Wiedza, umiejętności i…. - kilka uwag o formacyjnej działalności nauczyciela akademickiego
DOI:
https://doi.org/10.26881/head.2023.1.02Słowa kluczowe:
formacyjna działalność nauczyciela akademickiego, kompetencje emancypacyjne, otwartość na konflikt, kooperacja, kontekstowość sytuacji edukacyjnejAbstrakt
Współczesny nauczyciel szkoły wyższej staje przed wieloma różnorodnymi wyzwaniami edukacyjnymi. Jednym z nich jest działalność formacyjna rozumiana jako wspieranie rozwoju osobowości studentów w sferze moralnej i wolitywno-emocjonalnej. Rozważania nad tym problemem skupiają się wokół: 1) zasadności podejmowania przez nauczyciela akademickiego działań formacyjnych, 2) ich istoty oraz 3) strategii, które mogą je wspierać. Analiza tych zagadnień wskazuje, że formacyjna działalność nauczycieli akademickich znajduje swoje uzasadnienie w tradycji uniwersyteckiej, aktach prawnych konstytuujących funkcjonalnie uczelni, jak również koncepcjach rozwoju moralnego i psychospołecznego człowieka.
Istotą działań formacyjnych w szkole wyższej powinno być rozwijanie kompetencji emancypacyjnych, to jest innowacyjności, racjonalności i odwagi. Strategiami, które mogą wspierać nauczyciela w tej działalności jest: otwartość na konflikt, kooperacja i partnerstwo oraz kontekstowość jako nieodzowny element sytuacji edukacyjnej. Pomimo wieloletnich zaniedbań w obszarze pedagogiki szkoły wyższej podjęte w wielu uczelniach inicjatywy w postaci powoływania specjalnych jednostek mających na celu wpieranie nauczycieli akademickich w ich pracy ze studentami, przyczyni się być może do podniesienia kompetencji nie tylko w zakresie dydaktyki, ale również formacji studentów.
Bibliografia
Czerepaniak – Walczak, M. (2016). Autorytaryzm akademicki, jego źródła, przejawy i (niektóre) konsekwencje; perspektywa realizmu krytycznego. „Pedagogika Szkoły Wyższej”, nr 19, s. 11 – 22.
Czerepaniak-Walczak, M. (2006). Pedagogika emancypacyjna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Czyżowska, D., Niemczyński, A., Kmieć, E. (1993). Formy rozumowania moralnego Polaków w świetle danych zebranych metodą L. Kohlberga. „Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej”, nr 2, s. 19-37.
Erikson, E. H. (1982). The life cycle completed. A review, New York – London: W. W. Norton.
Gieysztor, A. (1997). System wartości w tradycji uniwersyteckiej. W: Żytkowicz, H. (red.). Idea Uniwersytetu u schyłku tysiąclecia. Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Groth, J. (2000). Tożsamość a rozwój moralny. „Edukacja i dialog”, nr 5, s. 15-20.
Jaskot, K. W. (2006). Funkcje szkoły wyższej jako instytucji edukacyjnej. W: Jaskot, K.W. (red.) Wprowadzenie do pedagogiki szkoły wyższej, Szczecin: Oficyna Impuls.
Jaskot, K. W. Nastawienie nauczycieli akademickich w interakcjach dydaktycznych ze studentami, dostępny na: http://edukacyjne.dyskursy.univ.szczecin.pl/nastawienia.htm (otwarty: 15.12.2022).
Kohlberg, L. (1981) Essays on Moral Development. Vol I. The Philosophy of Moral Development: Moral Stages and the Idea of Justice, New York: Harper and Row.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomach 6-8 Polskiej Ramy Kwalifikacji, dostępny na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20180002218 (otwarty: 15.12.2022).
Sowiński, A. (2014). Dylematy związków kształcenia z wychowaniem w szkole wyższej. W: Karpińska, A., Wróblewska, W. (red.) Dydaktyka akademicka– wybrane obszary badawcze. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Thomas, L. (2002). Moralność i rozwój psychologiczny. W: Singer P. (red.) Przewodnik po etyce. Warszawa: Wydawnictwo „Książka i wiedza”.
Trempała, J., Czyżowska, D. (2002). Rozwój moralny. W: Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red.) Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Tom 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turner, S. J., Helis, B. D. (1999). Rozwój człowieka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, dostępny na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001668.