Academic Scientific JournalsCitizenship in the tradition of the Polish-Lithuanian Commonwealth
DOI:
https://doi.org/10.26881/kg.2024.2.03Keywords:
citizenship, freedom of the nobility, Polish-Lithuanian Commonwealth, regional assemblies/dietines, national assembly/Diet, scope of royal authorityAbstract
The article is devoted to the process of shaping the idea and practice of citizenship and the process of forming a class of citizens in Polish political history, i.e. a social class whose members feel obliged to take care of the Commonwealth. The author emphasizes the difference between the Rzeczpospolita (a community of citizens) and the state (an institution in which there is a lord and his rule).
According to the author, the aforementioned process was long-term and its beginnings can be traced back to the mid-12th century. For a long time, it concerned only the nobility – originating from the knighthood. Only at the end of the Rzeczpospolita (the Constitution of May 3) did it encompass the townspeople, and in the late 19th century, according to the author, thanks to culture, it also began to encompass the peasantry.
The process of shaping a sense of shared responsibility for Rzeczpospolita was associated with the limitation of the princely/royal omnipotence and the increase in the scope of freedom enjoyed by the nobility. The author also analyzes how, in the face of an external threat to the Republic, a sense of shared responsibility for the Republic was developed, among others, thanks to the prince Stanisław Konarski, the concept of independence, complementing the concept of citizenship.
Downloads
References
Brody E. C., Schiller’s Vision of the Slavic World in the Demetrius Fragment, “The Polish Review”, Winter 1970, Vol. 15, No. 1, s. 5–45.
Dzięgielewski J., Sejmy elekcyjne, elektorzy, elekcje 1573-1674, Pułtusk 2003.
Garbaczowa M., Epistolae familiares Stanisława Konarskiego, cz. 2, Tekst, przekład, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce 1995.
Gierszewski S., Obywatele miast Polski przedrozbiorowej, PWN, Warszawa 1973.
Grześkowiak-Krwawicz A., Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia i idee, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2018.
Grześkowiak-Krwawicz A., Regina Libertas. Wolność w polskiej myśli politycznej XVIII wieku, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2006.
Grześkowiak-Krwawicz A., Stanisław Konarski o wolności i anarchii, „Wiek Oświecenia” 2004, nr 20, s. 72–88.
Konarski S., Listy poufne podczas bezkrólewia r. 1733 (Epistolae familiares...), przeł. W. Konopczyński, J. Nowak-Dłużewski, w: S. Konarski, Pisma wybrane, oprac. J. Nowak-Dłużewski, PIW, Warszawa 1951.
Leszczyński A., Ludowa historia Polski, Warszawa 2022.
Niedziela R., Pisma polityczne w okresie bezkrólewia i wojny o tron Polski po śmierci Augusta II Mocnego (1733–1736), Historia Iagellonica, Kraków 2005.
Nowak A., Co ma ożyć w pieśni. O „Dymitrze” dzisiaj, w: F. Schiller, Dymitr, przeł. A. Libera, PIW, Warszawa 2022, s. 103–131.
Nowak A., Dzieje Polski, t. 3, Królestwo zwycięskiego orła (1340-1468), Biały Kruk, Kraków 2017.
Nowak A., Dzieje Polski. Skąd nasz ród (do 1202 roku), Biały Kruk, Kraków 2014.
Nowak A., Idea niepodległości: skąd się wzięła i co znaczy w polskiej historii, w: Magna Res Libertas. Ku Niepodległej. Materiały z konferencji Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Polskiego w Rapperswilu, 21–22 czerwca 2018, red. M. Ptasińska, IPN, Warszawa 2020 [właśc. 2021].
Nowak A., Republika i imperium: dwa patriotyzmy, w: Formuły patriotyzmu w Europie Wschodniej i Środkowej. Od nowożytności do współczesności, red. A. Nowak, A. Zięba, Wyd. PAU, Kraków 2009, s. 77–102.
Schiller F., Dymitr, przeł. A. Libera, PIW, Warszawa 2022.
Schiller F., Z notatek do „Demetriusa”. Polonica, przełożył i artykułem wstępnym opatrzył M. Troszyński, w: Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Mickiewicza, t. VIII (L), Warszawa 2015 [wydanie oryginalne: Aus Schillers Aufzeichnungen zum „Demetrius”. Polonica, w: F. Schiller, Demetrius, hrsg. von W. Wittkowski, Reclam, Stuttgart 2005].
Skinner Q., Liberty before Liberalism, Cambridge Univ. Press, Cambridge 1998.
Szarlitt B., Polskość Nietzschego i jego filozofii, Warszawa 1930.
Turlej E., Raper z dobrego domu, którego powinni słuchać dorośli, „Newsweek Polska” 2019, 14 grudnia, https://www.newsweek.pl/kultura/raper-z-dobrego-domu-ktorego-powinni-sluchac-dorosli/ns97le6 (dostęp 9 września 2024).
Uruszczak W., Najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy” w Piotrkowie w 1468 r., w: Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, red. W. Bukowski i T. Jurek, Societas Vistulana, Kraków 2012.
Wielomski A., Zabójcy Zachodu. Prawica i lewica nietzscheańsko-heideggerystyczna, Fundacja Pro Vita, Warszawa 2024.
Wolff L., Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia, przeł. T. Bieroń, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2020.
Wyżga M., Chłopstwo. Historia bez krawata, Znak, Kraków 2022.
