Academic Scientific JournalsThe enemy figure in ideology and propaganda of the 20th century totalitarian systems – foundation for the debate
Keywords:
propaganda, enemy figure, totalitarian systems, twentieth centuryAbstract
Regardless of the type of a totalitarian regime, neither its “brown” nor “red” variety could have seized power, or surely remain in power for a shorter or longer period of time, if it was not for the creation of the proverbial enemy figure in public space. “Foe and enemies” constituted a necessary fuel for a political system which was based to certain extent on a defense and fight with more or less specific opponents of the new regime. This is why “producing” images of the enemy should be considered as one of the main propaganda tasks in the 20th century non-democratic systems. In the political-propaganda practice, enemy categorization, although it did take place on various occasions, did not play such an important role in any variety of a totalitarian regime. What counted was the current political business which could lead to a sudden switch from “friends” to ”enemies”, and vice versa.
Downloads
References
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, Świat Książki, Warszawa 2014.
Baczko B., Wyobraźnia społeczna, wyobrażenia społeczne [w:] idem, Wyobrażenia społeczne. Szkice o pamięci zbiorowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
Bocheński J., Po co nam „Dzienniki” zbrodniarza, szefa propagandy Trzeciej Rzeszy, „Gazeta Wyborcza”, 5–6 VII 2014, s. 24–26.
Bralczyk J., O języku polskiej polityki lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, Trio, Warszawa 2003.
Bralczyk J., O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych, Trio, Warszawa 2001.
Das Jahrhundert der Bilder 1900 bis 1949, Herausgegeben von Gerhard Paul, Gottingen 2009.
Davies N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Znak, Kraków 1998.
Eliade M., Religia, literatura i komunizm. Dziennik emigranta, Puls Publications, Londyn 1990.
Głowiński M., Figura wroga (O propagandzie marcowej) [w:] idem, Nowomowa po polsku, PEN, Warszawa 1991.
Głowiński M., „Nie puszczać przeszłości na żywioł”, „Krótki kurs WKP(b)” jako opowiadanie mityczne [w:] M. Głowiński, Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej, Open, Warszawa 1992.
Głowiński M., Język siecze (rozmowa prowadzona przez Katarzynę Czarnecką), „Polityka”, 14 IX 2016, s. 24–25.
Głowiński M., Zła mowa. Jak nie dać się propagandzie, Wielka Litera, Warszawa 2016.
Grabski A.F., Święta księga stalinizmu [w:] Pochwała historii powszechnej. Studia ofiarowane prof. A. Bartnickiemu, OSA UW, Warszawa 1996.
Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs, Książka i Wiedza Warszawa 1949.
Kajtoch W., Bracia Strugaccy (zarys twórczości), TAiWPN Universitas, Kraków 1993.
Kersten K., Wstęp do polskiego wydania [w:] S. Courtois, N. Werth, J.-L. Panne, A. Paczkowski, K. Bartosek, J.-L. Margolin, Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
Kershaw I., Hitler 1889–1936. Hybris, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2001.
Kershaw I., Hitler 1941–1945. Nemezis, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2003.
Klemperer V., Chcę dawać świadectwo aż do końca. Dzienniki 1933–1938, 1939–1942, 1943–1945, t. 1–3, TAiWPN Universitas, Kraków 2000.
Klemperer V., LTI. Notatnik filologa, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2014.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, Wydawnictwo Aneks, Londyn 1988.
Kołakowski L., Zapiski podczłowieka z żółtą łatą [w:] V. Klemperer, Chcę dawać świadectwo aż do końca. Dzienniki 1933–1938, t. 1, TAiWPN Universitas, Kraków 2000, s. XXIX–XXXVI.
Król E.C., Formuła wroga w polskim filmie socrealistycznym (1947–1956), „Przegląd Historyczny” 2007, z. 2.
Król E.C., Joseph Goebbels i jego „Dzienniki” [w:] Joseph Goebbels. Dzienniki, t. 1: 1923–1939, Warszawa 2013.
Król, E.C., Polska i Polacy w propagandzie narodowego socjalizmu w Niemczech 1919–1945, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2006.
Król E.C., Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919–1945. Studium organizacji, treści, metod i technik masowego oddziaływania, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk–Rytm, Warszawa 1999.
Król E.C., Słowo do tomu trzeciego „Dzienników” Josepha Goebbelsa [w:] Joseph Goebbels. Dzienniki, t. 3: 1943–1945, Świat Książki, Warszawa 2014.
Król E.C., W poszukiwaniu modelu propagandy totalnej [w:] Propaganda w systemach demokratycznych i niedemokratycznych, red. J.W. Wołoszyn, Wydawnictwo KUL, Lublin 2015.
Marek Ł., „Kler to nasz wróg”: polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Studio NOA Ireneusz Olsza, Katowice 2009.
Stobiecki R., Bolszewizm a historia. Próba rekonstrukcji bolszewickiej filozofii dziejów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1998.
Ten straszny rok 1939. Z Prof. Włodzimierzem Borodziejem rozmawia Paweł Wroński, „Gazeta Wyborcza”, 3 IX 2009, s. 10.
Ullrich V., Hitler. Narodziny zła 1989 – 1939, Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2015.
Wachsmann N., KL. Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych, Świat Książki, Warszawa 2016.
Wojsław J., Ideologizacja przekazów ikonograficznych o tematyce zdrowotnej w czasach PRL: w poszukiwaniu wizualnego stereotypu, „Zeszyty Prasoznawcze” 2015, nr 2 (222), s. 405–422.
Wojsław J., Obraz teraźniejszości w propagandzie komunistycznej Polski lat 1949–1954. Zarys problematyki, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2009.
Wojsław J., „Polityka” Mieczysława Rakowskiego wobec „marcowej” (1968) mowy nienawiści [w:] Media, Biznes, Kultura. Społeczna i polityczna rola mediów, red. M. Łosiewicz, A. Ryłko-Kurpiewska, TrueSign–Novae Res, Kinvara Co. Galway–Gdynia 2015.
