Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweRozwijanie autorstwa własnego życia studenta z niepełnosprawnością w relacjach społecznych
Słowa kluczowe:
autorstwo własnego życi, podmiotowość, osoba z niepełnosprawnościąAbstrakt
Wprowadzenie. Osoby z niepełnosprawnością często nie są traktowane podmiotowo w relacjach z innymi ludźmi, w konsekwencji trudniej im zdobyć świadomość wpływu na własne życie. Paternalistyczne podejście do osób z niepełnosprawnością utrudnia, a czasem uniemożliwia stawanie się osoby z niepełnosprawnością równoprawnym partnerem w relacjach.
Cel. Celem badań jest wykazanie znaczenia relacji społecznych na budowanie autorstwa własnego życia studenta z niepełnosprawnością. Dodatkowo poddano analizie relacje osób z niepełnosprawnością ze znaczącymi Innymi (rodzice, nauczyciele, terapeuci).
Materiał i metody. W badaniach zastosowano metodologię współuczestniczących badań w działaniu rozwijaną przez Borda [2010], Hartas [2010], Kalmbach-Philips, Carr [2010], na gruncie polskim Czerepaniak-Walczak [2014], Gustavssona, Zakrzewską-Manterys [1997], Cervinkovą, Gołębniak [2010], Cervinkovą [2008; 2013], Gajdzicę [2013; 2016], Prysak [2016], wykorzystano metodę autoetnograficzną [Geertz 2005; Wolcott 2008; Chang 2007; Anderson 2014; Collins, Gallinat 2010; Ellis, Bochner 2006]. Wyniki. Analiza relacji osoba z niepełnosprawnością – znaczący Inny, pozwala na dostrzeżenie różnorodności w relacjach międzyludzkich. Analizy dowodzą, że paternalistyczne podejście do osób z niepełnosprawnością prowadzi do zależności od innych, konieczności podporządkowania się.
Wnioski. Analiza wyników badań wykazała, że poziom inkluzji studentki z niepełnosprawnością w środowisku akademickim nie jest wysoki. Biografia osoby z niepełnosprawnością wskazuje na niepowtarzalność ścieżek życia i trudność w utworzeniu typowego obrazu studenta/ki z niepełnosprawnością. Sprawczość i uczestnictwo w życiu społecznym osoby z niepełnosprawnością stanowi możliwy punkt wyjścia analiz dotyczących systemu wsparcia i inkluzji. Autorstwo własnego życia umożliwia zauważenie wpływu na własną sytuacje życiową oraz wpływu znaczących Innych.
Downloads
Bibliografia
Alsalamah A. (2020), Assessing Students in Higher Education in Light of UDL Principles, „American Research Journal of Humanities & Social Science”, 3(1): 24–27.
Anastasiou D., Kauffman J.M. (2013), The Social Model of Disability: Dichotomy between Impairment and Disability, „Journal of Medicine and Philosophy”, 38: 441–459.
Anderson L. (2014), Autoetnografia analityczna, Przegląd Socjologii Jakościowej, 10(3): 144–167.
Animatorzy społeczni na rzecz osób niepełnosprawnych: Animacja środowiska na pograniczu (2008), H. Cervinkova (red.), Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Wrocław.
Aviram A. (2000), Beyond Constructivism: Autonomy-Oriented Education [w:] Conflicting Philosophies of Education in Israel/Palestine, I. Gur-Ze’ev (red.), Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
Badania w działaniu: Pedagogika i antropologia zaangażowane (2010), H. Cervinkova, B. Gołębniak (red.), Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Baranauskiene I., Saveikienė D. (2018), Pursuit of inclusive education: inclusion of teachers in inclusive education, „Society, Integration. Education. Proceedings of the International Scientific Conference”, 2(39).
Barnes C., Mercer G. (2008), Niepełnosprawność, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Barton L. (2005), Emancipatory research and disabled people: Some observations and questions, Educational Review, 3(57): 317–327.
Błachnio A. (2011), Człowiek autorski w erze globalizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Borowska-Beszta B. (2013), Etnografia stylu życia kultury dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Boyd P. (2014), Using ‘Modelling’ to improve the Coherence of initial teacher education [w:] Teacher educators and teachers as learners – international perspectives, P. Boyd, A. Szplit, Z. Zbróg (red.), Libron, Kraków.
Brejnak W. (2002), O pomyślny start ucznia w szkole, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji, 23.
Byra S. (2010), Percepcja wsparcia i osoby wspierającej studentów niepełnosprawnych [w:] Student niepełnosprawny. Wybrane konteksty, S. Byra, M. Parchomiuk (red.), UMCS, Lublin, 133–134.
Cervinkova H. (2013), Etnografia edukacyjna i badania w działaniu – z warsztatu kształcenia nauczycieli, „Forum Oświatowe”, 1(48): 123–137.
Chang H. (2007), Autoethnography as methods, Walnut Creek, Left Coast Press.
Cichocka-Segiet K., Mostowski P., Rutkowski P. (2019), Uniwersalne projektowanie zajęć jako droga do zaspokajania zróżnicowanych potrzeb edukacyjnych [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Claiborne L., Cornforth S., Hart A., Smith A. (2010), Supporting Students with Impairments in Higher Education: Social Inclusion or Cold Comfort?, „International Journal of Inclusive Education”, 15(5): 513–527.
Cureton A., Silvers A. (2017), Respecting the Dignity of Children with Disabilities in Clinical Practice, „HEC Forum”, 29(3): 257–276.
Czerepaniak-Walczak M. (2014), Badanie w działaniu w kształceniu i doskonaleniu nauczycieli, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, 2(19).
Cytowska B. (2012), Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Davis L. (1997), Enforcing Normalcy: Disability, Deafness and the Body, Verso, London.
Deepak S., Kumar J., Ramasamy P., Griffo G. (2011), Emancipatory Research on Impact of CBR: Voices of Children with Disabilities, „Disability and International Development”, 2.
Denzin N., Lincoln Y. (2009), Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Dunn D.S., Andrews E.E. (2015), Person-first and identity-first language: Developing psychologists’ cultural competence using disability language, „American Psychologist”, 70(3): 255–264.
Ellis C., Bochner A. P. (2006), Analyzing Analytic Autoethnography: An Autopsy, „Journal of Contemporary Ethnography”, 35(4): 429–449.
Feldenkrais M. (2012), Świadomość poprzez ruch, Virgo, Warszawa. Formella Z. (2018), Dojrzałość osobowościowa nauczyciela w relacji dydaktyczno-wychowawczej [w:] Całożyciowe uczenie się. Perspektywa teoretyczno-praktyczna, A. Chabior, M. Krawczyk-Blicharska, S. Kowalski (red.), Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce.
Freire S., Pipa J., Aguiar C., Silva, F., Moreira S. (2019), Student-teacher closeness and conflict in students with and without special educational needs: Student-teacher closeness and conflict in students, „British Educational Research Journal”, 10.1002/berj.3588.
Gajdzica Z. (2013), O roli i pozycji badacza w badaniach rzeczywistości szkoły specjalnej i integracyjnej, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, 3.
Gajdzica Z. (2016), Tendencje reformowania systemu kształcenia specjalnego. Niepełnosprawność, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 39–46.
Gasik J., Lejzerowicz M., Mazurek A., Patejuk-Mazurek I., Pągowska M., Sipowicz K. (2020), Autorstwo życia uczniów z niepełnosprawnościami – od teorii do praktyki pedagogicznej [w:] Dydaktyka specjalna, J. Głodkowska (red.), APS, Warszawa.
Garbula-Orzechowska J., Kowalik-Olubińska M. (2010), Edukacja dziecka. Od transmisji do konstruktywizmu [w:] Edukacja dziecka, mity i fakty, E. Jaszczyszyn, J. Szada- -Borzyszkowska (red.), Trans Humana, Białystok.
Gąciarz B. (2010), Wprowadzenie. Wykształcenie i przygotowanie zawodowe jako sposób na niepełnosprawność [w:] Niepełnosprawni studenci w społeczności akademickiej. Źródła sukcesów i porażek w integracji społecznej i aktywności zawodowej, B. Gąciarz (red.), Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Geertz C. (2005), Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury [w:] Badanie kultury: Elementy teorii antropologicznej, M. Kempny, M. Nowicka (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Giermanowska E., Kumaniecka-Wiśniewska A., Racław M., Zakrzewska-Manterys E. (2015), Niedokończona emancypacja. Wejście niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych na rynek pracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Głodkowska J. (2014), Podmiotowość a doświadczenie zależności przez osoby z niepełnosprawnością – normalizacja jako narzędzie ideowe rehabilitacji podmiotowej, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, 3: 87–106.
Głodkowska J. (2015), Autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością – konceptualizacja w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia [w:] Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności, J. Głodkowska (red.), Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Guarnaccia P. (2019), Immigration, Diversity and Student Journeys to Higher Education, „Peter Lang”, 10.3726/b14521.
Gustavsson A., Zakrzewska-Manterys E. (1997), Upośledzenie w społecznym zwierciadle, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
Hartas D. (2010), Educational Research and Inquiry: Qualitative and Quantitative Approaches, Continuum, New York, London.
Juszczyk-Rygałło J. (2016), Kształtowanie podmiotowości ucznia w relacji do jego tożsamości, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, 2(40): 13–24.
Kendall L.S. (2016), Higher education and disability: Exploring student experiences, „Cogent Education”, 3.
Kennette L., Wilson N. (2019), Universal Design for Learning (UDL): Student and faculty perceptions, „Journal of Effective Teaching in Higher Education”, 2(1): 1–26.
Kohler-Evans P., Rutledge Ch., Barnes C. (2019), Universal Design for Learning in the University Classroom, „International Research in Higher Education”, 4(38).
Kubiak-Szymborska E. (2003), Podmiotowość młodzieży akademickiej. Studium statusu podmiotowego studentów okresu transformacji, Wydawnictwo AB, Bydgoszcz.
Kumar D. (2017), Teachers for all: inclusive education for children with disabilities, „International Journal of Scientific Research”, 6: 533–535.
Kwiatkowska M. (2003), Kim chciałbyś zostać? [w:] Aktywizacja zawodowa uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym i umiarkowanym, M. Piszczek (red.), Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa.
Kwiatkowska H. (2008), Pedeutologia, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
La H., Dyjur P., Bair H. (2018), Universal design for learning in higher education, Taylor Institute for Teaching and Learning, University of Calgary, Calgary.
Lausch-Żuk J. (2004), Terapia czy wychowanie? [w:] Wczesna diagnoza i terapia dzieci z utrudnieniami w rozwoju. Interdyscyplinarne problemy, J. Kruk-Lasocka, M. Sekułowicz (red.), Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Wrocław.
Lejzerowicz M. (2015), Edukacja do (nie)pełnosprawności? [w:] Polscy (nie)pełnosprawni. Pomiędzy deklaracjami a realiami, B. Gąciarz, S. Rudnicki, D. Żuchowska-Skiba (red.), Wydawnictwo AGH, Kraków.
Lejzerowicz M. (2016), Włączanie i integracja a stygmatyzacja osób z niepełnosprawnością w polskiej edukacji, „Forum Oświatowe”, 28(1): 133–157.
Lejzerowicz M., Galbarczyk M. (2018), Szkoła a indywidualizacja, „Edukacja Humanistyczna”, 1(38): 113–129.
Leszczyńska K. (2010), Tożsamość i stygmatyzacja w narracjach niepełnosprawnych studentów [w:] Niepełnosprawni studenci w społeczności akademickiej. Źródła sukcesów i porażek w integracji społecznej i aktywności zawodowej, B. Gąciarz (red.), IFiS PAN, Warszawa.
Lewin K. (2010), Badania w działaniu a problemy mniejszości [w:] Badania w działaniu: Pedagogika i antropologia zaangażowane, H. Cervinkova, B. Gołębniak (red.), Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Liasidou A. (2014), Critical disability studies and socially just change in higher education, „British Journal of Special Education”, 41: 120–135.
Liebowitz C. (2015), I am disabled: On identity-first versus people-first language, https://thebodyisnotanapology.com/magazine/i-am-disabled-on-identity-first-versus-peoplefirst-language/ [dostęp 25.05.2020].
Little T.D., Hawley P.H., Henrich C.C., Marsland K. (2002), Three views of the agentic self: A developmental synthesis [w:] Handbook of self-determination research, E.L. Deci, R.M. Ryan (red.), University of Rochester Press.
Malinowska J. (2008), Kompetencje komunikacyjne nauczycieli jako wyznacznik poczucia podmiotowości uczniów w szkole. Diagnoza – biograficzny wymiar ich uformowania, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław.
Melville W., Kerr D., Verma G., Campbell T. (2018), Science Education and Student Autonomy, Canadian Journal of Science, „Mathematics and Technology Education”, 18 (2): 87–97.
Obuchowski K. (2000), Od przedmiotu do podmiotu. Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
Obuchowski K. (2009b), Rewolucja podmiotów w „globalnej wiosce” [w:] Globalizacja – naród – jednostka. Zagadnienia tożsamości Kulturowej, T. Kuczut, A. Błachnio (red.), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
O'Sullivan C. (2018), Disabled students and higher education in Ireland [w:] Higher Education and Disabilities: International Approaches, A. Hurst (red.), Routledge. Parchomiuk M. (2016), Między partycypacją a emancypacją: włączanie osób niepełnosprawnych w badania, „Społeczeństwo i Rodzina”, 46: 7–25.
Piotrowski K. (2010). Wkraczanie w dorosłość. Tożsamość i poczucie dorosłości młodych osób z ograniczeniami sprawności. [w:] Aktywność zawodowa osób z ograniczeniami sprawności, t. 5, A. Brzezińska (red.), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Polczyk P. (2012), Autoetnografia jako możliwa metoda badawcza, „Forum Oświatowe”, 2(47): 175–182.
Popławska A. (2007), Multidyscyplinarne podstawy podmiotowości ucznia we współczesnej szkole, „Edukacja”, 4: 38–46.
Potulicka E., Rutkowiak J. (2010), Neoliberalne uwikłania edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Prysak D. (2016), Doświadczanie sytuacji trudnych na przykładzie prowadzenia badań w działaniu, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych”, 23(2): 145–160.
Reimann M. (2018), Opowiadanie niepełnosprawności. Esej autoetnograficzny, „Studia de Cultura. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, 10(1): 30–37.
Riddell S., Weedon E. (2014), Disabled students in higher education: Discourses of disability and the negotiation of identity, International Journal of Educational Research, 63: 38–46.
RPO (2015), Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami – analiza i zalecenia, Zasada równego traktowania, „Prawo i Praktyka”, 16.
Schlesinger L. (2013), The Social Model's Case for Inclusion: 'Motivating Factor' and 'But For' Standards of Proof Under the Americans with Disabilities Act and the Impact of the Social Model of Disability on Employees with Disabilities, „Cardozo Law Review”, 35: 2115–2145.
Shakespeare T., Watson N. (2002), The social model of disability: an outdated ideology? „Journal Research in Social Science and Disability”, 2: 9–28.
Sinclair J. (2013), Why I dislike Person First language Why I dislike Person First language, „Autonomy, the Critical Journal of Interdisciplinary Autism Study”, 1, 2.
Skrzetuska E. (2012), Dylematy koncepcji neonowoczesnej szkoły a niepełnosprawność ucznia [w:] Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej, Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Skrzetuska E. (2019), Refleksja nauczyciela podstawą działań włączających w edukacji, „Kwartalnik Pedagogiczny”, 64: 106–118.
Straś-Romanowska M. M. (2010), Od samooceny do poczucia godności. Spojrzenie na problem ustosunkowania do własnej osoby z perspektywy psychologii biegu życia. [w]: Motywacje umysłu, A. Kolańczyk, B. Wojciszke (red.), Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot.
Stunell K. (2020), Supporting student-teachers in the multicultural classroom, „European Journal of Teacher Education”, 1–17.
Smith M. (2010), Lecturers’ attitudes to inclusive teaching practice at a UK university: Will staf “resistance” hinder implementation?, Tertiary Education and Management,16: 211–227.
Szalewicz K. (2018), Prorjektowanie uniwersalne - zagospodarowanie przestrzeni dla osób niepełnosprawnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 30.
Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2016), Alter idem – student z niepełnosprawnością w systemie szkolnictwa wyższego [w:] Samodzielni, zaradni, niezależni. Ludzie niepełnosprawni w systemie polityki, pracy i edukacji, E. Zakrzewska-Manterys, J. Niedbalski (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
The Ethnographic Self as Resource. Writing Memory and Experience into Ethnography (2010), Collins P., Gallinat A. (red.), Berghahn Books, Oxford New York.
Thomas L. (2016), Developing Inclusive Learning to Improve the Engagement, Belonging, Retention, and Success of Students from Diverse Groups [w:] Widening Higher Education Participation, M. Shah, A. Bennett, E. Southgate (red.), Elsevier, Oxford.
Wehmeyer M. (2013), Disability, Disorder, and Identity, „Intellectual and Developmental Disabilities”, 51(3): 122–126.
Wehmeyer M. (2014), Self-Determination: A Family Affair, „Family Relations”, 63(1): 178–184.
Wilson K. L., Murphy K. A., Pearson A. G., Wallace B. M., Reher V.G.S., Buys N. (2016), Understanding the Early Transition Needs of Diverse Commencing University Students in a Health Faculty: Informing Effective Intervention Practices, „Studies in Higher Education”, 41(6): 1023–1040.
Wojciechowska-Charlak B., Zubrzycka-Maciąg T. (2016), Podmiotowe interakcje w wychowaniu, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 35: 1.
Wolcott H. F. (2008), Ethnography: A Way of Seeing, AltaMira Press, Lanham. Zawiślak A. (2008), Problemy autonomii osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, „Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji”, 3: 41–46.
Zbróg Z. (2014), Reprezentacje społeczne praktyk pedagogicznych – konstruowanie profesjonalizmu wykładowców, nauczycieli i studentów [w:] Doskonalenie praktyk pedagogicznych –dyskusja, J. Piekarski, E. Cyrańska, B. Adamczyk (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zima-Parjaszewska M. (2013), Artykuł 12 Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami a ubezwłasnowolnienie w Polsce, „Studia Prawnicze (PAN)”, 2(194): 79–102.
Zubrzycka-Maciąg T., Wosik-Kawala D. (2015), Wychowanie w szkole. Wskazówki dla nauczycieli, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Zubrzycka-Maciąg T. (2016), Uwarunkowania efektywności oddziaływań wychowawczych nauczyciela [w:] Wychowanie w praktyce szkolnej. Scenariusze godzin wychowawczych, T. Zubrzycka-Maciąg (red.), Difin, Warszawa.
Żółkowska T. (2006), Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób z niepełnosprawnością w Unii Europejskiej, „Edukacja Humanistyczna”, 2: 149–155.
