Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweKwestia polska w ujęciu intelektualistów rosyjskich XIX i początku XX wieku
Słowa kluczowe:
sprawa polska, problematyka narodowościowa, autonomia kulturowa, kultura etniczna, Marian Zdziechowski, elity intelektualneAbstrakt
W artykule przedstawiono poglądy rosyjskich intelektualistów XIX i początku XX wieku (Piotra J. Czaadajewa, Borysa N. Cziczerina, Włodzimierza S. Sołowjowa, Grigorija N. Trubeckiego, Aleksandra N. Pypina) w kwestii rozwiązania sprawy polskiej. Jak wynika z opracowania, tzw. sprawa polska stanowiła problem poważny i wieloaspektowy, a przez poszczególne kręgi społeczeństwa i władzy rozumiana była na różne sposoby. Zaprezentowane zostały poglądy mało znanego w Rosji językoznawcy, publicysty i działacza społecznego M. Zdziechowskiego, rosyjskiego poddanego polskiego pochodzenia, utrzymującego bliskie kontakty z wymienionymi wyżej przedstawicielami nauki rosyjskiej owych czasów. W artykule przywołano sądy Zdziechowskiego w związku z proponowanymi przez intelektualistów rosyjskich wariantami rozwikłania polskiego syndromu, jak również przyczyny niemożności praktycznej realizacji ich projektów w realiach Imperium Rosyjskiego. Nieoczekiwany rozwój wydarzeń doprowadził do dezaktualizacji problemu. Restytucja państwa polskiego siłą rzeczy ucięła wszelkie dywagacje na ten temat. Podejmowanie przez uczonych rosyjskich zagadnienia mniejszości etnicznych na terenach Imperium Rosyjskiego można uznać za przejaw naukowej niezależności i humanitarnej troski o obywateli.
Bibliografia
Opracowania
Gawor L., Świat Słowiański (1905–1914), „Sofia” 2004, nr 4, s. 342–347.
Дианова В. М., Скочиньский Я. Г., Жизнь и мировоззрение Мариана Здзеховского, „Вопросы философии»” 2017, No. 6, c. 82–91.
Skoczyński J., Wartość pesymizmu. Studia i szkice o Marianie Zdziechowskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1994.
Казьмерчак Д., Словʹяньский клуб у Кракові: генеза, мета і засади, „Проблеми словʹянознавства” 2002, 52, s.40–46.
Materiały źródłowe
Польша против Российской империи. История противостояний, cост. Н. Н. Малишевский, Букмастер, Минск 2012.
Чаадаев П. Я., Сочинения, M., издательство „Правда”, 1989.
Пыпин А. Н., Польский вопрос в русской литературе, „Вестник Европы” 1880, t. 1–6.
Чичерин Б. Н., Польский и еврейский вопросы. Ответ на открытые письма Н. К. Ренненкампфа, Изд-во Гуго-Штейница, Берлин 1899.
Трубецкой Г. Н., Польский вопрос и его отношение к славянскому вопросу, „Московский еженедельник”, No. 5, 8 апреля 1906, c. 140–142.
Соловьев В. С., Национальный вопрос в России, w: В. С. Соловьев, Сочинения в двух томах, t. 1: Философская публицистика, издательство «Правда», Москва 1989, c. 257–496.
Соловьев В. С., Русская идея, w: В. С. Соловьев, Сочинения в двух томах, t. 2: Чтения о Богочеловечестве. Философская публицистика, издательство «Правда», Москва 1989, c. 219–246.
Здзеховский М., Еще о государственном инстинкте в России и в Польше, „Московский Еженедельник” , No. 34, 11 ноября 1906, c. 29–35.
Здзеховский М. Государственный инстинкт в Польше, „Московский Еженедельник”, No. 25, 9 сентября 1906, c. 38–45.
Klub Słowiański w Krakowie, „Świat Słowiański” 1905, nr 1, s. 1–16.
Zdziechowski M., Wpływy rosyjskie na duszę polską, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1920.
Здзеховский М., Дела славянские. На развалинах мечтаний, „Новое звено” 1914, No. 6, c. 176–178.
Zdziechowski M., Od Petersburga do Leningrada, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2009.
Zdziechowski M., Z dziejów ideologii politycznej rosyjskiej (Piotr Czaadajew), „Świat Słowiański” 1914, nr 109, s. 5–16.
Здзеховский М., Плоды искренности, „Новое звено” 1914, nr 11, s. 8–9.
