Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWspólne wychowywanie się z rodzeństwem z zaburzeniami ze spektrum autyzmu – narracje braci i sióstr o doświadczaniu szans rozwojowych i wyzwań w codziennym życiu
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2025.54.07Słowa kluczowe:
osoba z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, rodzina, rodzeństwo, funkcjonowanie psychospołeczne rodzeństwa osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmuAbstrakt
Artykuł porusza zagadnienia funkcjonowania psychospołecznego rodzeństwa osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Celem opisanych w nim badań było poznanie szans i wyzwań, które towarzyszą rozwojowi tej grupy osób. Badania oparto na paradygmacie jakościowym, wykorzystując metodę wywiadu i techniki jakościowego wywiadu pogłębionego. Podjęto próbę poznania znaczenia wychowywania się w rodzinie z rodzeństwem w spektrum autyzmu dla rozwoju prawidłowo rozwijającego się brata lub siostry. Analiza wyników pozwoliła odpowiedzieć na pytanie, jakie są szanse i wyzwania dla rozwoju psychospołecznego rodzeństwa osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Wykazano, iż osoby te doświadczają zarówno licznych możliwości dla rozwoju, jak i trudności, których charakter zależy od czynników psychicznych I środowiskowych, co wskazuje na dużą potrzebę wsparcia tej grupy.
Downloads
Bibliografia
Angell M.E., Meadan H., Stoner J.B. (2012), Experiences of Siblings of Individuals with Autism Spectrum Disorders, Autism Research and Treatment, 1: 1–11. DOI: 10.1155/2012/949586.
Augustyniak A. (2017), Relacje między rodzeństwem w rodzinie z dzieckiem z autyzmem [w:] Z. Prokopiak A., Palak (red.), Autyzm i rodzina, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 179–202.
Banasiak A. (2008), Psychospołeczny wymiar jakości życia rodzin dzieci z autyzmem, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Psychologia, t. 15: 5–12.
Błeszyński J.J. (2005), Rodzina jako środowisko osób z autyzmem. Aspekt wychowawczo terapeutyczny, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Braun V., Clarke V. (2024), Analiza tematyczna. Praktyczny przewodnik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Calleja C., Agius M.R. (2025), Living with a sibling who is on the autism spectrum: the siblings’ perspective, British Journal of Healthcare and Medical Research, t. 12, 2: 213–228. DOI:10.14738/bjhr.1202.18469.
Chan G.W.L., Goh E.C.L (2014), ‘My parents told us that they will always treat my brother differently because he is autistic’ – are siblings of autistic children the forgotten ones?, Journal of Social Work Practice: Psychotherapeutic Approaches in Health, Welfare and the Community, 28(2): 155–171. DOI:10.1080/02650533.2013.844114.
Denzin N.K., Lincoln Y.S. (2009), Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, przekł. K. Podemski, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 19–62.
Drzazga-Lech M., Kłeczek M., Ir M. (2021), Różne sposoby definiowania autyzmu. Przegląd stanowisk, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Socjologica, 79: 49–62.
Green L. (2013), The well-being of siblings of individuals with autism, Hindawi Publishing Corporation, 1–7. DOI:10.1155/2013/417194.
Gregory A., Hastings R.P., Kovshoff H. (2020), Academic self-concept and sense of school belonging of adolescent siblings of autistic children, Research in Developmental Disabilities, 96: 1–10. DOI: 10.1016/j.ridd.2019.103519.
Howlin P., Moss P., Savage S., Bolton P., Rutter M. (2014), Outcomes in adult life among siblings of individuals with autism, Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(3): 1–12. DOI:10.1007/s10803-014-2224-5.
Kawecka J., Rok-Bujko P. (2022), Rodzina a autyzm – system rodziny z dzieckiem ze spektrum ASD – przegląd piśmiennictwa [w:] T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji, Wydawnictwo Continuo, Wrocław, 551–559.
Łobocki M. (2000), Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Łuczewski M., Bednarz-Łuczewska P. (2012), Analiza dokumentów zastanych [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 163–187.
Maszke A.W. (2008), Metody i techniki badań pedagogicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Mokoena N., Kern A. (2022), Experiences of siblings to children with autism spectrum disorder, Frontiers in Psychiatry, 13: 1–17. DOI:10.3389/fpsyt.2022.959117.
Moyson T., Roeyers H. (2011), The quality of life of siblings of children with autism spectrum disorder, Exceptional Children, t. 78, 1: 41–55. DOI:10.1177/001440291107800103.
Myśliwczyk I. (2022), Doświadczanie relacji z rodzeństwem z niepełnosprawnością w rekonstrukcjach biograficznych, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 86(2): 6–17.
Orsmond G.I., Seltzer M.M. (2007), Siblings of individuals with autism spectrum disorders across the life course, Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, t. 13, 4: 313–320. DOI:10.1002/mrdd.20171.
Ross P., Cuskelly M. (2006), Adjustment, sibling problems and coping strategies of brothers and sisters of children with autistic spectrum disorder, Journal of Intellectual and Developmental Disability, 31(2): 77–86. DOI:10.1080/13668250600710864.
Rybka A. (2014), Historia poszukiwań odpowiedzi na pytanie o istotę autyzmu, Psychologia rozwojowa, t. 19, 1: 9–29.
Szmania L. (2014), Doświadczenia emocjonalne rodziców dzieci z autyzmem, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 5: 69–91.
Świątek-Koralewska M. (2017), Obraz rodziny w wybranych powieściach autobiograficznych osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu [w:] A. Prokopiak, Z. Palak (red.), Autyzm i rodzina, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 43–66.
Tanguay P.E. (2011), Autism in DSM-5, The American Journal of Psychiatry, t. 168, 11: 1142–1144. DOI: 10.1176/appi.ajp.2011.11071024.
Thomas S., Reddy K., Sagar J.V. (2014), Needs of siblings of children with autism spectrum disorder, International Journal of Contemporary Research in Social Science, t. 1, 3: 1–7.
Tozer R., Atkin K. (2015), ‘Recognized, valued and supported’? The experiences of adult siblings of people with autism plus learning disability, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 28: 341–351. DOI:10.1111/jar.12145.
Watson L., Hanna P., Jones Ch.J. (2021), A systematic review of the experience of being a sibling of a child with an autism spectrum disorder, Clinical Child Psychology and Psychiatry, t. 26, 3: 734–749. DOI:10.1177/13591045211007921.
Wojciechowska A. (2023), Rodzeństwo osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu – szanse i zagrożenia dla rozwoju psychospołecznego, Forum Pedagogiczne, 13(1): 75–91.
Wolff S. (2004), The history of autism, European Child and Adolescent Psychiatry, 13: 201–208. DOI:10.1007/s00787-004-0363-5
Żyta A. (2004), Rodzeństwo osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
