949b27fc6 (accessed: 22.04.2019).

Baumgartner T., “The Bouvier affair and the problem of secret commissions”, Institute of Art & Law, 6 April 2016, https://ial.uk.com/the-bouvier-affair-and-the-problem-of-secret-commissions/ (accessed: 22.04.2019).

Carrigan M., “Russian billionaire Rybolovlev sues Sotheby’s for $380m in fraud damages”, The Art Newspaper, 3 October 2018.

Christafis A., “Biggest ever Leonardo da Vinci exhibition to open in Paris”, The Guardian, 19 October 2019.

Cotte P., Kemp M., La Bella Principessa and the Warsaw Sforziad, https://www.bbk.ac.uk/hosted/ leonardo/KempCotteLBP.pdf (accessed: 30.06.2019).

Duron M., “Collector Dmitry Rybolovlev, Seller of $450.3 M. Leonardo, Questioned in Monaco on Corruption Allegations”, Art News, 6 November 2018.

Ekserdjian D., “Leonardo da Vinci. ‘La Bella Principessa’ – The Profile Portrait of a Milanese Woman”, Burlington Magazine 2010, vol. 152, no. 1287.

Fontevecchia F., “Steve Cohen’s Modigliani In The Middle Of An Art Market War: Billionaire Rybolovlev vs Yves Bouvier”, https://www.forbes.com/sites/afontevecchia/2015/03/12/steve 3 cohens-modigliani-in-the-middle-of-an-art-market-war-billionaire-rybolovlev-vs-yvesbouvier/#18cef6115bd2 (accessed: 20.04.2019).

Frate del C., “Italy asks Switzerland to return work allegedly by Leonardo”, https://www.corriere.it/english/18_aprile_20/italy-asks-switzerland-to-return-work-allegedly-by-leonardo-073767a2-44a7-11e8-af14-a4fb6fce65d2.shtml?refresh_ce-cp (accessed: 23.03.2020).

Garcia S., “Lost Leonardo da Vinci masterpiece worth £90 million recovered from Swiss vault”, Independent, 11 February 2015.

Geddo C., “The Pastel Found: A New Portrait by Leonardo da Vinci?”, Artes 2009, no. 14.

Geiger K., “Sotheby’s, a Prized Art Client and His $47.5 Million da Vinci Markup”, Bloomberg, 30 November 2016.

Geiger K., Miller H., “The Da Vinci Markup? Europe’s Art Scandal Comes to America”, Bloomberg, 9 March 2016.

Giannino Marchig, 1897–1983: paintings and drawings, exhibition catalog, London 1988. Grann D., “The Mark of the Masterpiece”, The New Yorker, 5 July 2010.

Greenberger A., “A Guide to the Louvre’s Gargantuan Leonardo da Vinci Retrospective”, Art News, 23 October 2019.

Greenberger A., “Leonardo da Vinci’s Prized ‘Vitruvian Man’ May Not Travel to Paris for Louvre Retrospective After All”, Art News, 9 October 2019.

Hewitt S., “Life with Leonardo” – buyer Peter Silverman talks to ATG, Antiques Trade Gazette 2009, no. 1913. Horodyński B., “Miniaturzysta Sforzów”, Biuletyn Historii Sztuki 1954, no. 16.

Isaacson W., Leonardo da Vinci, Kraków 2019.

Jones J., “This is a Leonardo da Vinci? The gullible experts have been duped again”, The Gourdian, 30 November 2015.

Kemp M., Mój Leonardo. Pięćdziesiąt lat rozsądku i szaleństwa w świecie sztuki i poza jego granicami, Warszawa 2020.

Kemp M., Cotte P., The Story of the New Masterpiece by Leonardo da Vinci: La Bella Principessa, London 2010.

Kinsella E., “Russian Billionaire Dmitry Rybolovlev Accuses Sotheby’s of Price Inflation in a $380 Million Suit”, Artnet News, 3 October 2018.

Kinsella E., “Sotheby’s and Yves Bouvier Hit Back Against ‘Salvator Mundi’ Seller Rybolovlev in Ongoing International Feud”, Artnet News, 21 November 2017.

Krzyżagórska-Pisarek K., “‘La Bella Principessa’ – Arguments against the Attribution to Leonardo”, Atribus et Historiae 2015, vol 36, no. 71.

Marani P.C., “Deux nouveaux Leonard?”, Dossier de l’art 2012, no. 195. Michaels Ch., “Case Review: Ryborovlev v. Bouvier”, 6 April 2015, https://itsartlaw.org/2015/04/06/ case-review-rybolovlev-bouvier/ (accessed: 22.11.2020).

Miliard C., “€10 Million Bail for Yves Bouvier, Indicted for Defrauding Dmitry Rybolovlev”, Artnet News, 2 March 2015.

Mystery of a Masterpiece. An Interview with Peter Silverman, NOVA/National Geographic/PBS, 25 January 2012.

Neuhaus N.M., “Customs Warehouses in Switzerland: An Introduction”, Institute of Art & Law, 4 May 2015, https://ial.uk.com/customs-warehouses-in-switzerland-an-introduction/ (accessed: 20.04.2019).

Noce V., “Russian tycoon accuses Yves Bouvier of ‘campaign of disinformation’ as US calls off investigation into Swiss entrepreneur”, The Art Newspaper, 1 June 2018.

Noce V., “Yves Bouvier clears legal hurdle in Singapore”, The Art Newspaper, 19 April 2017.

Povoledo E., “Dealer Who Sold Portrait Joins Leonardo Debate”, New York Times, 29 August 2008.

Ruiz C., “Green light for Leonardo’s Vitruvian Man to go to Louvre”, The Art Newspaper, 17 October 2019.

Shaw A., “Swiss freeport king Yves Bouvier sells art storage company Natural Le Coultre”, The Art Newspaper, 26 October 2016.

Sheets H.M., “The Latest Leonardo Debate”, Art News, 5 December 2013.

Silverman P., Leonardo’s Lost Princess: One Man’s Quest to Authenticate an Unknown Portrait by Leonardo da Vinci, New Jersey 2012.

Vezzosi A., Leonardo da Vinci. Malarstwo: nowe spojrzenie, Kielce 2019. Vezzosi A., Leonardo infinito, Reggio Emilia 2008.

Wright D.R.E., Ludovico il Moro, Duke of Milan, and the Sforziada by Giovanni Simonetta in Warsaw, http://www.bbk.ac.uk/hosted/leonardo/Wright_Sforziad.pdf (accessed: 30.04.2019).

Cases

New York Court of Appeal judgment of 18 April 2017 in the case of Estate of Lorette Jolles Shefner v. Galerie Jacques de la Beraudiere, 2017 NY Slip Op 02949, Appellate Division, First Department Published by New York State Law Reporting Bureau.

La Corte Suprema di Cassazione, Sent. 314, UP 30/1/2018, R.G.N. 54833/17.

Tribunale Penale Federale, Sentenza del 4 settembre 2018, Corte dei reclaim penali, case number RR.2018.182

Opublikowane

2020-12-15

Jak cytować

Bieczyński, M. M. (2020). Dziedzictwo kultury i prawo dostępu do kultury: Leonardo da Vinci i procesy sądowe dotyczące autentyczności, wyceny, międzynarodowych wypożyczeń oraz eksportu jego prac po roku 2010. Gdańskie Studia Międzynarodowe, 18(1-2), 100–116. https://doi.org/10.26881/gsm.2020.18.08

Numer

Dział

Artykuły