Tolerancja religijna według Thomasa Browne’a

Abstrakt

Wiek XVII w Anglii to okres wielkich napięć, konfliktów, wojny domowej, to okres powszechnej nietolerancji wyznaniowej i politycznej. W tym czasie tolerancja religijna była zjawiskiem rzadkim. Jednym z jej zwolenników był lekarz i myśliciel Thomas Browne (1605–1682), autor Religio Medici. Browne żył w czasach, w których nie było zrozumienia dla poglądów religijnych i politycznych innych niż własne. Sprzężenie między wyznawaną religią a walką o władzę nie pozwalało na prawie żadną tolerancję w ówczesnej Anglii. Doskonale to widać w pismach przeciwników tolerancji z tego okresu, takich jak Samuel Parker czy Roger L’Estrange. Taka sytuacja wynikała również ze sporu pomiędzy zwolennikami erastianizmu a zwolennikami wierności swojemu sumieniu. Browne wychodzi poza ten spór. Opowiada się za tolerancją, wykraczając poza ciasne, dogmatyczne poglądy wspólnot i sekt religijnych. Jako wierzący chrześcijanin (anglikanin) podbudowuje swoją wiarę refleksją filozoficzną i naukową. Teologię nadnaturalną podbudowuje teologią naturalną, metafizyką i obserwacjami przyrodniczymi. Prezentuje postawę tolerancyjną, a nawet życzliwą wobec innych, nie pretenduje do posiadania pełnej i ostatecznej prawdy o rzeczywistości, ma umysł otwarty. Odkrywana racjonalność struktury i funkcjonowania naturalnego świata jest dla niego potwierdzeniem tego, że jego medyczne, biologiczne dociekania i filozoficzny namysł nie przeczą jego wierze w Boga i nie czynią z niego ateisty. Przeciwnie, uznaje, że wiara otwiera szersze horyzonty poznawcze niż rozum, ale jednocześnie jest przekonany, że pewność i solidność racjonalnego poznania wzmacniają wiarę w Boga. W artykule Autor dąży do pokazania, że są to źródła postawy tolerancji u Thomasa Browne’a.