Miejsca, które straszą. Pomorskie świetlice szkolne z perspektywy widmontologicznej
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2022.05Słowa kluczowe:
świetlica, zajęcia świetlicowe, zajęcia opiekuńczo‑wychowawcze, widmo, eduwidma, widmontologia, eduwidmontologiaAbstrakt
Artykuł ma na celu przedstawienie widm świetlicy szkolnej na przykładzie trudności, jakie się w niej napotyka, oraz zaproponowanie rozwiązań, jak owe trudności przezwyciężyć. W pierwszej części przedstawiono społeczną wizję świetlicy z perspektywy osób, które są z nią bezpośrednio związane, w tym z punktu widzenia autorów. Następnie omówiono przepisy prawa oświatowego, cele zajęć świetlicowych i jak powinny one przebiegać. Z racji łatwo zauważalnych dysonansów między pierwszą a drugą częścią tekstu jego rolą staje się podjęcie próby zmiany postrzegania i funkcjonowania miejsca nazywanego „przechowalnią, przybudówką, zsyłką dla nauczycieli” – świetlicy szkolnej. To przestrzeń, w której od ubiegłego stulecia prawie nic się nie zmieniło. Autorzy nie zgadzają się na taki stan rzeczy, choć zauważają trudności, z którymi sami borykają się w świetlicy szkolnej. Przeszkody te powinny być motywacją do działań powodujących realne zmiany w funkcjonowaniu świetlicy oraz rozjaśnić jej „czarny PR” – oswoić świetlicę szkolną. Inspiracją do podjęcia tego tematu były dwuletnie już rozważania seminaryjne dotyczące widm oraz upiorów, widmontologii – ontologii stworzonej przez Derridę, a także doświadczenia autorów związane z różnym funkcjonowaniem szkół i działających w nich świetlic.
Downloads
Bibliografia
Literatura
Bielecka Prus Joanna, Po co nam autoetnografia? Krytyczna analiza autoetnografii jako metody badawczej, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2014, nr 10(3), s. 76–95.
Ciechowska Magdalena, Szymańska Maria, Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych, cz. 1, Kraków 2017.
Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia, red. Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin Starnawski, Tomasz Tokarz, Wrocław 2014.
Derrida Jacques, Widma Marksa. Stan długu, praca żałoby i nowa Międzynarodówka, przeł. Tomasz Załuski, Warszawa 2016.
Dewey John, Demokracja i wychowanie. Wstęp do filozofii wychowania, przeł. Zofia Bastgen, Warszawa 1963.
Droit Roger Pol, 51 zabaw (z) rzeczami. Doświadczanie rzeczywistości, przeł. Elżbieta Urscheler, Gdańsk 2005.
Gawlicz Katarzyna, Szkoły demokratyczne w Polsce. Praktykowanie alternatywnej edukacji, Wrocław 2020.
Gutmann Amy, Democratic Education, Princeton 1999.
Hładun Michalina B., Upcycling a edukacyjna wartość widma [w:] Eduwidma: rzeczy i miejsca nawiedzone, red. Maria Mendel, Gdańsk 2020.
Jakubowska Honorata, Intymistyczny charakter autoetnografii na przykładzie badań sportowych doświadczeń, „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media” 2017, nr 2.
Kacperczyk Anna, Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2014, nr 10(3).
Kafar Marcin, O przełomie autoetnograficznym w humanistyce. W stronę nowego paradygmatu [w:] Doświadczanie choroby w perspektywie badań interdyscyplinarnych, red. Bożena Płonka Syroka, Michał Skrzypek, Wrocław 2010.
Kamińska Magdalena, Autoetnografia jako technika badań etnograficznych w Internecie, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2014, nr 10(3).
Karolak Barbara, Karolak Wiesław, Autoarteterapie, Warszawa 2019.
Karolak Wiesław, Arteterapia. Sacrum i profanum, Warszawa 2008.
Karolak Wiesław, Arteterapie język wizualny w terapiach twórczości i sztuce, Warszawa 2014.
Karolak Wiesław, Upcycling [w:] Arteterapia, cz. 1, red. Bartosz Łoza, Aleksandra Chmilnicka Plaskot, Warszawa 2004.
Kępa Ewa, Autoetnografia – metoda dla odważnych? [w:] Autobiografizm w kulturze współczesnej, red. Katarzyna Citko, Marzanna Morozewicz, Białystok 2012.
Kępa Ewa, Autoetnografia nie wzięła się znikąd – rozważania o ciągłości i zmianie, „Pareza” 2014, nr 1.
Kowalski Kacper, Paraolimpiada – parasportowcy – paraludzie? Sport osób z niepełnosprawnością w internecie, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej” 2018, nr 32.
Lach Jarosław, Relacje nauczyciele–rodzice w sytuacjach trudnych [w:] Szkoła. Konflikt podmiotów?, red. Inetta Nowosad, Klaudia Pietrań, Mirosław J. Szymański, Toruń 2016.
Leśniewska G., Edukacja nieformalna – moda czy konieczność, „Edukacja Humanistyczna” 2016, nr 2 (35).
Marzec Andrzej, Widmontologia. Teoria filozoficzna i praktyka artystyczna ponowoczesności, Warszawa 2015.
Mendel Maria, Eduwidmontologia – przyczynki [w:] Eduwidma: rzeczy i miejsca nawiedzone. red. Maria Mendel, Gdańsk 2020.
Mendel Maria, Miejskie widma. Przeszłość jako klucz do zrozumienia teraźniejszości, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica” 2019, nr 20(4).
Mendel Maria, Trialektyka jako logika pedagogiki społecznej [w:] Pedagogika społeczna. Wstępy i kontynuacje, red. Ewa Marynowicz Hetka, Elżbieta Skoczylas Namielska, Łódź 2015. Nawrocki Radosław, Kultura demokracji w szkole, Warszawa 2021.
Olubiński Andrzej, Konflikt jako sytuacja wychowawcza [w:] Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno psychologicznej. Wybrane kwestie, red. Danuta Borecka Biernat, Małgorzata Cywińska, Warszawa 2015.
Pilas Martyna, Tripartite school conflicts and non consensual democracy. An attempt of autoethnographic analysis, „Ars Educandi” 2020, nr 17.
Pilas Martyna, Widmontologiczne ujęcie kategorii wstydowiny a syndrom Dorosłych Dzieci Alkoholików [w:] Eduwidma: rzeczy i miejsca nawiedzone, red. Maria Mendel, Gdańsk 2020.
Pilas Martyna, Wyobrażenie szkoły w sytuacji konfliktu jako przestrzeni demokratycznej wspólności. Perspektywa demokracji niekonsensualnej [w:] Utopia a edukacja, t. 4: Dysonanse, kontrasty i harmonie wyobrażeń świata możliwego, red. Rafał Włodarczyk, Wrocław 2020.
Polczyk Patrycja, Autoetnografia jako możliwa metoda badawcza, „Forum Oświatowe” 2012, nr 2(47).
Pryszmont Ciesielska Martyna, Podejście auto/biograficzne w badaniach nad edukacją – propozycja metodologiczna, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: kwartalnik myśli społeczno pedagogicznej” 2009, nr 2(46).
Rogers Alan, Non Formal Education: Flexible Schooling or Participatory Education?, New York 2005.
Świetlica szkolna szansą do wykorzystania, red. Maria Pietkiewicz, Warszawa 1988.
Trempała Edmund, Edukacja formalna (szkolna) i edukacja nieformalna (równoległa, nie szkolna, pozaszkolna), „Przegląd Pedagogiczny” 2011, nr 1(25).
Wajszczyk Katarzyna, Konflikt w szkole. Studium etnograficzne, Gdańsk 2015.
Wołk Katarzyna, Wychowawczo opiekuńcza funkcja świetlicy szkolnej – wyzwania i zagrożenia, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2020, t. 39, z. 2.
Zaki Dib Claudio, Formal, Non formal and Informal Education: Concepts/Applicability [w:] Co operative Networks in Physics Education, Conference Proceedings 173, New York 1988.
Zawadzki Michał, Autoetnografia [w:] Metody badawcze w zarządzaniu humanistycznym, red. Monika Kostera, Warszawa 2015.
Akty prawne
Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 1082 ze zm.).
Rozporządzenie MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1289 ze zm.).
Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. poz. 1646 ze zm.).
Rozporządzenie MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji pub licznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. poz. 502 ze zm.).
Źródła internetowe
Akademia Przyszłości, https://akademiaprzyszlosci.org.pl [dostęp: 6.10.2022].
Dzień bez Opakowań Foliowych, https://www.ekokalendarz.pl/dzien bez opakowan foliowych [dostęp: 5.10.2022].
Dzień Sołtysa, https://mazovia.pl/pl/rolnictwo/aktualnosci/dzien soltysa.html [dostęp: 5.10.2022].
GratoSfera, https://www.gratosfera.pl [dostęp: 5.09.2022].
Laboratoria Przyszłości, https://www.laboratoriaprzyszlosci.edu.pl [dostęp: 6.10.2022].
Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli pt.: Funkcjonowanie świetlic szkolnych, Warszawa 2017, https://www.nik.gov.pl [dostęp: 29.09.2022].
Oswoić [hasło w:] Wielki słownik języka polskiego, https://wsjp.pl [dostęp: 20.10.2022].
Pery Andrzej, Kmita Danuta, Świetlica – szkolną przestrzenią czasu wolnego. Funkcjonowanie świetlic szkolnych. Poradnik dla gmin i dyrektorów szkół, Warszawa 2014, http:// www.bc.ore.edu.pl/Content/673/Swietlica_szkolna+przestrzenia+czasu+wolnego.pdf [dostęp: 6.10.2022].
Skrzyński Dariusz, Wykaz najważniejszych aktów prawnych dotyczących świetlic, „Świetlica w Szkole” 2018, nr 1, https://sklep.biblioteka.pl/files/06_07_SwS_01_2018.pdf [dostęp: 6.10.2022].
Szlachetna Paczka, https://www.szlachetnapaczka.pl [dostęp: 5.10.2022].
Towarzystwo Nasz Dom, http://towarzystwonaszdom.pl/gora grosza/ [dostęp: 5.10.2022].
Tutak Goll Monika, Świetlica to dla nauczycieli zsyłka, „Wysokie Obcasy”, 18.10.2014, https://www.wysokieobcasy.pl [dostęp: 5.10.2022].