Academic Scientific JournalsRights of Persons with Disabilities in the Constitutions of Poland of the 20th Century
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.49.03Keywords:
Constitutions, human rights, disability, people with disabilities, rights of people with disabilitiesAbstract
The rights of persons with disabilities are included in numerous international instruments within the framework of the human rights protection system, as well as in the domestic law of many modern countries. The Constitution occupies a special place in the system of domestic law. As a fundamental law, it defines the most important principles of the functioning of the state. Very often it also includes a catalogue of rights, freedoms and civic obligations. The article shows the evolution of the rights of persons with disabilities in Polish constitutions in the 20th century. In the Constitutions of the Polish Second Republic (1921, 1935) and the Constitution of the Polish People’s Republic (1952) the rights of persons with disabilities were generally omitted or only indirectly referred to them by some of their provisions. After the collapse of the communist system in Poland (1989) and the beginning of the process of political transformation, the perception of the concept of human rights, including the rights of persons with disabilities, changed. They are derived directly from the dignity of the human person. The catalogue of human rights contained in Chapter II of the Constitution of 2 April 1997 is by far the broadest compared to earlier constitutional acts. It also contains direct references to the rights of persons with disabilities, including the right to health care, social security and education.
Downloads
References
Banaszak B. (2004), Prawo konstytucyjne, C.H. Beck.
Banaszak B., Bisztyga A., Complak K., Jabłoński M., Wieruszewski R., Wójtowicz K. (2003), System ochrony praw człowieka, Zakamycze.
Borski M. (2017), Obowiązki państwa w kontekście zatrudniania osób niepełnosprawnych – kilka refleksji na tle wybranych regulacji konstytucyjnych, Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej, 2(24): 125–141.
Brenk M. (2017), System opieki społecznej w okresie Polski Ludowej (lata 1944–1989). Zarys problematyki, Biuletyn Historii Wychowania, 37: 79–92.
Grata P. (2015), Niepełnosprawni w polityce społecznej drugiej Rzeczypospolitej [w:] P. Grata (red.), Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, t. III (s. 13–43), Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Hołda J., Hołda Z., Ostrowska D., Rybczyńska J.A. (2014), Prawa człowieka. Zarys wykładu, LEX a Wolters Kluwer business.
Jankowska M. (201–2012), Prawa osób niepełnosprawnych w międzynarodowych aktach prawnych, Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 1: 24–45.
Klimek M. (2009), Samorząd terytorialny w Polsce w latach 1944–1950, Przegląd Prawno-Ekonomiczny, 6: 30–39.
Mazurek F.J. (1980), Godność człowieka a prawa człowieka, Roczniki Nauk Społecznych, VIII: 19–48.
Slany K. (2014), Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. – wybrane aspekty, Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, II(11): 44–62.
Szczupał B. (2012), Godność osoby z niepełnosprawnością jako wyznacznik koncepcji praw człowieka, Człowiek – Niepeïnosprawność – Społeczeństwo, 3(17): 29–49.
Akty prawne
Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uchwałą 2856 (XXVI) w dniu 9 grudnia 1975 r.
Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2021 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r.
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r. (Dz. U. z 1921 r. Nr 44, poz. 267).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935 r. (Dz. U. z 1935 r. Nr 30, poz. 227).
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r. (Dz. U. z 1952 r. Nr 33, poz. 232).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (M.P. z 13.08.1997 r. Nr 50, poz. 475).
Ustawa z 10 lutego 1976 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. z 1976 r. Nr 5, poz. 29).
Ustawa konstytucyjna z 19 lutego 1947r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1947 r. Nr 18, poz. 71).
Ustawa z 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. z 1989 r. Nr 75, poz. 444).
Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. z 1992 r. Nr 84, poz. 426).
Ustawa z 16 sierpnia 1923 r. o opiece społecznej (Dz. U. z 1923 r. Nr 92, poz. 726 z późn. zm.).
Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425).
Ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535).
Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 z poźn. zm.).
Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135).
Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r., poz. 1148).
Źródła internetowe
https://www.gov.pl/web/popcwsparcie/ile-jest-osob-z-niepelnosprawnosciami-w-polsce [dostęp: 21.01.2024].
Sierpowska I. (2023), Konstytucja RP a prawa osób z niepełnosprawnością, https://web.swps. pl/strefa-prawa/artykuly/17061-konstytucja-rp-a-prawa-osob-niepelnosprawnych?dt =1700499614323 [dostęp: 03.12.2023].
