„Dziwna awersja”. O wystawach Schulza

Autor

  • Urszula Makowska Instytut Sztuki PAN

DOI:

https://doi.org/10.26881/sf.2019.13.02

Słowa kluczowe:

Bruno Schulz, wystawy, recepcja artystyczna, antropologia ciała, grafika

Abstrakt

The paper sums up and corrects information on the exhibitions in which Schulz took part as well as reconstructs the circumstances under which they were organized. Today we know about ten such exhibitions ordered in series separated by several year-long breaks: 1920-1923, 1930, 1935. His participation in the last show, organized in 1940 by a Soviet institution, cannot be considered fully voluntary. Of the prewar exhibitions only those in Lvov – in 1922 and 1930 at the Society of the Friends of Fine Arts [Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych] and in 1935 on the premises of Union of Polish Artists [Związek Zawodowy Polskich Artystów Plastyków] were noticed by the press, mainly local newspapers. Apparently Schulz, who understood the significance of exhibitions in building one’s artistic biography, did not care much about them. He needed constant support in the selection and evaluation of his works since he was not sure of their value. Probably in the beginning he could count in that respect on his close friends from Drogobych and then those from Lvov. In fact, however, he lived outside the artistic circles and sporadic contacts with other artists did not provide him with necessary inspiration or encouragement to present his works in public. The available records imply that only in 1938, perhaps reinforced by his position in the world of literature, Schulz was ready to plan exhibitions, but not in Lvov and not even in Poland. Exhibitions allowed him also to reach out to other people. They gave him a chance to find an understanding spectator, but also required disclosing oneself. Regardless of their subject matter, drawings are records of the artist’s gestures, i.e. his corporeality. Presenting them in public must have been for Schulz a temptation to tear off his disguise, but it also provoked fear to do so. It was only the graphic art that guaranteed a safe distance between the artist and spectator thanks to the technological processes that separated a single print from the artist’s body. One must remember that most Schulz’s exhibits were the cliché-verres, while practicing other kinds of graphic techniques was his unfulfilled dream. Thus, the sequences of Schulz’s presentations at exhibitions, separated by years of absence, are related to the episodes of his biography, reflecting his attitude toward self-presentation that oscillated between desire and aversion.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Urszula Makowska - Instytut Sztuki PAN

Historyk sztuki. Pracuje w zespole Słownika Artystów Polskich w Instytucie Sztuki PAN. Zajmuje się sztuką polską XIX i pierwszej połowy XX wieku, kierując uwagę zwłaszcza na jej relacje z literaturą. Publikuje artykuły o twórczości rysunkowej pisarzy i wizualnej interpretacji utworów literackich, głównie Juliusza Słowackiego, w tomach pokonferencyjnych i czasopismach („Konteksty”, „Teksty Drugie”, „Ikonotheka”, „Pamiętnik Sztuk Pięknych”). Interesuje się także kulturą popularną jako obszarem recepcji wielkich dzieł (literatura, muzyka), o czym napisała kilka tekstów. Jako schulzolog debiutowała opracowaniem hasła Schulza do X tomu Słownika artystów polskich (2016).

Bibliografia

„Kronika artystyczna”. 1930. Sztuki Piękne 5.

„Kronika artystyczna”. 1930. Sztuki Piękne 5.

„Kronika. Lwów”. 1935. Głos Plastyków 1–6.

„Kronika”. 1920. Chwila 360.

„Kronika”. 1935. Chwila 6011, 6018.

„Marek Włodarski (Henryk Streng) 1903–1960. Wystawa monograficzna grudzień 1981 – styczeń 1982, Muzeum Narodowe w Warszawie”. 1981. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie.

„Obrazy z salonu wiosennego w Łodzi”. 1930. Chwila. Dodatek Ilustrowany 18.

„Wiadomości bieżące. Komunikaty”. 1935. Gazeta Lwowska 285.

„Wiadomości bieżące”. 1935. Gazeta Lwowska 294.

„Wystawa obrazów w Drohobyczu”. 1921. Chwila 1921.

„Wystawa obrazów żydowskich art.-malarzy”. 1923. Przegląd Wileński 8.

„Z teatru, literatury i sztuki”. 1930. Nowy Dziennik 61.

„Z wystawy Schulza i Kahnego”. 1930. Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborsko-Stryjski 22.

„Zbiorowa wystawa obrazów”. 1921. Świt. Organ urzędników naftowych w Borysławiu 9.

Przegląd Pedagogiczny 2–3.

Gazeta Warszawska 64.

Chwila 4056, 4072.

Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborsko-Stryjski 19.

Ilustrowany Kurier Codzienny 46.

Głos Plastyków 8, 9.

Wiadomości Literackie 9.

Schulz/Forum 2.

Bienenstock Adolf. 1922.” Z wystawy wiosennej. Prace graficzne Brunona Schulza”. Chwila 1213.

Bolecki Włodzimierz, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek (red.). 2006. Słownik schulzowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Breiter Emil. 1938. „«Sanatorium pod Klepsydrą»” Schulza. Wiadomości Literackie 23.

Bruno Schulz 1892–1942. Katalog-Pamiętnik Wystawy „Bruno Schulz. Ad Memoriam” w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. 1995. Rred. W. Chmurzyński. Warszawa: Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.

Byk E. 1923. „Ku ewolucjonizmowi w ekspresjonizmie. (Z powodu wystawy A. Bienenstocka w Tow. Sztuk Pięknych)”. Wiek Nowy 6508.

Chomycz Łesia. 2018. „Wyjazd Brunona Schulza do Francji”. Schulz/Forum 11.

Chwin Stefan. 2014. „Dlaczego Bruno Schulz nie chciał być pisarzem żydowskim (o «wymazywaniu» żydowskości w «Sanatorium pod Klepsydrą» i «Sklepach cynamonowych»). Schulz/Forum 4.

Czytanie Schulza. Materiały międzynarodowej sesji naukowej „Bruno Schulz – w stulecie urodzin i pięćdziesięciolecie śmierci”, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 8–10 czerwca 1992. Pod red. J. Jarzębskiego. Kraków: Oficyna Naukowa i Literacka T.I.C.

Feig Yeshayahu. 1954–1968. Memories. Transl. Y. Klausner. W Tarnow. The Life and Decline of a Jewish City. Tel Aviv, https://www.jewishgen.org/yizkor/tarnow/tar1_764.html

Ficowski Jerzy. 1988. Słowo o „Xiędze bałwochwalczej”. W Bruno Schulz. Xięga bałwochwalcza. Przygot. do dr. i słowem wstępnym opatrzył Jerzy Ficowski. Warszawa: Interpress.

Filewicz Natalia. 2012/2013. „Lwowska Galeria Sztuki 1907–1944”. Rocznik Lwowski, http://lwow.home.pl/galeria/lw-gal-sztuki.html

Goldstein Mieczysław. 1923. „Żydowskie życie kulturalne w Wilnie. Korespondencja własna «Naszego

Golka Marian. 1995. Socjologia artysty. Poznań: „Ars Nova”.

Golka Marian. 1995. Socjologia sztuki. Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin.

Górska Pia. 1956. Paleta i pióro. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/doccontent?id=106605

I Wystawa Sztuki Żydowskiej w sali Kahału. Katalog, Koło Miłośników Sztuki Żydowskiej we Lwowie 1920. Lwów: I. Jaeger.

J.G. 1935. „Ze sztuki. Wystawa w Zw. Plastyków”. Gazeta Lwowska 295.

Jednodniówka młodzieży Gimnazjum Państwowego im. Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza w Brzeżanach. 1937. Brzeżany.

K.S. 1922. „Salon wiosenny w Pałacu Sztuki”. Chwila Poniedziałkowa 16.

K[ilian] Stanisławska J. 1935. „Wystawa prac lwowskiego Zaw. Związku Plastyków”. Kurier Lwowski 345.

Kandziora Jerzy. 2005. Przestrzenie pamięci, przestrzenie rozproszenia (Jerzego Ficowskiego składanie biografii Brunona Schulza). W Przestrzenie geo(bio)graficzne w literaturze. Red. E. Konończuk, E. Sidoruk. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Katalog Salonu Wiosennego połączonego z wystawą art. malarza Marcelego Harasimowicza i wystawą zbiorową art. malarza Kazimierza Sichulskiego w Pałacu Sztuki na Placu Targów Wschodnich, maj – czerwiec 1922. 1922. Lwów: Towarzystwo [Przyjaciół] Sztuk Pięknych we Lwowie.

Kato Ariko. 2013. „Schulz i Lille”. Schulz/Forum 3.

Kilian‑Stanisławska Janina. 1930. „Salon wiosenny 1930”. Gazeta Poranna 9223.

Kleczyński J. 1930. „Wrażenia artystyczne z Truskawca. Widok na Borysław. – Muzeum w Pomiarkach. – Wystawa dzieł J. Kahanego i B. Szulca [!] w Klubie”. Kurier Warszawski 235.

Kozicki W. 1930. „Z «Salonu Wiosennego» (Wystaw ogólna: grafika i rzeźba: Lewe skrzydło)”. 1930. Słowo Polskie 141.

Kozicki Władysław. 1922. „Ze sztuki”. Słowo Polskie 117.

Kuryluk Karol. 1936. „Życie kulturalne we Lwowie”. Tygodnik Ilustrowany 5.

Lauterbach A. 1929. „Talent w ukryciu. O grafikach Brunona Schulca [!]”. Chwila 3740.

Lauterbach Artur. 1930. Ze sztuki. Salon wiosenny. Chwila 4005.

Lauterbach Artur. 1935. Wystawa u Artystów. Bruno Szulc. Andrzej Pronaszko, Jarosława Muzyka. Chwila 6011.

Lille L. 1935. „Lwów jako ośrodek współczesnej plastyki”. Gazeta Artystów 22.

Łazorak Bohan, Tymoszenko Leonid, Chomycz Łesia, Czawa Igor. 2016. Widomyj i niewidomyj Bruno Szulc (socjokulturnyj portret Drohobycza). Red. L. Tymoszenko. Drohobycz: Polonistyczne Centrum Naukowo-Informacyjne im. Igora Menioka Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki.

M.K. 1930. „Ze sztuki, «Salon Wiosenny» – Maj 1930. Wystawa ogólna. Wiek Nowy 8675.

Majewski Kazimierz. 1930. „Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Salon wiosenny 1930. III”. Gazeta Lwowska 119.

Makowska Urszula. 2016. Schulz Bruno. W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy T. 10: Sa–Się. Pod red. U. Makowskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Makowska Urszula. 2019. Schulz Bruno. W Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller

Malinowski Jerzy. 2000. Malarstwo i rzeźba Żydów Polskich w XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Mars A.M. 1935. „Nowa wystawa Związku Plastyków. Pronaszko – Szulc – Muzyka – Kleinman”. Nowe Czasy 33.

Michalska Iwonna. 2018. „Nauczyciel dla nauczycieli i wychowawców. Michał Friedländer jako popularyzator wiedzy o wychowaniu w latach międzywojennych”. Studia Edukacyjne 48.

Moraczewski Wacław. 1922. „Wystawa sztuki na placu powystawowym”. Wiek Nowy 6295.

Polska bibliografia sztuki 1801–1944. 1979. T. II: Rysunek. Grafika. Sztuka książki i druku. Oprac. J. Wiercińska, M. Liczbińska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Polskie życie artystyczne w latach 1913–1939. 1974. Red. A. Wojciechowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Przeglądu»”. Nasz Przegląd 27.

Pudłocki Tomasz. 2011. „W rywalizacji z Atenami Galicyjskimi – Czytelnia Naukowa w Przemyślu”. Studia Historyczne 3–4.

Rafałowski Aleksander. 1970. I spoza palety. Wspomnienia. Warszawa: PIW.

Rosiek Stanisław. 2015. „Jak pisał Bruno Schulz? Domysły na podstawie sześciu stron jednego opowiadania”. Schulz/Forum 4.

Rosiek Stanisław. 2017. „Schulz poza czasem”. Schulz/Forum 10.

S. N-owa. 1921. „Wrażenia z wystawy. (Wystawa obrazów Schulza)”. Świt 6.

S. Sheybal, Wspomnienia 1891–1970, Kraków 1984, s. 142;

Salon Plastyków Związków Zawodowych Polskich Artystów Plastyków. 1936. Kraków, Lwów, Łódź, Poznań, Warszawa. Styczeń 1936. Warszawa Instytut Propagandy Sztuki w Warszawie.

Salon Wiosenny, maj – 1930. 1930. Lwów: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie, Pałac Sztuki – Plac Targów Wschodnich.

Schulz Bruno. 1984. Listy, fragmenty. Wspomnienia o pisarzu. Oprac. J. Ficowski, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Schulz Bruno. 2008. Księga listów. Zebrał i przygotował do druku J. Ficowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Sitkiewicz Piotr. 2015. „Bruno Schulz w Poznaniu”. Schulz/Forum 5.

Sitkiewicz Piotr. 2018. Bruno Schulz i krytycy. Recepcja twórczości Brunona Schulza w latach 1921–1939. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Słonimski Antoni. 1957. Wspomnienia warszawskie. Warszawa: Agora.

Sosnowska Janina. 1993. Życie artystyczne we Lwowie w czasie pierwszej okupacji sowieckiej 22 IX 1939 – 22 VI 1941. W Między Polską a światem. Od średniowiecza po lata II wojny światowej. Pod red. M. Morki, P. Paszkiewicza. Warszawa: Wydawnictwo Krąg.

Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Drohobyczu za rok szkolny 1928/29 z uwzględnieniem dziesięciolecia 1918–1928. 1929. Drohobycz: Dyrekcja Państwowego Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Drohobyczu.

Stewe Al. [Friedländer M.]. 1921. „Z wystawy obrazów”. Świt 11.

Styrna Natasza. 2009. Zrzeszenie Żydowskich Artystów Malarzy w Krakowie (1931–1939). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Szałasek Filip. 2012. „Gra w światy”. Schulz/Forum 1.

Terlecki. W.J. 1922. „Sztuki plastyczne. Salon wiosenny 1922 r.”. Kurier Lwowski 152.

Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Materiały z sesji. 1993. Red. J. Sosnowska. Warszawa: TZSP.

Trejwart Henryk [Hescheles Henryk]. 1920. „Malarze żydowscy”. Chwila 366.

Trejwart Henryk [Hescheles Henryk]. 1920. „Wystawa sztuki żydowskiej we Lwowie. Chwila 353.

Trzebiński Marian. 1958. Pamiętnik malarza. Oprac., wstępem i komentarzem opatrzył M. Masłowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Tyrowicz Marian. 1991. Wspomnienia o życiu kulturalnym i obyczajowym Lwowa 1918–1939. Przedm. J. Maślanka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Weber H. 1930. „I Wystawa malarzy żydowskich w Krakowie (Na marginesie wystawy)”. Nowy Dziennik 47.

Weber H. 1930. „Wystawa malarzy żydowskich w Krakowie (Na marginesie wystawy) II”. Nowy Dziennik 48.

Weber Henryk. 1931. „Wystawy w Pałacu Sztuki”. Nowy Dziennik 105.

Wiercińska Janina. 1960. Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Zarys działalności. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Wiercińska Janina. 1969. Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2014. Listy. Oprac. i przypisami opatrzyli T. Pawlak, S. Okołowicz, J. Degler. T. 2/1. Warszawa: PIW.

Witz Ignacy. 1960. Wspomnienia lwowskie. W Księga wspomnień 1919–1939. Red. M. Berman. Warszawa: Czytelnik.

Witz Ignacy. 1967. Obszary malarskiej wyobraźni. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Zamoyski Zbigniew. 1989. Łukaszowcy. Malarze i malarstwo Bractwa św. Łukasza. Posłowie Z. Florczak. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.

Zeiten und Völke. Band 102: Schleime–Seiffert. Berlin: De Gruyter.

Pobrania

Opublikowane

2019-10-28

Jak cytować

Makowska, U. (2019). „Dziwna awersja”. O wystawach Schulza. Schulz/Forum, (13), 5–34. https://doi.org/10.26881/sf.2019.13.02

Numer

Dział

[odczytania]