Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweMiędzy krytyką a mową pogardy. Studium przypadku – Wszystkie nasze strachy (2021) Łukasza Rondudy i Łukasza Gutta
Słowa kluczowe:
film, mowa pogardy, krytyka, Wszystkie nasze strachy (2021), reż. Łukasz Ronduda, Łukasz Gutt, Daniel RycharskiAbstrakt
Tematem tekstu jest prezentacja sposobów mówienia o osobach z mniejszości dyskryminowanych ze względu na pochodzenie, orientację seksualną czy religię. „Zwierciadłem”, w którym te przykłady można zobaczyć, wskazać i uporządkować, jest między innymi sztuka filmowa, która – jak „w soczewce” – ujawnia strategie polemizowania z „mową pogardy”. Celem tekstu jest odpowiedź na pytanie: czy można przeciwdziałać homofobii w komunikacji społecznej (poziom językowy) za pośrednictwem komunikacji artystycznej? Wstępna hipoteza zakłada, że sztuka może okazać się językiem, który w sposób wyrafinowany, na zasadzie soft power, może być dobrym narzędziem przeciwdziałania agresji słownej wobec grup mniejszościowych. Materiałem badawczym jest polski film fabularny Wszystkie nasze strachy (2021) w reżyserii Łukasza Rondudy, Łukasza Gutta, inspirowany twórczością artysty-plastyka – Daniela Rycharskiego (ur. 1986) i jego pracą Krzyż, która została zaprezentowana w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie w 2017 roku w ramach wystawy: Późna polskość. Metodologia: badania ilościowe języka w świecie przedstawionym filmu oraz wykorzystanie narzędzia Hatespeech wykrywającego mowę nienawiści w tekstach na platformie Clarin.pl.
Downloads
Bibliografia
Adamski Ł., „Wszystkie nasze strachy” – to najbardziej duchowy polski film od lat. Wybuchną o niego awantury, https://wiez.pl/2021/09/23/wszystkie-nasze-strachy/ (dostęp: 6.10.2024).
Allport G.W., The Nature of Prejudice: 25th Anniversary Edition, Basic Books, New York 2000.
Bethge E., Dietrich Bonhoeffer: świadek „Ewangelii” w trudnych czasach, przeł. B. Milerski, Wydawnictwo Augustana, Bielsko-Biała 2003.
Bonhoeffer D., Wybór pism, red. A. Morawska, przekł. zbiorowy, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 1970.
Dudko D., Daniel Rychalski: To, co mówił Chrystus, nie jest homofobiczne, https://kultura.onet.pl/sztuka/daniel-rycharski-w-cyklu-odkrywamysie-o-lgbt-wszyscy-juz-maja-dosyc/1fblzsn (dostęp: 6.10.2024).
Dzierżanowski M., To jest także nasz Chrystus. Rozmowy z chrześcijanami LGBT+, Fundacja Wiara i Tęcza, Warszawa 2023.
Giddens A., Nowoczesność i tożsamość: „ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, przeł. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Gruszczyński A., Daniel Rycharski: Polska prawica jest opresyjna. Tak jak Kościół, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,24459925,daniel-rycharski-polska-prawicajest-opresyjna-tak-jak-kosciol.html (dostęp: 6.10.2024).
Guszkowski P., Wiara i tęcza, „Gazeta Wyborcza” 27.09.2021, nr 225, s. 2.
Hall D., W poszukiwaniu miejsca, chrześcijanie LGBT w Polsce, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2016.
Hollender B., Gej, katolik, artysta, „Rzeczpospolita” 5.11.2021, nr 258, s. A09.
Iniewicz G., Stres mniejszościowy u osób biseksualnych i homoseksualnych. W poszukiwaniu czynników ryzyka i czynników chroniących, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
Jak mówić i pisać o osobach LGBT – Etyka języka (etykajezyka.pl), https://etykajezyka.pl/jak-pisac-o-osobach-lgbt/ (dostęp: 6.10.2024).
Jak mówić i pisać o osobach LGBTQIAP+ Poradnik, red. Y. Kostrzewa, M. Dzierżanowski, G. Miecznikowski, K. Rogalska, Lambda, Warszawa 2024, https://jakmowicolgbt.pl (dostęp: 6.10.2024).
Kiełpiński Ł., W stronę Nowej Szczerości. Konceptualizowanie przemian wrażliwości w najnowszym kinie polskim, „Kwartalnik Filmowy” 2022, nr 119, s. 115–134.
Kochanowski J., Fantazmat zróżnicowany. Socjologiczne studium przemian tożsamości gejów, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2004.
Kociuba J., Idea Ja i koncepcja tożsamości. Zmiana znaczenia idei Ja i koncepcji tożsamości w nauce i kulturze, Episteme, Lublin 2014.
Krzyż jest dla mnie symbolem wyzwolenia z więzów religii. Rozmowa Jakuba Majmurka z Danielem Rycharskim, https://krytykapolityczna.pl/kultura/sztuki-wizualne/jakub-majmurek-daniel-rycharski-strachy-wywiad/ (dostęp: 6.10.2024).
Kto i dlaczego boi się „Strachów” Daniela Rycharskiego. Rozmowa Aleksandra Świeszewskiego z Danielem Rycharskim, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1788442,1,kto-idlaczego-boi-sie-strachow-daniela-rycharskiego.read (dostęp: 6.10.2024).
Kwaśniewski T., Pogarda. Wywiad z Danielem Rycharskim, „Gazeta Wyborcza” 13–14.11.2021, nr 264, „Wolna Sobota”, s. 12–14.
Lekcja równości. Postawy i potrzeby kadry szkolnej i młodzieży wobec homofobii w szkole, red. J. Świerszcz, Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa 2012.
Mazur D., „Wszystkie nasze strachy” – w stronę ekspresji tożsamości w kontekście bezreligijnego chrześcijaństwa, „Studia Religiologica” 2023, nr 56(3), s. 19–33.
Mówimy o emancypacji LGBT+ językiem chrześcijaństwa. Rozmowa Jakuba Majmurka z Łukaszem Rondudą, https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/jakub-majmurek-lukasz-ronduda-wszystkie-nasze-strachy/ (dostęp: 6.10.2024).
Pasternak K., Strach przed życiem. Wywiad z Dawidem Ogrodnikiem, „Newsweek Polska” 2021, nr 45, s. 74–77.
Pawłowski R., Filmowcy w akcji, „Kino” 2021, nr 1/2, s. 42–45.
Pedał, wieśniak, katolik, czyli moja duchowa bezdomność. Rozmowa z Danielem Rycharskim [w:] To jest także nasz Chrystus. Rozmowy z chrześcijanami LGBT+ Marcina Dzierżanowskiego, Warszawa 2023.
Piepiórka M., Site specific, https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmuWszystkie+nasze+strachy-24011 (dostęp: 6.10.2024).
Przekonania moralne władzy publicznej a wolność jednostki, red. M. Wyrzykowski, A. Bodnar, Zakład Praw Człowieka Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
Raport o homofobicznej mowie nienawiści w Polsce, red. G. Czarnecki, Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa 2009.
Ronduda Ł., Gutt Ł., Wszystkie nasze strachy (scenariusz filmu), Łódź 2021, s. 35, https://cybra.lodz.pl/dlibra/publication/27610/edition/24157/content (dostęp: 6.10.2024).
Siedlecka E., Język presji i opresji jako narzędzie sprawowania władzy [w:] Przekonania moralne władzy publicznej a wolność jednostki, red. M. Wyrzykowski, A. Bodnar, Warszawa 2007.
Sobolewski T., Chrześcijańska Parada Równości, „Kino” 2021, nr 12, s. 114.
Sural A., Daniel Rycharski, https://culture.pl/pl/tworca/daniel-rycharski (dostęp: 6.10.2024).
Tambor, A. Półka filmowa 2021–2022, „Postscriptum Polonistyczne” 2022, nr 1(19), s. 9–18.
Taszycka A., Wszystkie nasze strachy (rec.), „Kino” 2021, nr 12, s. 87–88.
Tatarska A., Połączyć dwa światy. Wywiad z: Ł. Rondudą i Ł. Guttem, „Magazyn Filmowy SFP” 2021, nr 11, s. 20–27.
Uwagi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do projektu ustawy o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych, 19.02.2021 r., https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2021/02/wolnosc_slowa_fin.pdf (dostęp: 6.10.2024).
Wróblewski J., Kropla drży kościół. Wywiad z Danielem Rycharskim, „Polityka” 2021, nr 45, s. 36–38.
Wróblewski J., Opamiętajmy się (rec.), „Polityka” 2021, nr 45, s. 68.
Wszystkie nasze strachy, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1258170 (dostęp: 6.10.2024).
Wszystkie nasze strachy (scenariusz filmu), https://cybra.lodz.pl/dlibra/publication/27610/edition/24157/content (dostęp: 6.10.2024).
„Wszystkie nasze strachy” – to nie pałka ideologiczna. Rozmowa Łukasza Adamskiego z Michałem Oleszczykiem, https://www.rp.pl/plus-minus/art19015531-michal-oleszczyk-wszystkienasze-strachy-to-nie-palka-ideologiczna (dostęp: 6.10.2024).
Wycisk J., Homofobia jako źródło zagrożeń dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w szkole, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2018, nr 17(1), s. 96–114.
Zaremba P., Lewicowa policja myśli, „Rzeczpospolita” 16–17.07.2022, nr 164, „Plus Minus” nr 28, s. 12–13.
