Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweRola dorosłych w obliczu stresu dziecięcego
DOI:
https://doi.org/10.26881/pwe.2024.59.12Słowa kluczowe:
stres dziecięcy, czynniki chroniące, transakcyjne ujęcie stresuAbstrakt
The article is a review and refers to two reflections. The first concerns the specificity of childhood stress in the face of its universality and contemporary challenges, the second results from the assumptions of health psychology and indicates the role of adults in the development of children in the face of stressful experiences. At the beginning, childhood stress is characterized, paying attention to its symptoms and sources. It is indicated that stress is an element of functioning present from the earliest years of human life. The next part shows its relational understanding, which served as an inspiration for considerations on the role of adults in shaping protective factors, treated in psychology as important for proper psychosocial development. The aim of the article is therefore to present the issue of childhood stress in a broader perspective – as a common phenomenon and at the same time requiring long term educational activities aimed at shaping and strengthening protective factors from the earliest years of life.
Downloads
Bibliografia
Aksman J. (2021), Kształtowanie umiejętności życiowych uczniów klas początkowych. Kraków, Societas Visculana.
Błasiak A. (2014), Dziecko i jego wartość we współczesnym świecie. W: A. Błasiak, E. Dybowska (red.), W trosce o dobro współczesnego dziecka. Kraków, Wydawnictwo WAM.
Błasiak A., Dybowska E. (2014), Wstęp. W: A. Błasiak, E. Dybowska (red.), W trosce o dobro współczesnego dziecka. Kraków, Wydawnictwo WAM.
Chocyk A., Bobula B., Dudys D. (2013), Early life stress affects the structural and functional plasticity of the medial prefrontal cortex in adolescent rats. „European Journal of Neuroscience”, 38.
Chocyk A., Majcher Maślanka I. (2023), Wróg, wybawca, trener personalny czy guru? Zrozumieć stres i wypracować równowagę. „Wszechświat”, 124(1–3).
Condly S.J. (2016), Resilience in children: A review a literature with implications for educators. „Urban Education”, 41(3).
Constantine N.A., Bernard B., Diaz M. (1999), Measuring protective factors and resilience traits in youth: The healthy kids resilience assessment. „American Psychologist”, 55.
Curyło Sikora P. (2020), Promotion of children’s and adolescents’ health in the process of education. „Educational Psychology”, 17.
Curyło Sikora P. (2022), Kształtowanie odporności psychicznej dzieci i młodzieży w obliczu tendencji współczesności stanowiących czynniki ryzyka dla zdrowia psychospołecznego. „Problemy Opiekuńczo Wychowawcze”, 611(6).
Cywińska M. (2017), Stres dzieci w młodszym wieku szkolnym. Objawy, przyczyny i możliwości przeciwdziałania. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Cywińska M. (2020), Stresowe sytuacje odrzucenia rówieśniczego. W: M. Cywińska (red.), Dziecko w sytuacjach stresowych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Cywińska M. (2021), Reakcje fizjologiczne i behawioralno poznawcze dzieci w młodszym wieku szkolnym w sytuacjach stresowych. „Forum Pedagogiczne”, 11(2).
Czub M., Matejczuk J. (2015), Rozwój społeczno emocjonalny w pierwszych sześciu latach życia. Perspektywa jednostki, rodziny i społeczeństwa. Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
Danilewicz W. (2008), Dzieciństwo supernowoczesne a doświadczenia rodzinne. W: B. Muchacka (red.), Rodzina w kontekście współczesnych problemów wychowania. Kraków, Wydawnictwo Naukowe PAT.
Godecka J. (2018), Improve the youth. Stres jak o nim rozmawiać i jak go zniwelować? Poradnik dla pracowników młodzieżowych. Warszawa, Fundacja Instytut Matki i Dziecka, Erasmus, Aventura Social Associação.
Grzegorzewska I. (2011), Odporność psychiczna dzieci i młodzieży – wyzwanie dla współczesnej edukacji. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja. Kwartalnik myśli społeczno pedagogicznej”, 53(1).
Heszen I. (2021), Psychologia stresu. Korzystne i niekorzystne skutki stresu życiowego. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jansen F.E., Nutt A.E. (2014), Mózg nastolatka. Jak przetrwać dorastanie własnych dzieci. Warszawa, Foksal.
Jupowicz Ginalska A., Kisilowska Szurmińska M., Iwanicka K., Baran T., Wysocki A., Dudziak Kisiak M., Wróblewska K., Borkowska A., Witkowska M. (2022), FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem – raport z badań. Warszawa, Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii.
Kalka J., Feliksiak M. (2014), Młodzież a szkoła. W: J. Kalka (red.), Młodzież 2013. Warszawa, CBOS. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Kapica G. (2023), Dziecko w drodze do dorosłości. „Eunomia”, 104(1).
Knight C. (2007), A resilience framework: perspectives for educators. „Health Education”, 107(6).
Krzyżanowski A., Krzyżanowska A. (2013), Aktywna relaksacja formą redukcji stresu u dziecka w wieku przedszkolnym. „Przegląd Terapeutyczny”, 9.
Majorczyk M. (2017), Jak stymulować odporność psychiczną (resilience) dziecka? Bliżej Nauczyciela. https://cloud5w.edupage.org/cloud/jak stymulowac odpornosc psychiczna resilience dziecka.pdf?z%3Aiv8eqseknvJiZ1FxDQpGYilVv3xVAFFeG8J2gqyuQg%2FaHeMsr4Dxy0pJ0uozDUSZ, 7.08.2024.
McEwen B.S., Akil H. (2020), Revisiting the stress concept: implications for affective disorders. „Journal of Neuroscience”, 40.
McGowan J., Gardiner D., Fletcher R. (2006), Positive and negative outcomes of occupational stress. „New Zealand Journal of Psychology”, 35(2).
Mead M. (2000), Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Melosik Z. (2020), Stresowe interpersonalne wymiary rzeczywistości edukacyjnej dzieci. W: M. Cywińska (red.), Dziecko w sytuacjach stresowych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Mourtzi N., Sertedaki A., Charmandari E. (2021), Glucocorticoid Signaling and Epigenetic Alterations in Stress Related Disorders. „International Journal of Molecular”, 22.
Ogińska Bulik N. (2012), Prężność jako właściwość osobowości sprzyjająca zdrowiu. W: H. Wrona Polańska (red.), Psychologia zdrowia w służbie człowieka. Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Ostaszewski K. (2014), Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience. Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Pilecka W., Fryt J. (2011a), Teoretyczne podstawy psychologii zdrowia dzieci i młodzieży. Teoria stresu dziecięcego. W: W. Pilecka (red.), Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pilecka W., Fryt J. (2011b), Teoretyczne podstawy psychologii zdrowia dzieci i młodzieży. Teoria dziecięcej odporności psychicznej. W: W. Pilecka (red.), Psychologia zdrowia dzieci i młodzieży. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pyżalski J. (2017), Jasna strona – partycypacja i zaangażowanie dzieci i młodzieży w korzystne rozwojowo i prospołeczne działania. „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, 16(1).
Rowicka A., Hrehorowicz A. (2024), Rozumienie pojęcia stresu dziecięcego oraz wiedza na temat jego symptomów w ujęciu studentów pedagogiki. „Problemy Opiekuńczo Wychowawcze”, 1.
Ryś M., Trzęsowska Greszta E. (2018), Kształtowanie się i rozwój odporności psychicznej. „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, 34(2).
Sikorska I. (2017), Odporność psychiczna w ujęciu psychologii pozytywnej: edukacja i terapia przez przygodę. „Psychoterapia”, 181(2).
Solich K. (2016), Dziecko w obliczu wyzwań współczesnego świata. W: A. Pękala, A. Leszcz Krysiak (red.), Tradycja – teraźniejszość – przyszłość edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Częstochowa, Wydawnictwo Akademii im. J. Długosza.
Tabak J. (2014), Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży w pokonywaniu problemów. „Studia BAS”, 38(2).
Topol P. (2020), Technologie informacyjne i komunikacyjne a stres u dzieci – wybrane zagadnienia. W: M. Cywińska (red.), Dziecko w sytuacjach stresowych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Turkiewicz Maligranda A. (2014), Prężność osobowa jako osobowościowy zasób zdrowotny. „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, 4.
Woynarowska B. (2002), Kształtowanie umiejętności życiowych u dzieci i młodzieży: wyzwanie dla szkoły. „Chowanna”, 1.
Woynarowska B. (2015), Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży i jej cele. W: B. Woynarowska (red.), Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w szkole. Poradnik dla dyrektorów szkół i nauczycieli gimnazjum. Warszawa, Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Wrona Polańska H. (2003), Zdrowie jako funkcja twórczego radzenia sobie ze stresem. Psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania zdrowia w zawodzie nauczyciela. Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Wrona Polańska H. (2012), Psychologia zdrowia w służbie człowieka – rola zasobów podmiotowych. W: H. Wrona Polańska (red.), Psychologia zdrowia w służbie człowieka. Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Wyle C., Thompson J., Hodgen E., Ferral H., Lythe C., Fijn T. (2014), Competent children at 12. Wellington, New Zeland Council for Education Research.
Zając D. (2018), Odporność psychiczna dzieci i młodzieży. Głos Pedagogiczny. https://www.glospedagogiczny.pl/artykul/odpornosc psychiczna dzieci i-mlodziezy, 10.08.2024.
Akt prawny
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy pro-gramowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiar-kowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. poz. 356).
