Jak czëtac Knégã Pòczątków? – przegląd kaszubskojęzycznych tekstów o Księdze Rodzaju

Abstrakt

Celem artykułu jest zbadanie tekstów kaszubskojęzycznych, które odnoszą się do Księgi Rodzaju (Rdz) lub jej fragmentów. Pierwsza biblijna księga jest w nich obecna już od XVII w., kiedy to Pontanus przełożył trzy perykopy z Rdz z języka niemieckiego. Ostatnim dziełem jej poświęconym jest pierwsze całościowe tłumaczenie Księgi Rodzaju na język kaszubski (2015 r.). To efekt pracy ojca prof. Adama Ryszarda Sikory. W artykule autor przywołuje i analizuje zarówno teksty literackie nawiązujące do tej księgi, jak i artykuły popularnonaukowe. Wykazuje, że Księga Rodzaju jest rzadko wykorzystywana przez twórców kaszubskojęzycznych. Ponadto pojawia się zazwyczaj w tekstach żartobliwych (dotyczy to zwłaszcza prozy). Autor udowadnia to m.in. na przykładzie utworów Floriana Ceynowy, Hieronima Derdowskiego i Aleksandra Majkowskiego. W kaszubskiej poezji pierwsza biblijna księga jest również rzadko przywoływana, ale pojawia się w kontekstach bardziej poważnych – pochodzące z niej obrazy służą m.in. do tworzenia rozbudowanych środków poetyckich. Księga Rodzaju jest też rzadko obecna w publikowanych kaszubskojęzycznych homiliach. Autor przeanalizował pod tym kątem dwie książki z kazaniami autorstwa ks. Mariana Miotka. Tylko raz pojawia się w nich nawiązanie do Rdz (konkretnie do dziejów Abrahama). W artykule znajdują się też wyniki badań tekstów popularnonaukowych zamieszczanych w piśmie „Zwónk kaszëbsczi”, wydawanym przez kleryków studiujących w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Publikowano w tym czasopiśmie cykl: Jak cztac Kng Pczątków, jaki objaśniał kilka fragmentów Rdz. Autor odwołuje się też do najnowszych publikacji związanych z Księgą Rodzaju: wspomnianego już tłumaczenia o. Sikory, a zwłaszcza opracowanych przez niego przypisów, oraz książki Aleksandry i Dariusza Majkowskich Mja piersz Bibli. Stri Testament w brzkach (Gdańsk 2014), gdzie czternaście spośród trzydziestu dziewięciu opowiadań traktuje o wydarzeniach opisywanych w Rdz.