Academic Scientific JournalsMaster Wincenty and the debitum coniugale Reflections on the conjugal debt
DOI:
https://doi.org/10.26881/sds.2024.27.05Keywords:
Middle Ages, medieval sexuality, marriage, married life in the Middle Ages, conjugal debt, Wincenty Kadłubek, medieval punishment, adulterAbstract
The aim of this article is to analyse a wellknown and often discussed passage from the Chronica Polonorum by Wincenty Kadłubek (Book 2, Chapter 18), which mentions the rebellion of the serfs that took place when the Generous was on a prolonged military expedition. According to the account, the rebels took over their masters’ houses and had carnal relations with their wives and daughters. After Bolesław’s return, both the rebels and the women were severely punished. Kadłubek writes that, as a result of these events, Bolesław experienced a moral transformation: a paragon of virtue from the first chapters of the chronicle became a tyrant. The passage in question has usually been analysed with a focus on one of the three following aspects: the credibility of the account of the conflict between Bolesław and Bishop Stanisław of Szczepanów, who supposedly tried to stop the king from excessive cruelty; the historicity of the account; the reason for the application of such brutal, and unparalleled, punishments to women for adultery. In this article, I propose an entirely new approach, namely, treating this passage as one of the first Polish sources on an extremely interesting issue in the field of marriage law: the debitum coniugale, or conjugal debt, which was of much greater importance in medieval culture than it might seem on the basis of only a cursory reading of the sources.
Downloads
References
Źródła drukowane
AC 4 [Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, dokumentacja konserwatorska z prac nad księgą AC 4: „Opracowanie i konserwacja zbiorów Archiwum Archidiecezji Poznańskiej: księgi konsystorza poznańskiego (1403 – 1420 r.)” w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe – priorytet 6 – Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego”], Gostyń 2014.
Anonim tzw. Gall, Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, wyd. K. Maleczyński [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 2, Kraków 1952.
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przekł. R. Grodecki, oprac. M. Plezia, Wrocław 2008.
Sancti Aureli Augustini, De bono coniugali, 7.6 [w:] Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, vol. 41, rec. I. Zycha, Wien 1900, s. 185–231.
Sancti Aureli Augustini, Epistolae 262 [w:] Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, vol. 57, rec. A. Goldbacher, Wien 1911, s. 562–567.
Cezary z Arles, Kazania, tłum. Stefan Ryznar, oprac. Emil Stanula, Warszawa 1989 („Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy”, t. 52).
Constitutiones synodi in civitate Zabolch, 20 Maii 1092, Online Decreta Regni Mediaevalis Hungariae, ed. J. Bak, Logan 2019.
Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, hrsg. v. B. Bretholz [w:] Monumenta Germaniae Historica Scriptores rerum Germanicarum, n.s., Bd. 2, Berlin 1923.
Dokumenty synodów od 506 do 553 roku, oprac. A. Baron, H. Pietras SJ, Kraków 2014 („Synody i Kolekcje Praw”, t. 8). Hugonis de S. Victorae, De Sacramentis christianae fidei [w:] Patrologia Latina, ed. J.P. Migne, vol. 176, Paris 1880, s. 173–618.
Jan Długosz, Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti regni Poloniae, wyd. J. Dąbrowski et al., II, Warszawa 1970, ks. 3, 1076 r. Kronika Thietmara, tłum. M.Z. Jedlicki, Kraków 2014, s. 218.
Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, przekł. i oprac. B. Kürbis, 4. wyd., Wrocław 2008.
Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronika Polska, wyd. M. Plezia [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 11, Kraków 1994.
Orderyk Vitalis, Historia ecclesiastica, ed. M. Chibnall, Oxford 1970 Petrus de Dusburg, Chronica terrae Prussiae, wyd. J. Wenta, S. Wyszomirski [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 13, Kraków 2007.
Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, przekł. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Praktyka w sprawach małżeńskich w sądach duchownych diecezji krakowskiej, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1889 („Archiwum Komisji Historycznej”, t. 5).
Sancti Caesarii Arelatensis Sermones, ed. G. Morin [w:] Corpus Christianorum Series Latina, Turnhout 1953, vol. 103.
The Gesta Normanorum Ducum of William of Jumièges, Orderic Vitalis and Robert of Torigni, ed. E.M. C. van Houts, vol. 2, Oxford 1995.
Thietmari Merseburgensis episcopi Chronicon, hrsg. v. R. Holtzmann [w:] Monumenta Germaniae Historica Scriptores rerum Germanicarum, n.s., Bd. 9, Berlin, 1935.
Wincentego z Kielc Żywot mniejszy i Żywot większy św. Stanisława, przekł. J. Pleziowa, „Analecta Cracoviensia” 1979, t. 11.
Literatura przedmiotu
Banaszkiewicz J., Czarna i biała legenda Bolesława Śmiałego, „Kwartalnik Historyczny” 1981, R. 88, nr 2, s. 353–390.
Biniaś-Szkopek M., Małżonkowie przed sądem biskupiego oficjała poznańskiego w pierwszej ćwierci XV wieku, Poznań 2018.
Brundage J.A., Law, Sex and Christian Society in Medieval Europe, Chicago 1987.
Brundage J.A., The Crusader’s Wife Revisited, „Studia Gratiana” 1967, t. 14, s. 241–252.
Gaucher É., Robert Le Diable, Histoire d’une légende, Paris 2003.
Kowalik A., Ad earum ubera catulos applicare non horruerit, infantulis abiectis. „Kwiatek retoryczny” czy relikt rytu inicjacyjnego [w:] Bestie, żywy inwentarz i bracia mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym, red. nauk. P. Kowalski, K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2007, s. 95–119.
Krawiec A., Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000.
Labuda G., Święty Stanisław. Biskup krakowski, patron Polski. Śladami zabójstwa – męczeństwa – kanonizacji, Poznań 2000.
Levin E., Sex and Society in the World of Orthodox Slavs, 900–1700, Ithaca 1989.
On the Sacraments of the Christian Faith (De Sacramentis), tłum. R.J. Deferrari, Cambridge 1951 („Mediaeval Academy of America”, Publications 58).
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa–Poznań 1982.
Plezia M., Dookoła sprawy św. Stanisława. Studium źródłoznawcze, Bydgoszcz 1999 (pierwodruk: „Analecta Cracoviensia” 1979, t. 11, s. 251–413).
Plezia M., Od Arystotelesa do „Złotej Legendy”, Warszawa 1958.
Skórski A., Pierwotne źródło „Plemienia Kadłubka”. Dawny przyczynek do obecnego sporu o św. Stanisława, Kraków 1911.
Skwierczyński K., Mury Sodomy. Piotra Damianiego Księga Gomory i walka z sodomią wśród kleru, Kraków 2011.
Skwierczyński K., Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Toruń 2016.
Stefczyk F., Upadek Bolesława Śmiałego, Warszawa 1885.
Wenta J., Kronika Piotra z Dusburga. Szkic źródłoznawczy, Toruń 2003.
Zakrzewski S., Bolesław Szczodry. Próba portretu [w:] Księga Pamiątkowa ku uczczeniu 250 tej rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza r. 1661, t. 2, Lwów 1912.
Zeissberg H., Vincentius Kadłubek, Bishof von Krakau (1208–1218; † 1223), und seine Chronik Polens. Zur Literaturgeschichte des dreizehnten Jahrhunderts, Wien 1869.
Żmudzki P., Agresja wobec kobiecych piersi i wojownicy bez broni, czyli Piotr z Dusburga o spustoszeniu kraju Galindów [w:] Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz, G. Myśliwski, J. Pysiak, P. Żmudzki, Warszawa 2010, s. 647–665.
Żmudzki P., Mieszko I i Amazonki. Wspólnoty wojownicze i normy życia rodzinnego w relacji Ibrahima ibn Jakuba [w:] Tekst źródła – krytyka – interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, s. 99–126.
Żmudzki P., Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i wojnach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi, Wrocław 2009.
