Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweGodność osoby z niepełnosprawnością intelektualną wartością absolutną. Przyczynek do disability studies
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2025.54.03Słowa kluczowe:
pedagogika specjalna, interdyscyplinarne studia nad niepełnosprawnością, godność, obraz siebie, zaburzenia lękowe i zachowania, jakość życia, autonomiaAbstrakt
Kiedy próbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego godność osoby z niepełnosprawnością intelektualną niezmiennie jest poddawana w wątpliwość, to padają argumenty dotyczące modelu medycznego, paternalizmu, trudności w komunikacji, wykluczenia instytucjonalnego i społecznego, czy wreszcie uprzedzeń. Wydaje się jednak, że fundamentalnym problemem jest brak rozumienia czym właściwie jest godność osoby z niepełnosprawnością intelektualną, a szerzej: czym jest godność w ogóle? Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do badań z zakresu disability studies. Autorka podaje argumenty wspierające tezę, że dopiero holistyczna wiedza na temat niepełnosprawności intelektualnej pozwoli niwelować problemy z jakimi boryka się osoba z niepełnosprawnością i przywrócić należną jej godność.
Downloads
Bibliografia
Adamczyk D., Skowron A., Wrzesińska-Wal I. (2025), Osoba z niepełnosprawnością. Godność i ochrona prawna, Wydawnictwo Naukowe UKEN.
Bakiera L., Stelter Ż. (2010), Wspomaganie rozwoju osób niepełnosprawnych intelektualnie [w:] A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 143–162.
Baranowicz K. (2011), Czym jest to co nazywamy pedagogiką specjalną?, Niepełnosprawność, 5: 9–21.
Bauman Z. (2006), Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie.
Dykcik W. (red.). (1997), Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Fiske S.T. (1982), Schema-trigger affect: Applications to social perception [w:] M.S. Clarc, S.T. Fiske (red.), Affect and cognition, Academic Press, San Diego, 1–74.
Fornalik I. (2019), Oswajanie dorosłości. Zastosowanie symulatora niemowlęcia w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. Poradnik dla specjalistów, Gdyńska Fundacja „Dom Marzeń”.
Fromm E. (2014), Ucieczka od wolności, Czytelnik.
Grzegorzewska M. (1968), Pedagogika specjalna. Skrypt wykładów, Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej.
Grzegorzewska M. (2024), Listy do Młodego Nauczyciela, https://mscdn.pl/wp-content/uploads/MARIA-GRZEGORZEWSKA.pdf.
Janiszewska-Nieścioruk Z. (2000), Znaczenie samooceny w społecznej integracji niepełnosprawnych intelektualnie, Lubuskie Towarzystwo Naukowe.
Kant I. (1984), Uzasadnienie metafizyki moralności, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 1, Godność człowieka, https://fra.europa.eu/pl/eu-charter/title/title-i-dignity.
Kępiński A. (1992), Lęk, Saggitarius.
Kijak R. (2014), Seksualność człowieka z niepełnosprawnością intelektualną a rodzina, PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Kodeks cywilny, art. 13–16. (2024.06.27), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., art. 30. (2024.06.27), https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/2.htm#:~:text=30.,ochrona%20jest%20obowi%C4%85zkiem%20w%C5%82adz%20publicznych.
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, art. 12. (2024.06.27), https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/konwencja-onz-o-prawach-osob-niepelnosprawnych.
Kościelak R. (1989), Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, PWN.
Kościelak R. (1996), Funkcjonowanie psychospołeczne osób niepełnosprawnych umysłowo, WSiP.
Kościelska M. (2004), Niechciana seksualność. O ludzkich potrzebach osób z niepełnosprawnością intelektualną, Jacek Santorski.
Nawrocka A. (2011), Jakość życia – koncepcje i pomiar, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nussbaum M.C. (2011), Creating capabilities: The human development approach, Harvard University Press.
Otapowicz D., Sakowicz-Boboryko A., Bilewicz M., Wyrzykowska-Koda D. (2016), Autonomia osób z niepełnosprawnością, Trans Humana.
Palak Z., Lewicka A., Bujanowska A. (red.) (2006), Jakość życia a niepełnosprawność – konteksty psychopedagogiczne, UMCS.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (2024), Raport końcowy badania potrzeb osób niepełnosprawnych w Polsce.
Picker E. (2007), Godność człowieka a życie ludzkie, Oficyna Naukowa.
Schalock R.L., Verdugo M.A. (2002), Handbook on quality of life for human service practitioners, DC: American Association on Mental Retardation.
Singer P. (2007), Etyka praktyczna, Książka i Wiedza.
Słownik języka polskiego (2024.06.27), https://sjp.pwn.pl/sjp/optymalizacja;2569873.html.
Spaemann R. (2007), Przedmowa [w:] E. Picker, Godność człowieka a życie ludzkie, Oficyna Naukowa.
Szczupał B. (2009), Godność osoby z niepełnosprawnością, Wydawnictwo Naukowe Akapit.
Tkaczyk G. (2008), Pedagogiczne działania nauczycieli na I etapie edukacji, Wydawnictwo UMCS.
What is disability studies? (2024.06.27), https://disabilitystudies.washington.edu/what-isdisability-studies [dostęp: 14.08.2023].
Wit de W., Frielink N., Roeg D., Embregts P.J.C.M. (2024.06.27), Sexual support and education for adults with mild intellectual disabilities: A Delphi study on multiple perspectives, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jir.13172.
Witkowski T. (1996), Obraz siebie u młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną oraz sensoryczną, MDBO.
Wojciszke B. (1983), Psychologia społeczna. System poznawczy i procesy spostrzegania ludzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Wolińska J. (2015), Percepcja społeczna, stereotyp niepełnosprawności – perspektywa aktora i obserwatora, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin Polonia, 28, 1.
Zasępa E. (2020), Wokół istnienia i godności osoby z niepełnosprawnością intelektualną [w:] E. Zasępa, Niepełnosprawność intelektualna. Poznawanie i wspieranie, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Zoll A. (2024.06.27), Skąd pochodzi ludzka godność?, Tygodnik Powszechny 4, https://www.tygodnikpowszechny.pl/skad-pochodzi-ludzka-godnosc-30426.
