Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweSzachy w edukacji szkolnej – sposób na poprawę kompetencji i umiejętności przydatnych w szkole i w życiu
Słowa kluczowe:
szachy, rozwój poznawczy, dzieci z grup ryzykaAbstrakt
Szachy to jedna z najpopularniejszych gier na świecie. Gracze spędzają często tysiące godzin na treningach, przygotowujących ich do zawodów. Dla psychologów poznawczych szachy są tym czym muszka owocówka dla genetyków. Naukowcy dowiedli, że wysoki poziom inteligencji nie jest niezbędny do osiągnięcia mistrzostwa w grze w szachy. To czyni tę grę dostępną dla wszystkich i wierzy się, że jest ona rekomendowana szczególnie dla dzieci z ryzykiem SPE. Okazuje się bowiem, że wiedza zdobyta podczas nauki gry w szachy może być wykorzystywana zarówno w szkole jak i w codziennych aktywnościach. Artykuł składa się z trzech części. Pierwsza opisuje szachy z kulturowej, politycznej i naukowej perspektywy. Następnie omówiono proces prowadzący do udziału w zawodach, a także do różnych społecznych i poznawczych zdolności, które można nabyć grając w szachy. Ostatnia część opisuje transfer wiedzy i umiejętności dotyczących szachów, który ma miejsce wśród dzieci ze SPE.
Downloads
Bibliografia
Barrett D. C., Fish W. W. (2011), Our Move: Using Chess to Improve Math Achievement for Students Who Receive Special Education Services, „International Journal of Special Education”, 26(3), s. 181–193.
Bilalić M., McLeod P., Gobet F. (2007), Does chess need intelligence? – a study with young chess players, „Intelligence”, 35(5), s. 457–470.
Campitelli G., Gobet F. (2008), The role of practice in chess: A longitudinal study, „Learning and individual differences”, 18(4), s. 446–458.
Campitelli G., Gobet F. (2011), Deliberate practice necessary but not sufficient, „Current Directions in Psychological Science”, 20(5), s. 280–285.
Campitelli G., Parker A., Head K., Gobet F. (2008), Left lateralization in autobiographical memory: An fmri study using the expert archival paradigm, „International Journal of Neuroscience”, 118(2), s. 191–209.
Charness N. (1992), The impact of chess research on cognitive science, „Psychological Research”, 54, s. 4–9.
Christiaen J. (1976), Schaken en Cognitieve Ontwikkeling, Rijksuniversiteit Gent, Gent, Belgium (nieopublikowana praca magisterska).
de Bruin A.B., Kok E.M., Leppink J., Camp G. (2014), Practice, intelligence, and enjoyment in novice chess players: A prospective study at the earliest stage of a chess career, „Intelligence”, 45, s. 18–25.
de Bruin A. B., Rikers R., Schmidt H. G. (2007), The influence of achievement motivation and chess-specific motivation on deliberate practice, „Journal of Sport and Exercise Psychology”, 29(5), s. 561–583.
de Bruin A.B., Smits N., Rikers R.M., Schmidt H.G. (2008), Deliberate practice predicts performance over time in adolescent chess players and drop-outs: A linear mixed models analysis, „British Journal of Psychology”, 99(4), s. 473–497.
Ericsson K.A., Charness N. (1994), Expert performance: Its structure and acquisition, „American psychologist”, 49(8), s. 725- 747.
Ericsson K.A., Charness N., Feltovich P.J., Hoffman R.R. (red.) (2006), The cambridge handbook of expertise and expert performance, Cambridge University Press.
Ericsson K.A., Krampe R.T., Tesch-Römer C. (1993), The role of deliberate practice in the acquisition of expert performance, „Psychological review”, 100(3), s. 363–406.
Frydman M., Lynn R. (1992), The general intelligence and spatial abilities of gifted young belgian chess players, „British journal of Psychology”, 83(2), s. 233–235.
Glickman M.E. (1995), Chess rating systems, „American Chess Journal”, 3(59), s. 102.
Glickman M.E., Jones A.C. (1999), Rating the chess rating system, „Chance-Berlin Then New York”, 12, s. 21–28.
Gobet F. (2013), Expertise vs. talent, „Talent Development & Excellence”, 5, s. 75–86.
Gobet F., Campitelli G. (2007), The role of domain-specific practice, handedness, and starting age in chess, „Developmental psychology”, 43(1), s. 159–172.
Gobet F., Charness N. (2006), Expertise in Chess [w:] Ericsson K.A., Charness N., Feltovich P.J., Hoffman R.R., The Cambridge handbook of expertise and expert performance MA: Cambridge University Press, s. 683–703.
Grabner R.H., (2014), The role of intelligence for performance in the prototypical expertise domain of chess, „Intelligence”, 45, s. 26–33.
Grabner R.H., Stern E., Neubauer A.C. (2007), Individual differences in chess expertise: A psychometric investigation, „Acta psychological”, 124(3), s. 398–420.
Hambrick D.Z., Oswald F.L., Altmann E.M., Meinz E.J., Gobet F., Campitelli G. (2014), Deliberate practice: Is that all it takes to become an expert?, „Intelligence”, 45, s. 34–45.
Hambrick D.Z., Macnamara B.N., Campitelli G., Ullén F., Mosing M.A. (2016), Chapter One-Beyond Born versus Made: A New Look at Expertise, „Psychology of Learning and Motivation”, 64, s. 1–55.
Hong S., Bart W.M. (2007), Cognitive effects of chess instruction on students at risk for academic failure, „International Journal of Special Education”, 22(3), s. 89–96.
Horgan D.D., Morgan D. (1990), Chess expertise in children, „Applied Cognitive Psychology”, 4(2), s. 109–128.
Howard R. W. (2009), Individual differences in expertise development over decades in a complex intellectual domain, „Memory & Cognition”, 37, s. 194–209.
Howard R. W. (2012), Longitudinal effects of different types of practice on the development of chess expertise, „Applied Cognitive Psychology”, 26(3), s. 359–369.
Macnamara B. N., Hambrick D. Z., Oswald F. L. (2014), Deliberate practice and performance in music, games, sports, education, and professions a meta-analysis, „Psychological science”, 25(8), s. 1608–1618.
Nicotera A., Stuit D. (2014), Literature Review of Chess Studies. s. 1–35, http://londonchessconference.com/wp-content/uploads/2014/11/CCSCSL-Literature-Review-of-Chess-Studies-November-20141.pdf [dostêp: 20.05.2016].
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (red.) (2006), Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Academica, Warszawa.
PE (2012), Oświadczenie parlamentu europejskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie wprowadzenia do systemów oświaty w unii europejskiej programu „Szachy w szkole” (Tech. Rep.), http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-0097+0+DOC+XML+V0//PL [dostęp: 20.05.2016].
PZSzach (2014), Sprawozdanie zarządu Polskiego Związku Szachowego za okres 2013 roku oraz do 14 czerwca 2014 roku (Raport techniczny), http://www.pzszach.org.pl/pub/1/173/Sprawozdanie Zarzadu Polskiego Zwiazku Szachowego za okres za okres 2013 roku oraz do 14 czerwca 2014 roku.doc. [dostęp: 20.05.2016.
Sala G., Gorini A., Pravettoni G. (2015), Mathematical problem-solving abilities and chess, „SAGE Open”, 5(3), s. 1–9.
Schneider W., Gruber H., Gold A., Opwis K. (1993), Chess expertise and memory for chess positions in children and adults, „Journal of Experimental Child Psychology, 56(3), s. 328–349.
Scholz M., Niesch H., Steffen O., Ernst B., Loeffler M., Witruk E., Schwarz H. (2008), Impact of Chess Training on Mathematics Performance and Concentration Ability of Children with Learning Disabilities, „International Journal of Special Education”, 23(3), s. 138–148.
Sigirtmac A. D. (2012), Does chess training affect conceptual development of six-year-old children in turkey?, „Early Child Development and Care”, 182(6), s. 797–806.
Simon H. A., Chase W. G. (1973), Skill in chess, „American Scientist”, 61(4), s. 394–403.
Sternberg R. J. (1996), Costs of expertise [w:] The road to excellence: The acquisition of expert performance in the arts and sciences, sports, and games, red. K.A. Ericsson, Psychology Press. New York–London, s. 347–354.
Trinchero R. (2013), Can chess training improve Pisa scores in mathematics. An Experiment in Italian Primary School, Paris: Kasparov Chess Foundation Europe, s. 1–17, https://saintlouischessclub.org/sites/default/files/TRINCHERO_ND_ CHESS.pdf [dostęp: 20.05.2016].
Waters A.J., Gobet F., Leyden G. (2002), Visuospatial abilities of chess players, „British Journal of Psychology”, 93(4), s. 557–565
W Polityce (2016, 12 październik). Zaskakujący pomysł Anny Zalewskiej, http://wpolityce.pl/polityka/308114-zaskakujacy-pomysl-anny-zalewskiej-juz-do-pierwszych-klas-szkolypodstawowej-wprowadzimy-gre-w-szachy [dostęp: 20.05.2016].
TVP Info, (2016, 12 październik). 24 minuty. Wywiad przeprowadzony z MEN Anną Zalewską przez Krzysztofa Skowrońskiego.
