Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweUniwersalność w projektowaniu procesu dydaktycznego studentów z niepełnosprawnością. Koncepcja UDL dla szkolnictwa wyższego
Słowa kluczowe:
projektowanie uniwersalne, UDL, szkolnictwo wyższe, niepełnosprawność, dostępność, proces dydaktycznyAbstrakt
Prawo do nauki stanowi nieodzowny element katalogu podstawowych praw człowieka zapisanych we współczesnych ustawach zasadniczych oraz licznych konwencjach czy uregulowaniach prawnych. W zakresie dostępu do edukacji osób z niepełnosprawnością na gruncie obowiązującego stanu prawnego nie ma w zasadzie w Polsce barier formalnych (prawnych), niemniej dostępne dane statystyczne pokazują, że aktualnie osoby legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności stanowią w naszym kraju 1,9% ogółu studentów, co wskazuje na wciąż zbyt mały udział tej grupy w edukacji na poziomie wyższym. Niniejszy artykuł ma na celu wskazanie aktualnej sytuacji osób z niepełnosprawnością podejmujących kształcenie w uczelniach wyższych oraz możliwych rozwiązań związanych z organizacją procesu dydaktycznego, sprzyjających zwiększaniu dostępności kształcenia na tym poziomie dla osób ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi, opartych na Koncepcji projektowania uniwersalnego w uczeniu się (UDL).
Downloads
Bibliografia
Anderson R. (2020). Application of Universal Design for Learning (UDL) principles in face-toface and online post-secondary education courses, https://www.researchgate.net/ publication/326274393_Universal_Design_Learning_UDL_in_Higher_Education [dostęp: 05.10.2021].
Basham J.D., Israel M., Graden J., Poth R., Winston M. (2010), A comprehensive approach to RtI: Embedding universal design for learning and technology, „Learning Disability Quarterly”, 33 (4): 243–255.
Black R.D., Weinberg L.A., Brodwin M.G. (2014), Universal Design for Instruction and Learning: A Pilot Study of Faculty Instructional Methods and Attitudes Related to Students with Disabilities in Higher Education, Exceptionality Education International”, 24: 48–64.
Bolińska M. (2016), Pozornie bez barier. Student z niepełnosprawnością a uczelniana rzeczywistość (teoria i praktyka) [w:] Wielowymiarowość integracji społeczno¬zawodowej studentów z niepełnosprawnością, red. B. Szczupał, K. Kutek¬Sładek, Kraków, 47–61.
Boothe K.A., Lohmann MJ., Donnell K. A., Hall D.D. (2018), Applying the Principles of Universal Design for Learning (UDL) in the College Classroom, „The Journal of Special Education Apprenticeship”, 7 (3).
Burgstahler S., Moore E. (2009), Making student services welcoming and accessible through accommodations and universal design, „Journal of Postsecondary Education and Disability”, 21 (3): 155–174; http://www.ahead.org/publications/jped [dostęp: 01.10.2021].
Burgstahler S. (2012). Universal design: Process, principles, and applications. DO-IT (Disabilities, Opportunities, Internetworking, and Technology); https://www.washington. edu/doit/sites/default/files/atoms/files/EA_Instruction_5_28_20_0.pdf.
Canter L., King L., Williams J., Metcalf D., Myrick Potts K. (2017), Evaluating pedagogy and practice of universal design for learning in public schools, „Exceptionality Education International”, 27 (1): 1–16.
CAST (2014), Universal Design for Learning Guidelines, wersja 2.2; http://udlguidelines. cast.org [dostęp: 05.05.2020].
CAST Professional Learning. (2017), Top 5 UDL tips for fostering expert learners, http://castprofessionallearning.org/project/top-5-udl-tips-for-fostering-expert-learners/.
Chimicz D. (2020), Wykorzystanie technologii wspomagających uczniów z niepełnosprawnościami w edukacji włączającej, „Szkoła Specjalna”, 2 (303): 175–187.
Chimicz D., Prokopiak A. (2021), Koncepcja projektowania uniwersalnego w edukacji, „Szkoła Specjalna” 1 (307): 28–38.
Cichocka-Segiet K., Mostowski P., Rutkowski P. (2019), Uniwersalne projektowanie zajęć jako droga do zaspokajania zróżnicowanych potrzeb edukacyjnych [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, red. I. Chrzanowska, G. Szumski, Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Dell A., Newton D., Petroff G. (2012), Assistive Technology in the classroom: Enhancing the school experiences of students with disabilities (2nd ed.), Pearson Education, Saddle River, NJ.
Dell C.A., Dell T.F., Blackwell T.L. (2015), Applying universal design for learning in online courses: Pedagogical and practical considerations, „The Journal of Educators Online”, 13 (2): 166–192.
Edyburn D.L. (2010), Would you recognize universal design for learning if you saw it: Ten propositions for new directions for the second decade of UDL, „Learning Disability Quarterly”, 33 (1): 33–41.
Friedman L.W., Friedman H.H. (2013), Using social technologies to enhance online learning, „Journal of Educators Online”, 10 (1).
Gaal J., Jones P.A. (2003), Disability discrimination in higher education, „Journal of College and University Law”, 29 (2): 435–456; http://www3.nd.edu/~jcul/.
Gawron G. (2015), Universal Design - projektowanie uniwersalne jako idea w dążeniu do osiągania partycypacji społecznej osób niepełnosprawnych, „Roczniki Nauk Społecznych”, 7 (43), 1: 125–144.
Ginnerup S. (2009), Achieving Full Participation through Universal Design, Strasbourg: Council of Europe, s. 10; http://www.coe.int/t/dg3/disability/source/Universal_design. pdf [dostęp: 01.05.2020].
Gorczycka E., Kanasz T. (2014), Niepełnosprawni studenci Akademii Pedagogiki Specjalnej w opiniach własnych i środowiska akademickiego, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Gradel K., Edson A.J. (2010), Putting universal design for learning on the higher education agenda, „Journal of Educational Technology Systems”, 38 (2): 111–121.
Green R.A. (2009), Assistive technology and academic libraries: Legal issues and problem resolution, „Journal of Access Services”, 6: 36–47; doi:10.1080/15367960802247809.
Harrison E.G. (2006), Working with faculty toward universally designed instruction: The process of dynamic course design, „Journal of Postsecondary Education and Disability”, 19 (2): 152–162; http://www.ahead.org/publications/jped.
Higher Education Opportunity Act. (2008), https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/PLAW 110publ 315/pdf/PLAW-110publ3 [dostęp: 08.10.2021].
Jarosz-Żukowska S., Żukowski Ł. (2014), Prawo do nauki i jego gwarancje [w:] Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, red. M. Jabłoński, Wrocław.
Krug S. (2006), Don’t Make Me Think! A Common Sense Approach to Web Usability, Second Edition, New Riders Publishing Berkeley, California USA.
Leyser Y., Greenberger L. (2008), College students with disabilities in teacher education: Faculty attitudes and practices, „European Journal of Special Needs Education”, 23 (3): 237–251; doi:10.1080/08856250802130442.
Luhrs C., McAnally-Salas L. (2016), Collaboration levels in asynchronous discussion forums: A social network analysis, „Journal of Interactive Online Learning”, 14 (1).
Mavrovic-Glaser K.D. (2017), Teacher Knowledge and Use of Universal Design for Learning, All Capstone Projects, 343, https://opus.govst.edu/capstones/343 [dostęp: 20.04.2020].
Meyer A., Rose D.H., Gordon D. (2014), Universal design for learning: Theory and Practice, CAST Professional Publishing, Wakefield, MA.
Mikrut A. (2013), Kształcenie integracyjne na poziomie wyższym w kontekście podmiotowości studenta z niepełnosprawnością [w:] Student z niepełnosprawnością w szkole wyższej, red. W. Dykcik, B. Tylewska-Nowak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Moroń D. (2014), Studenci niepełnosprawni na publicznych i niepublicznych uczelniach wyższych, „Wrocławskie Studia Politologiczne”, 16.
Novak K. (2016), UDL now!:A teacher’s guide to applying universal design for learning in today’s classroom, CAST Professional Publishing, Wakefield, MA.
Paszkowicz M.A, Garbat M. (2005), Wykształcenie szansą awansu zawodowego osób niepełnosprawnych [w:] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Kapitał ludzki i intelektualny, Rzeszów.
Rao K., Edelen-Smith P., Wailehua C. (2014), Universal design for online courses: Applying principles to pedagogy, „Open Learning”, 30 (1): 35–52.
Raport NIK (2019), Realizacja przez uczelnie akademickie i zawodowe obowiązku stworzenia niepełnosprawnym studentom i doktorantom warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych; https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/087/.
Raport z badań jakościowych dotyczących sytuacji osób z niepełnosprawnością w zakresie dostępu do edukacji akademickiej w Polsce (2020), https://naukabezbarier.pl/upload/media/ default/0001/01/acf8faa6fac093f69bc1335fda6ef8dc36c7ba21.pdf [dostęp: 01.10.2020].
Robinson D.E., Wize D.R. (2016), Universal design for learning and the quality matters guidelines for the design and implementation of online learning events, „International Journal of Technology in Teaching and Learning”, 12 (1), 1: 7–32.
Salmen J.P. (2011), Universal design for academic facilities, „New Directions for Student Services”, 134: 13–20.
Scott L.A., Temple P., Marshall D. (2015), UDL in online college coursework: Insights and infusion and educator preparedness, „Online Learning”, 19 (5): 99–119.
Scott L., Temple P. (2017), A conceptual framework for building UDL in a special education distance education course, „Journal of Educators Online”, 14 (1).
Smith F.G. (2012), Analyzing a college course that adheres to the Universal design for learning (UDL) framework, „Journal of the Scholarship of Teaching and Learning”, 12 (3): 31–61.
Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2016), Alter idem – student z niepełnosprawnością w systemie szkolnictwa wyższego, https://repozytorium.uni.lodz.pl/xmlui/handle/11089/23037 [dostęp: 30.10.2021].
TEAL Center (2010), Fact Sheet No. 2: Universal Design for Learning, https://lincs.ed.gov/ sites/default/files/2_TEAL_UDL.pdf.
The Principles of Universal Design (1997), NC State University; http://www.design.ncsu.edu [dostęp: 28.04.2020].
Tobin T.J. (2014), Increase online student retention with Universal Design for Learning, „The Quarterly Review of Distance Education:, 15 (3): 13–24.
Vu P. Fadde P.J. (2013), When to talk, when to chat: Student interactions in live virtual classrooms, „Journal of Interactive Online Learning”, 12 (2).
Wilkoff W.L., Abed L.W. (1994), Practicing universal design: An interpretation of the ADA, Van Nostrand Reinhold, New York.
Załącznik do Uchwały 52/VI Prezydium KRASP – Zasady wsparcia edukacyjnego studentów z niepełnosprawnościami, http://arch.krasp.org.pl/pl/archiwum_uchwaly_ 2012_2016/u_2012_2016 [dostęp: 01.10 2021].
