Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweKreatywność osób z niepełnosprawnością intelektualną – próba syntezy teoretycznej i empirycznej
Słowa kluczowe:
kreatywność, twórczy potencjał, niepełnosprawność intelektualna, społeczny model niepełnosprawnościAbstrakt
Artykuł dotyczy problematyki diagnozy kreatywności osób z niepełnosprawnością intelektualną w odwołaniu do założeń społecznego modelu niepełnosprawności. Szczególną uwagę poświęcono problemom terminologicznym dotyczącym niepełnosprawności intelektualnej oraz ograniczeniom dotychczasowych analiz potencjału twórczego osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wnioski płynące z tych analiz były podstawą określenia dalszych kierunków badań w tym zakresie.
Downloads
Bibliografia
Albert R.S., Runco M.A. (1986), The achievement of eminence: A model based on a longitudinal study of exceptionally gifted boys and their families [w:] Conceptions of giftedness, R.J. Sternberg, J.E. Davidson (red), Cambridge University Press, Cambridge.
American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®), American Psychiatric Pub.
Barak M., Mesika P. (2007). Teaching methods for inventive problem-solving in junior high school, „Thinking Skills and Creativity”, nr 2(1), s. 19–29.
Beaty R.E., Silvia P. J. (2013), Metaphorically speaking: Cognitive abilities and the production of figurative language, „Memory & Cognition”, nr 41(2), s. 255–267.
Beghetto R.A., Kaufman J.C. (2007), Toward a broader conception of creativity: A case for „mini-c” creativity, „Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts”, nr 1(2), s. 73–79.
Bertelli M.O., SalvadorCarulla L. Scuticchio D., Varrucciu N., MartinezLeal R., Cooper S.A., Simeonsson R.J., Deb S., Weber G., Jung R., Munir K., Adnams C., AkouryDirani L., Girimaji S.C., Katz G., Kwok H., Walsh C. (2014), Moving beyond intelligence in the revision of ICD10: specific cognitive functions in intellectual developmental disorders, „World Psychiatry”, nr 13, s. 93–94.
Cawley J., Chase D. (1967), Productive thinking in retarded and non-retarded children, „British Journal of Educational Psychology”, nr 37(3), s. 356–360, http://dx.doi.org/10.1111/j.2044-8279.1967.tb01952.x.
Chrzanowska I. (2014), Problematyka zdolności a niepełnosprawność, „Studia Edukacyjne”, nr 32, s. 21–30.
Chruszczewski M. (2013), Zdolności w akcji. Pozaintelektualne uwarunkowania efektywności operacji wytwarzana dywergencyjnego i konwergencyjnego, Wydawnictwa UW, Warszawa.
Chrzanowska I. (2015), Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Colvin S.S. (1902), Invention versus form in English Composition. An Inductive Study, „The Pedagogical Seminary”, nr 9(4), s. 393–421.
Colvin S.S., Meyer I.F. (1906), Imaginative Elements in the Written Work of School Children, „The Pedagogical Seminary”, nr 13(1), s. 84–93.
De Caroli M.E., Sagone E. (2010), Mental synthesis and creative thinking in learning disabled children, „Proceedings presented to the IASK International Conference on Teaching and Learning”, s. 272–279.
De Caroli M.E., Sagone E. (2014), Divergent Thinking in Children with Down Syndrome, „Procedia-Social and Behavioral Sciences”, nr 141, s. 875–880.
Dearborn G.V. (1898), A study of imaginations, „The American Journal of Psychology”, nr 9(2), s. 183–190.
Fard,A.E., Bahador A., Moghadam M.N., Rajabi H., Moradi A.N. (2014), The possible impact of problem-solving method of instruction on exceptional students’ creativity, „Journal of Education and Training Studies”, nr 2(3), s. 60–68.
Ford B.G., Renzulli J.S. (1976), Developing the creative potential of educable mentally retarded students, „Journal of Creative Behavior”, nr 10 (3), s. 210–218.
Gajda A. (2016), The relationship between school achievement and creativity at different educational stages, „Thinking Skills And Creativity”, nr 19, s. 246–259, http://dx.doi.org/10.1016/j.tsc.2015.12.004.
Gąciarz B. (2014), Przemyśleć niepełnosprawność na nowo. Od instytucji państwa opiekuńczego do integracji i aktywizacji społecznej, „Studia Socjologiczne”, nr 2(213), s. 15–42.
Getzels J.W., Jackson P.W. (1962), Creativity and intelligence: Explorations with gifted students, Wiley, London.
Giryński A. (2009), Kreatywność osób niepełnosprawnych intelektualnie w percepcji wybranych grup społecznych [w:] Kreatywność osób z niepełnosprawnością intelektualną – czy umiemy myśleć inaczej, J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Wydawnictwo Akapit, Kraków.
Giryński A., Przybylski S. (1993), Integracja społeczna osób upośledzonych umysłowo w świetle ujawnianych do nich nastawień społecznych, WSPS, Warszawa.
Głodkowska J. (2009), Wyobraźnia dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim i dzieci w normie intelektualnej [w:] Kreatywność osób z niepełnosprawnością intelektualną – czy umiemy myśleć inaczej, J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Wydawnictwo Akapit, Kraków.
Głodkowska J. (2013), Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – integracja edukacyjna procesem złożonym i trudnym, „Szkoła Specjalna”, nr 1, s. 5–16.
Gralewski J., Karwowski M. (2013), Polite girls and creative boys? Students’ gender moderates accuracy of teachers’ ratings of creativity, „The Journal of Creative Behavior”, nr 47(4), s. 90–304.
Guilford J.P. (1950), Creativity, „American Psychologist”, nr 5, s. 444–454.
Guilford J.P., Christensen P.R., Merrifield P.R., Wilson R.C. (1978), Alternate uses: Manual of instructions and interpretation, Sheridan Psychological Services, Orange, CA.
Hunt P. (ed.) (1966), Stigma: The experience of disability, G. Chapman, London, Dublin.
Jankowska D.M. (2015), Profilowa diagnoza wyobraźni twórczej – prezentacja nowej koncepcji teoretycznej i narzędzia, „Przegląd pedagogiczny”, nr 1, s. 286–300.
Jankowska D.M., Karwowski M. (2015), Measuring creative imagery abilities, „Frontiers in Psychology”, nr 6.
Jauk E., Benedek M., Dunst B., Neubauer A.C. (2013), The relationship between intelligence and creativity: New support for the threshold hypothesis by means of empirical breakpoint detection, „Intelligence”, nr 41(4), s. 212–221.
Johnson R.A. (1990), Creative thinking in mentally retarded deaf adolescents, „Psychological Reports”, nr 66, s. 1203–1206.
Karwowski M. (2009), Kreatywność, twórczość czy permanentna transgresja? Uwagi o aktywności osób niepełnosprawnych intelektualnie z perspektywy psychologii twórczości [w:] Kreatywność osób z niepełnosprawnością intelektualną – czy umiemy myśleć inaczej?, J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Wydawnictwo Akapit, Kraków.
Karwowski M. (2010), Kreatywność–feeria rozumień, uwikłań, powodów. Teoretyczno-empiryczna prolegomena [w:] Kreatywność (nie tylko) w klasie szkolnej, M. Karwowski, A. Gajda (red.), Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Karwowski M., Dul J., Gralewski J., Jauk E., Jankowska D.M., Gajda A., Benedek M. (2016), Is creativity without intelligence possible? A Necessary Condition Analysis, „Intelligence”, nr 57, s. 105–117.
Karwowski M., Jankowska D.M. (2016), Four Faces of Creativity at School [w:] Nurturing Creativity in the Classroom, 2e, R. A. Beghetto, J. C. Kaufman (red.), Cambridge University Press, Cambridge.
Kaufman J.C. (2011), Kreatywność, Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Kaufman J.C., Beghetto R.A. (2009), Beyond big and little: The four c model of creativity, „Review of General Psychology”, nr 13(1), s. 1–12.
Kim K.H. (2005), Can only intelligent people be creative? A meta-analysis, „Prufrock Journal”, nr 16(2-3), s. 57–66.
KPON (2012), Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., Dz. U. z 2012 r., poz. 1169, http://isap.sejm.gov.pl/Details-Servlet?id=WDU20120001169.
Llewellyn A., Hogan K. (2000), The use and abuse od models of disability, „Disability&Society”, nr 15, s. 157–165.
Matczak A., Jaworowska A., Stańczak J. (2000), Rysunkowy Test Twórczego Myślenia KK Urbana i HG Jellena: TCT-DP: podręcznik, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa.
Nicholls J.G. (1972), Creativity in the person who will never produce anything original and useful. The concept of creativity as a normally distributed trait, „American Psychologist”, nr 27(8), s. 717–727.
Parys K. (2013), Przestrzeń dla kreatywności uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Pisula E. (1992), Płynność myślenia w teście niezwykłych zastosowań przedmiotów u osób upośledzonych umysłowo, „Roczniki Pedagogiki Specjalnej”, t. 3, s. 57–64.
Polya G. (1957), How to Solve it: A New Aspects of Mathematical Methods, Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
Shaw G.A. (1985), The use of imagery by intelligent and by creative schoolchildren, „The Journal of General Psychology”, nr 112(2), s. 153–171.
Shaw G.A., DeMers S.T. (1986), The relationship of imagery to originality, flexibility and fluency in creative thinking, „Journal of Mental Imagery”, nr 10(1), s. 65–74.
Silvia, P. J. (2008), Creativity and Intelligence revisited: a latent variable analysis of Wallach and Kogan (1965), „Creativity Research Journal”, nr 20 (1), s. 34–39.
Silvia P.J., Beaty R.E. (2012), Making creative metaphors: The importance of fluid intelligence for creative thought, „Intelligence”, nr 40(4), s. 343–351.
Sligh A.C., Conners F.A., Roskos-Ewoldsen B. (2005), Relation of creativity to fluid and crystallized intelligence, „The Journal of Creative Behavior”, nr 39(2), s. 123–136.
Smith R.M. (1967), Creative thinking abilities of educable mentally handicapped children in the regular grades, „American Journal of Mental Deficiency”,nr 71, s. 571–575.
Strelau J. (2002), Psychologia ró¿nic indywidualnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Tarver S.G., Ellsworth P.S., Rounds D.J. (1980), Figural and verbal creativity in learning disabled and nondisabled children, „Learning Disability Quarterly”, nr 3(3), s. 11–18.
Torrance E.P. (1972), Predictive validity of the Torrance Tests of Creative Thinking, „The Journal of Creative Behavior”, nr 6(4), s. 236–262.
Urban K.K., Jellen H.G. (1996), Test for creative thinking-drawing production (TCT-DP), Swets Test Services.
UPIAS (1976), Fundamental Principles of Disability, Union of Physically Impaired Against Segregation, London.
Wallach M.A., Kogan N. (1965), Modes of thinking in young children: A study of the creativity-intelligence distinction, Holt, Rinehart & Winston, New York.
WHO(2006), Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 1169).
Williams F.E. (1994), TCD. Test della creativita e del pensiero divergente, Erickson, Trento, Italy.
Wołowicz-Ruszkowska A. (2015), Niepełnosprawność intelektualna – wielowymiarowość zjawiska [w:] Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w postępowaniach sądowych i przed innymi organami, M. Zima-Parjaszewska (red.), Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa.
Wołowicz-Ruszkowska A., Zima-Parjaszewska M. (2015), Nowoczesne formy wspierania osób z niepełnosprawnością intelektualną [w:] Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w postępowaniach sądowych i przed innymi organami, M. Zima-Parjaszewska (red.), Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa.
Zawiślak A. (2011), Jakość życia osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, Difin, Warszawa.
Żyta A. (2014), Niepełnosprawność intelektualna – najnowsze zmiany terminologiczne i diagnostyczne w świetle DSM 5, ICD-11 oraz AAIDD, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja”, nr 1, s. 17–26.
