Pamięć w rzeczach z KL Stutthof. Walka z polskością na Pomorzu Gdańskim – głównym celem polityki narodowościowej Alberta Forstera
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2024.08Słowa kluczowe:
Albert Forster, polskość, egzekucje, rzeczy, dokumentacjaAbstrakt
Głównym celem, jaki na Pomorzu Gdańskim przyświecał namiestnikowi Okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie Albertowi Forsterowi, była szybka germanizacja ludności pomorskiej. Od wybuchu wojny przeprowadzano ją w kilku etapach: aresztowanie polskich warstw przywódczych, rozstrzeliwanie w masowych egzekucjach jesienią 1939 r., osadzanie początkowo w obozach przejściowych, a następnie w Zivilgefangenenlager Stutthof. Kolejnym etapem były wysiedlenia z Pomorza ludności przybyłej z Polski Centralnej, wprowadzenie pracy przymusowej i niemieckiej listy narodowościowej (Deutsche Volksliste), wprowadzenie zakazu używania języka polskiego. Jednym z najważniejszych elementów była walka z polskim Kościołem katolickim, który na Pomorzu Gdańskim jeszcze pod zaborem pruskim rozbudzał uczucia narodowe Polaków. Zamierzano również ograniczyć narodziny polskich dzieci, a dzieci wartościowe pod względem rasowym poddać germanizacji. Najważniejszymi świadectwami polityki okupanta są przede wszystkim dokumentacja obozowa, uzupełniona przez materiały będące w posiadaniu rodzin ofiar, oraz „rzeczy” pozostałe po władzach obozowych, jak i więźniach obozu Stutthof – przedmioty obozowe, więźniarskie ubrania, drobne przedmioty wykonane nielegalnie przez więźniów w obozie, a także zdane przez byłych więźniów relacje. Dopiero połączenie wszystkich tych elementów daje pełen obraz obozowego życia.
Downloads
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Muzeum Stutthof
AMS, Zbiór akt personalnych więźniów, I III.
AMS, Księgi zgonów więźniów obozu Stutthof USC, Z V.
AMS, Materiały pozyskiwane od rodzin więźniów, I IV.
AMS, Zbiór relacji i wspomnień.
Arolsen Archives
Arolsen Archives, Documents with names from SCALA, Antoine, [Akt zgonu Wladislaus Swiechocki], https://collections.arolsen-archives.org/en/document/130648333 [dostęp: 25.12.2024].
Arolsen Archives, Personal file of OSTROWSKI, FRANZ, born on 3 Feb 1912, [Akt zgonu z KL Dachau Franz Xaver Ostrowski], https://collections.arolsen-archives.org/en/document/10229571 [dostęp: 25.12.2024].
Źródła publikowane
„Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1947, t. 3.
„Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1948, t. 4. Polska w polityce międzynarodowej (1939–1945). Zbiór dokumentów 1939, oprac. B. Janicka, Z. Lachowski, Warszawa 1989.
„Danziger Vorposten” 1939, Nr. 214.
Opracowania
Adamska J., Organizacja więzień i aresztów sądowych na ziemiach polskich wchodzących w skład III Rzeszy w latach 1939–1945, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1979, t. 29.
Adamska J., Sziling J., Polscy księża w niemieckich obozach koncentracyjnych. Transport 527 duchownych 13 grudnia 1940 r. z Sachsenhausen do Dachau, Warszawa 2007.
Drywa D., Arbeitserziehungslager (obóz pracy wychowawczej) Stutthof, cz. 1, „Zeszyty Muzeum Stutthof ” 2020, nr 18(8), s. 53–95.
Drywa D., Polacy z III grupy DVL w obozie koncentracyjnym Stutthof z powodu odmowy służby wojskowej w Wehrmachcie [w:] Pomorzanie w Wehrmachcie. Materiały z XXI sesji naukowej w Toruniu w dniu 3 listopada 2011 roku, red. J. Sziling, Toruń 2012, s. 67–79.
Drywa D., Polki z Pomorza w KL Ravensbrück, „Zeszyty Muzeum Stutthof ” 2016, nr 3(13), s. 27–53.
Drywa D., Säuberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof 1939–1942, Gdańsk 2015.
Fabierkiewicz Szyrkowa J., Gdzie nie śpiewały ptaki…, Warszawa 1972.
Gajdus W., Nr 20998 opowiada, Kraków 1962.
Jastrzębski W., Sziling J., Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939–1945, Gdańsk 1979.
Jażdżewski L., Ksiądz Biskup Konstantyn Dominik. Życie i pamięć o nim na Kaszubach i Pomorzu, Pelplin 2013.
Jezierska M.E., Straceni w obozie Stutthof, „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1987, nr 7, s. 79–202.
Kogon E., Państwo SS. Organizacja i funkcjonowanie niemieckiego obozu koncentracyjnego, Zakrzewo 2017.
Kostro L., Losy wojenne jednej z wielu rodzin. Verdun, Stutthof, Matzkau, Auschwitz, Katyń, Buchenwald, Dachau [w:] Miejsca Święte, Miejsca Przeklęte. Polskie doświadczenia przestrzeni, red. W. Pawluczak, S. Zagórski, Łomża 2012, s. 315–336.
Kubicki M., Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie 1939–1945, Warszawa 2022.
Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1, Warszawa 1970.
Malak H.M., Klechy w obozie śmierci, Lublin 2004.
Pawełczyńska A., Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, Warszawa 1973.
Rusiński W., Położenie robotników polskich w czasie wojny 1939–1945, na terenie Rzeszy i „obszarów wcielonych”, cz. 2, Poznań 1955.
Sawicki T., Cyprian J., Agresja na Polskę w świetle dokumentów, t. 1, Warszawa 1946.
Schenk D., Albert Forster gdański namiestnik Hitlera, Gdańsk 2002.
Spoerer M., Praca przymusowa pod znakiem swastyki. Cudzoziemscy robotnicy, jeńcy wojenni i więźniowie w Niemczech i okupowanej Europie w latach 1939–1945, Gdańsk 2015.
Sziling J., Męczeństwo – Służba – Walka. Duchowieństwo diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939–1945), Toruń 2019.
W szponach gestapo. Wspomnienia spisał w maju 1945 r. proboszcz Bruno Schliep [w:] J. Dolny, Wspomnienia z obozu w Stutthofie i Potulicach więźnia o numerze 9889 w latach 1940–1945, oprac. J. Borzyszkowski, Gdańsk 2020, s. 203–269.
Wardzyńska M., Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Warszawa 2009.
Zwarra B., Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków gdańszczan, Gdańsk 2020.
Zwarra B., Wspomnienia gdańskiego bówki, t. 1, Gdańsk 1984.
Zwarra B., Wspomnienia gdańskiego bówki, t. 3, Gdańsk 1986.
Uniwersyteckie Czasopisma Naukowe
