Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweDostępność cyfrowa jako aspekt edukacji włączającej
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2024.52.03Słowa kluczowe:
dostępność cyfrowa, edukacja włączająca, technologie edukacyjne, WCAGAbstrakt
Artykuł omawia kwestie dostępności cyfrowej w polskim systemie edukacyjnym, podkreślając kluczowa rolę technologii cyfrowych w zapewnieniu równych szans edukacyjnych dla wszystkich uczniów, niezależnie od ich indywidualnych potrzeb. Artykuł eksploruje trzy główne obszary: przepisy i standardy dotyczące dostępności cyfrowej w Polsce, rolę nauczyciela w wykorzystaniu dostępnych cyfrowo materiałów edukacyjnych oraz potencjalny wpływ rozwijających się narzędzi cyfrowych na inkluzyjną dydaktykę. Podkreśla potrzebę ciągłego doskonalenia kompetencji cyfrowych nauczycieli, zapewnienia im wsparcia w dostosowywaniu wykorzystywanych materiałów dydaktycznych oraz konieczność przeprowadzania dalszych badań w celu dokładnej analizy inkluzywności cyfrowych materiałów edukacyjnych.
Downloads
Bibliografia
Access controller. (2023), PlayStation, https://www.playstation.com/en-us/accessories/access-controller/.
Barros Del Río M.A., Sigona C.M., Blázquez Arribas L., Alcalde Peñalver E. (2021), Teaching English to Special Educational Need Students through an Online Tool, TESOL Quarterly, 55(3): 694–707. https://doi.org/10.1002/tesq.3038.
Batorski D. (2017), Dzieci z sieci – dostęp i korzystanie z internetu przez dzieci w wieku przedszkolnym [w:] J. Pyżalski (red.), Małe dzieci w świecie technologii informacyjno-komunikacyjnych: Pomiędzy utopijnymi szansami a przesadzonymi zagrożeniami, Wydawnictwo „Eter” – Flowmotion Jakub Podgórski; dla Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM.
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich (2015), Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami: Analiza i zalecenia [w:] S. Trociuk (red.), Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami: Analiza i zalecenia, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Chemnad K., Othman A. (2024), Digital accessibility in the era of artificial intelligence – Bibliometric analysis and systematic review, Frontiers in Artificial Intelligence, 7: 1349668; https://doi.org/10.3389/frai.2024.1349668.
Ciesielska M. (2022), Efektownie czy efektywnie? Analiza wizualnych właściwości podręczników do edukacji wczesnoszkolnej w kontekście rekomendacji poznawczych teorii uczenia się, Problemy Wczesnej Edukacji, 55(2): 81–93; https://doi.org/10.26881/pwe.2022.55.06.
Czerski W. (2020), Wykluczenie cyfrowe jednym z problemów edukacji doby cyfrowej/ Digital exclusion one of the problem’s of education of the digital age, Rozprawy Społeczne, 14(3): 63–75; https://doi.org/10.29316/rs/127216.
Domagała-Zyśk E. (2021), Model projektowania uniwersalnego w akademickiej edukacji inkluzyjnej. Strategie i rekomendacje [w:] A. Borowicz, R. Kołodziejczyk, K. Martynowska, E. Domagała-Zyśk (red.), Oblicza życia: Księga jubileuszowa profesor Doroty Kornas-Bieli (s. 858–870), Wydawnictwo Episteme.
Esteva A., Kuprel B., Novoa R.A., Ko J., Swetter S.M., Blau H.M., Thrun S. (2017), Dermatologist-level classification of skin cancer with deep neural networks, Nature, 542(7639): 115–118; https://doi.org/10.1038/nature21056.
Fagnant D.J., Kockelman K. (2015), Preparing a nation for autonomous vehicles: Opportunities, barriers and policy recommendations, Transportation Research Part A: Policy and Practice, 77: 167–181; https://doi.org/10.1016/j.tra.2015.04.003.
Fortes R.P.M., De Lima Salgado A., De Souza Santos F., Agostini Do Amaral L., Nogueira Da Silva E.A. (2017), Game Accessibility Evaluation Methods: A Literature Survey [w:] M. Antona, C. Stephanidis (red.), Universal Access in Human–Computer Interaction. Design and Development Approaches and Methods (t. 10277: 182–192), Springer International Publishing; https://doi.org/10.1007/978-3-319-58706-6_15.
Furmanek W. (2014), Wybrane technologie informacyjne dla edukacji – zarys problematyki, Edukacja – Technika – Informatyka, V(2): 113–126.
Gop A., Jaskulska S. (2020), Kształcenie na odległość a rozwój kompetencji cyfrowych uczniów i ich rodziców w świetle wyników badań – w kierunku nowej szkoły, Studia Edukacyjne, 58: 27–46; https://doi.org/10.14746/se.2020.58.2.
Gronseth S. (2018), Inclusive Design for Online and Blended Courses: Connecting Web Content Accessibility Guidelines and Universal Design for Learning, Educational Renaissance (t. 7: s. 14–22).
Gut M., Słupczewski J. (2020), Wykorzystanie gier komputerowych w rozwijaniu zdolności poznawczych – zastosowanie w edukacji i terapii [w:] M. Trojan (red.), Nowe technologie i metody w psychologii, Wydawnictwo Liberi Libri; https://doi.org/10.47943/lib.9788363487430.
Heilemann,F., Zimmermann G., Münster P. (2021), Accessibility Guidelines for VR Games–A Comparison and Synthesis of a Comprehensive Set, Frontiers in Virtual Reality, 2: 697504; https://doi.org/10.3389/frvir.2021.697504.
Ingavelez-Guerra P., Robles-Bykbaev V.E., Perez-Munoz A., Hilera-Gonzalez J., Oton-Tortosa S. (2022), Automatic Adaptation of Open Educational Resources: An Approach From a Multilevel Methodology Based on Students’ Preferences, Educational Special Needs, Artificial Intelligence and Accessibility Metadata, IEEE Access, 10: 9703–9716; https://doi.org/ 10.1109/ACCESS.2021.3139537.
Jachimczak B., Podgórska-Jachnik D. (2023), Edukacja włączająca w perspektywie i zadaniach samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Ośrodek Rozwoju Edukacji; https://doi.org/10.18778/8331-246-0.
Janta M. (2020), Nauczyciel (a)medialny? Kompetencje medialne nauczycieli i ich wykorzystanie w nauczaniu zdalnym, Studia Paedagogica Ignatiana (t. 23: 87).
Kaplan A., Haenlein M. (2019), Siri, Siri, in my hand: Who’s the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence, Business Horizons, 62(1): 15–25; https://doi.org/10.1016/j.bushor.2018.08.004.
Koludo A. (2020), Strategie kształcenia na odległość [w:] J. Pyżalski (red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, Edu-Akcja.
Kołodziejczyk R. (2020), Gotowość nauczycieli do pracy w systemie edukacji włączającej, Roczniki Pedagogiczne, 12(3): 125–142; https://doi.org/10.18290/rped20123-7.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1169).
Królikiewicz R., Pulak I. (2020), Możliwości wspierania edukacji domowej nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 15, 1(55): 23–38; https://doi.org/10.35765/eetp.2020.1555.02.
Majewska K. (2016), Dziennik elektroniczny w pracy nauczyciela, Acta Universitatis Nicolai Copernici Pedagogika, 31: 159; https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2015.009.
Meyer A., Rose D.H., Gordon D. (2014), Universal design for learning: Theory and practice, CAST Professional Publishing.
Mikołajczyk J., Królikowski T., Mikulski K. (2020), Badania w obszarze doskonalenia umiejętności nauczycieli w zakresie robotyki i kompetencji cyfrowych w edukacji, https://depot. ceon.pl/handle/123456789/20662.
Neto L.V., Fontoura Junior P.H.F., Bordini R.A., Otsuka J.L., Beder D.M. (2020), Design and implementation of an educational game considering issues for visually impaired people inclusion, Smart Learning Environments, 7(1): 4; https://doi.org/10.1186/s40561-019-0103-4.
Plebańska M. (2020), Cyfrowa edukacja – potencjał, procesy, modele [w:] J. Pyżalski (red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, EduAkcja.
Plichta P. (2017a), Małe dzieci z zaburzeniami rozwojowymi i ich rodzice jako adresaci działań wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne [w:] J. Pyżalski (red.), Małe dzieci w świecie technologii informacyjno-komunikacyjnych: Pomiędzy utopijnymi szansami a przesadzonymi zagrożeniami, Wydawnictwo „Eter” – Flowmotion Jakub Podgórski; dla Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM.
Plichta P. (2017b), Socjalizacja i wychowanie dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w erze cyfrowej, Wydawnictwo Adam Marszałek.
P. (2019), The use of information and communication technologies by young people with intellectual disabilities in the context of digital inequalities and digital exclusion, E-methodology, 5(5): 11–23; https://doi.org/10.15503/emet.v5i5.521.
Plichta P. (2020), Różne konteksty nierówności cyfrowych a wyzwania dla zdalnej edukacji – propozycje rozwiązań. W J. Pyżalski (Red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele. EduAkcja.
Redecker C. (2017), European framework for the digital competence of educators¬: DigCompEdu. Publications Office of the European Union. https://data.europa.eu/doi/10.2760/178382.
Skibińska M. (2022), Kompetencje cyfrowe. Jak i czego uczyć (się) żeby mądrze korzystać z mediów elektronicznych?, Refleksje, 9–21.
Slater M. (1999), Measuring Presence: A Response to the Witmer and Singer Presence Questionnaire, Presence: Teleoperators and Virtual Environments, 8(5): 560–565; https://doi.org/10.1162/105474699566477.
Smejda P. (2004), Charakterystyka portalu edukacyjnego oraz systemu USOS w kontekście zdalnego nauczania; http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/18049.
Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2018), Szanse i ograniczenia kształcenia akademickiego osób z niepełnosprawnościami w Polsce: Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź.
The Salamanca Statement and Framework for Action on Special Needs Education (1994); https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000098427.
Vlachopoulos D., Makri A. (2017), The effect of games and simulations on higher education: A systematic literature review, International Journal of Educational Technology in Higher Education, 14(1): 22; https://doi.org/10.1186/s41239-017-0062-1.
Walter N. (2020), Mamy (za) duży wybór – jak nie zgubić się wśród narzędzi cyfrowych? [w:] J. Pyżalski (red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, EduAkcja.
Web Content Accessibility Guidelines 1.0. (1999); https://www.w3.org/TR/WAI-WEBCONTENT/.
Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0. (2008); https://www.w3.org/TR/WCAG20/.
Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.2. (2023); https://www.w3.org/TR/WCAG22/.
Westin T., Ku J.J., Dupire J., Hamilton I. (2018), Game Accessibility Guidelines and WCAG 2.0 – A Gap Analysis [w:] K. Miesenberger, G. Kouroupetroglou (red.), Computers Helping People with Special Needs (t. 10896: 270–279), Springer International Publishing; https://doi.org/10.1007/978-3-319-94277-3_43.
Wróbel M. (2009), E-dziennik jako narzędzie wspierające proces edukacji szkolnej, E-Mentor, 4(31): 51–54.
Wytyczne dla dostępności treści internetowych (WCAG) 2.1. (2018); https://www.w3.org/
Translations/WCAG21-pl/.
Xbox Adaptive Controller, (b.d.), Xbox.Com; https://www.xbox.com/en-US/accessories/controllers/ xbox-adaptive-controller [dostęp: 26.02.2024].
Zhai X., Chu X., Chai C.S., Jong,M.S.Y., Istenic A., Spector M., Liu J.-B., Yuan J., Li Y. (2021), A Review of Artificial Intelligence (AI) in Education from 2010 to 2020, Complexity, 1–18; https://doi.org/10.1155/2021/8812542.
Ziębakowska-Cecot K.E., Kuźmińska-Sołśnia B.M. (2017), Wdrożenie nauki programowania w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej w Polsce [w:] V. Stoffova, R. Horvath (red.), New Methods and Technologies in Education and Practice, XXXth DidMatTech 2017, Grafis Media, Dunajska Streda, Słowacja, t. 1: 97–106.
Akty prawne
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. Zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2022 r., poz. 1593).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2014 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z 2014 r., poz. 1170).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2012 r. W sprawie warunków, form i trybu realizacji przedsięwzięcia dotyczącego rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 411).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. W sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 2247).
Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 848).
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2019 r., poz. 1696).
