Uniwersyteckie Czasopisma NaukowePolska reklama socjalistyczna w latach 1945–1989. Stan, źródła i perspektywy badań
Słowa kluczowe:
reklama, historia reklamy, źródła do reklamy, socjalizm, Polska Rzeczpospolita LudowaAbstrakt
Potoczny pogląd o braku reklamy w Polsce Ludowej i braku potrzeby jej stosowania jest całkowicie nieprawdziwy. Nie była wprawdzie tożsama z ówczesną reklamą zachodnią czy z działalnością znaną nam obecnie, ale spełniała wszystkie przypisywane reklamie funkcje, będąc równocześnie narzędziem regulacji zawsze ubogiego rynku, kreacji socjalistycznego modelu konsumpcji oraz edukacji i wychowania obywateli, by ten model realizowali. Czerpiąc w miarę możliwości z wzorców kapitalistycznych, wytworzyła jednocześnie własne formy, środki wyrazu, a także teorię zawartą w licznych publikacjach książkowych i prasie fachowej. Celem artykułu jest analiza stanu badań nad reklamą w PRL, źródeł do tych badań i kierunków, w których należy je prowadzić. Postawione pytania badawcze to: 1. Jakie źródła można wykorzystać w badaniu reklamy w PRL? 2. Jaki jest aktualny stan badań nad historią reklamy w Polsce sprzed 1945 roku? 3. Jaki jest stan badań nad reklamą w PRL? 4. W jakich dziedzinach wiedzy można wykorzystać źródła do badań nad reklamą w PRL? Artykuł opiera się na analizie różnych grup źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem literatury fachowej i naukowej z lat 1945–1989, prac naukowych poświęconych reklamie socjalistycznej, opublikowanych po 1989 roku oraz archiwaliów. Zwrócono uwagę na bogactwo źródeł, szczególnie archiwalnych, udostępnianych w Archiwum Akt Nowych w Warszawie (m.in. zbiór Rada Programowa Reklamy, stanowiący część zespołu Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, zespół Ministerstwo Handlu Zagranicznego, gdzie znajdują się teczki z informacjami o Przedsiębiorstwie Handlu Zagranicznego „Agpol”, zajmującym się reklamą na rynkach zagranicznych, Przedsiębiorstwo Usług reklamowych „Reklama” w Warszawie, Państwowa Agencja Reklamowa „Reklama” 1971–2004, akta Biura Politycznego KC PZPR, Najwyższej Izby Kontroli i in.), Oddziale Dokumentacji Aktowej TVP S.A. i archiwum Polskiego Radia S.A. Wymieniono też źródła filmowe, drukowane oraz same reklamy, które także są nieocenionym materiałem do badań. Na podstawie analizy źródeł dokonano omówienia pól badawczych, w których zagadnienia związane z reklamą mogą stać się nieocenionym uzupełnieniem stanu wiedzy.
Downloads
Bibliografia
Bajka Z., Historia mediów, Wydawnictwo i Drukarnia Towarzystwa Słowaków w Polsce, Kraków 2008.
Bajka Z., Krótka historia reklamy na świecie i w Polsce, „Zeszyty Prasoznawcze” 1993, no. 3/4, p. 16–47.
Borowski J., Reklama jako czynnik kształtowania socjalistycznej świadomości w społeczeństwie, „Reklama” 1974, no. 4, p. 1–3.
Bralczyk J., Język na sprzedaż, Business Press, Warszawa 1998.
Burłajenko A., Leninowski dekret o państwowym rozwoju monopolu reklamy i rozwoju reklamy w okresie przejściowym, „Reklama” 1970, no. 7, p. 3–5.
Cieślak J., Plakat imprezowy. „Reklama w Handlu Zagranicznym (insert), Rynki Zagraniczne” 1967, no. 2, p. 25–28.
Hombek D., Reklama wydawnicza i księgarska w „Gazecie Warszawskiej” w latach 1764– 1795, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce 1988.
Hombek D., Wydawnictwa warszawskie Tadeusza Podleckiego w świetle publikacji reklamowych z lat 1785–1794, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce 1997.
Hombek D., Grzeszczuk S., Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku: źródła, vol. 1. „Wiedza o Kulturze”, Wrocław 1992.
Hombek D., Grzeszczuk S., Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku: źródła, vol. 2., „Universitas”, Kraków 1992.
Hombek D., Grzeszczuk S., Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku: źródła, vol. 3. „Universitas”, Kraków 1992.
Hombek D., Grzeszczuk S., Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku: źródła, vol. 4., „Universitas”, Kraków 2000.
Hombek D., Grzeszczuk S., Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku: źródła, vol. 6, „Universitas”, Kraków 2016.
Janiak-Jasińska A., Aby wpadło w oko...: o reklamie handlowej w Królestwie Polskim na podstawie ogłoszeń prasowych, DiG, Warszawa 1998.
Jaroszewicz A., Z warsztatu Rady Programowej Reklamy [in:] Z doświadczeń reklamy w Polsce, Agencja Wydawnicza „Ruch”, Warszawa 1964.
Konkursy dają efekty, „Reklama w handlu zagranicznym (insert). Rynki Zagraniczne” 1963, no. 6, p. 25.
Kowalski A., Reklama, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1985.
Kurta H., Reklama prasowa: wybrane zagadnienia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1969.
Kurta H., Rola i znaczenie reklamy w środkach informacji masowej. Skrypt dla studentów Studium Dziennikarskiego UW, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1965.
Mazur A., Pazio M.N., Reklama i propaganda w realizacji modelu konsumpcji, „Reklama”, 1975, no. 1, p. 3–5.
Modzelewska B., Edukacja konsumenta – jej rola w kształtowaniu struktury konsumpcji, „Reklama” 1979, no. 9, p. 2–3.
Naumienko N.S. (1977), 60 lat reklamy w Związku Radzieckim, „Reklama”, no. 11, p. 2–4.
Naumowski W., Reklama audiowizualna, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 1974.
Perczak J., Formy reklamy socjalistycznej, „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej” 2003, no. 7, p. 133–163.
Perczak J., Polska reklama prasowa w latach 1945–1989. O reklamie, której nie było?, Warszawa, „Elipsa” 2010.
Perczak J., Polska reklama socjalistyczna – zarys problemu, „Studia Kieleckie Seria Bibliologiczno-Prasoznawcza” 2002, no. 2, p. 131–148.
Perczak J., Reklama w PRL: kto, komu i po co oferował towary w Polsce Ludowej? [in:] G. Miernik (ed.), Kultura wysoka, kultura popularna, kultura codzienności w Polsce 1944–1989, Kielce, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach 2010, p. 127–142.
