Świadomość, samoświadomość, jaźń a zmysł haptyczny w kontekstach kultury i biologii

Dorota Angutek

doi:10.4467/254395379EPT.18.003.11162

Autor

Dorota Angutek Uniwersytet Zielonogórski https://orcid.org/0000-0002-1780-2216

DOI:

https://doi.org/10.4467/254395379EPT.18.003.11162

Słowa kluczowe:

mind, consciousness, awareness, haptic sense, magic

Abstrakt

In the article the author aims to define three terms that describe activity of the mind and brain: consciousness, self-awareness, and awareness. They are related to cultural and biological conditions and circumstances under which they function. The author states that there is no definite border between them, but that culture is the basic condition through with they “cooperate” and express themselves, because a man cannot expresses him/herself beyond culture. The author draws arguments and data from transdisciplinary fields such as proxemics, kinesics, connectionism of the Palo Alto “school”, and also from neuroscience and its subdiscipline – enactivism in order to argue her claim that culture does not exclude organic sources, understood as a physical vehicle of cultural phenomenon and processes. The author argues that ideative character of culture does not exclude its organic infiltration by brain. So, there is no biological ethos of mind and its consciousness. During a lifetime mind and brain are interconnected by reflective activity of a human being. She illustrates the influence of cultural mind and natural brain onto haptic perception in European postmodern culture in which magical thinking has been restituted and interconnected with haptic sensous activity.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Dorota Angutek - Uniwersytet Zielonogórski

doktor habilitowana, etnolog. Pracuje w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zainteresowania: partycypacja kulturowa, konstruktywizm i realizm spekulatywny, koneksjonizm i enaktywizm, antropologia zmysłów, antropologia krajobrazu, antropologia historyczna, tradycje wytworzone (wynalezione) oraz kultura ludowa Krajny.

Bibliografia

Angutek, D. (2003). Magiczne źródło filozofii greckiej. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.

Angutek, D. (2008). Rozważania nad magiczną ekwiwalencją materii i dźwięku w braminizmie i pitagoreizmie oraz kilka wniosków o zaraniu myślenia pojęciowego u Parmenidesa. W: A.Pałubicka, G.A. Dominiak (red.), Język i przedstawienie (s. 128–163). Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.

Angutek, D. (2010). Kanadyjska antropologia zmysłów – alternatywa wobec postmodernizmu. Lud, 94, 221–241.

Angutek, D. (2011). O wykorzystaniu pojęć semiotycznych Jerzego Kmity w opisie komunikowania niewerbalnego. Filo-Sofija, 12, 329–346.

Angutek, D. (2013). Kulturowe wymiary krajobrazu. Antropologiczne studium recepcji przyrody naprowincji: od teorii do empirii. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.

Arendt, H. (2010). Kondycja ludzka. Przeł. A. Łagodzka. Warszawa: Fundacja Alatheia.

Bateson, G. (1972). Steps to Ecology of Mind. Northvhale – London: Jason Aronson Inc.

Birdwhistell, R.L. (1952) Introduction to Kinesics. Louisville: University of Louisville Press.

Bruner, E. (2011). Przeżycie i jego ekspresje. Przeł. E. Klekot, A. Szurek. W: V.W. Turner, E.M. Bruner (red.), Antropologia doświadczenia, (s. 11–40). Kraków: WUJ.

Burszta, W.J. (1987). Kultura jawna/kultura ukryta. W: Z. Staszczak (red.), Słownik etnologiczny. Terminy ogólne (s. 194–195). Warszawa – Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cassirer, E. (1998). Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury. Przeł. A. Staniewska. Warszawa: Czytelnik.

Clark, A. (1989). Being There: Putting Brain, Body and World Together Again. Cambridge, The MIT Press.

Classen, C. (1993). Worlds of Sense: Exploring the Senses in History and across Cultures. London – New York: Routledge.

Czapiński, J. (2008). Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny. Polski paradoks. Zarządzanie Publiczne, 2, 5–28.

Damasio, A.R. (2000). Tajemnica świadomości. Jak ciało i emocje współtworzą świadomość. Przeł. M. Karpiński. Poznań: Rebis.

Damasio, A.R. (2011). Jak umysł zyskał jaźń. Konstruowanie świadomego mózgu. Przeł. N. Radomski. Poznań: Rebis.

Di Paolo, E. (2005). Autopoiesis, Adaptivity, Teleology, Agency. Fenomenology and Cognitive Sciences, 4, 429–452.

Di Paolo, E. (2009). Extended Life. Topoi, 28, 9–21.

Dobosz, A. (2013). Myślenie magiczno-mityczne a schizofrenia. Bydgoszcz: Epigram.

Favret-Saada, J. (2014). Odczynianie uroków. Przeł. K. Marczewska. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Frith, Ch. (2015). Od mózgu do umysłu. Jak powstaje nasz wewnętrzny świat. Przeł. A. i M. Binder. Warszawa: WUW.

Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przeł. M. Piechaczek. Kraków: WUJ.

Gibson, J.J. (1958). Visually Controlled Locomotion and Visual Orientation in Animals. British Journal of Psychology, 49, 182–194.

Gibson, J.J. (1979). The Ecological Approach to Visual Perception. Boston: Houghton Mifflin.

Giddens, A. (2012). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epocepóźnejnowoczesności. Przeł. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hall, E. (1970). Ukryty wymiar. Przeł. T. Hołówka. Warszawa: PIW.

Hall, E. (1984). Poza kulturą. Przeł. E. Goździak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Heidegger, M. (1977). Budować, mieszkać, myśleć. Przeł. K. Michalski, W: tegoż, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane (s. 316–334). Warszawa: Czytelnik.

Heidegger, M. (2005). Bycie i czas. Przeł. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hohol, M. (2013). Wyjaśnić umysł. Struktura teorii neurokognitywnych. Kraków: Coprenicus Center Press.

Husserl, E. (1967) Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Przeł. D. Gierulanka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ingold, T. (2000). The Perception of the Environment. Essays of livelihood, dwelling, and skill. London – New York: Routledge.

Jackson, M. (1989). Paths Toward a Clearing. Radical Empiricism and Ethnographic Inquiry . Bloomington – Indianapolis: Indiana University Press.

Jung, C.G. (1993). Mandala: Symbolika człowieka doskonałego. Przeł. M. Starski. Warszawa: Wydawnictwo Brama.

Kmita, J. (1971). Z metodologicznych problemów interpretacji humanistycznej. Warszawa: PWN.

Kmita, J. (1982). Wykłady z logiki i metodologii nauk humanistycznych. Warszawa – Poznań: PWN.

Kmita, J. (2007). Późny wnuk filozofii. Wprowadzenie do kulturoznawstwa. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.

Kunzmann, P., Burkard, F.-P., Wiedmann, F. (2003). Racjonalizm/Descartes. Przeł. B. Markiewicz. W: tychże, Atlas filozofii (s. 105–107). Warszawa: Prószyński i S-ka .

Leciejewski, S. (2002). Problem świadomości w wybranych interpretacjach mechaniki kwantowejikosmologii. W: P. Orlik (red.), Światłocienie świadomości (s. 181–212). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.

LeDoux, J. (2000). Mózg emocjonalny. Tajemnicze podstawy życia emocjonalnego. Przeł .A. Jankowski. Poznań: Media i Rodzina.

Lyotard, J.-F. (1997). Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy. Przeł. M. Kowalska, J. Migasiński. Warszawa: Fundacja Alatheia.

Maffesoli, M. (2008). Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych . Przeł. M. Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Mead, G.H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo. Przeł. Z. Wolińska. Warszawa: PWN.

Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji. Przeł. M. Kowalska, J. Migasiński. Warszawa: Fundacja Alatheia.

Nancy, J.-L. (2002). Corpus. Przeł. M. Kwietniewska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Pałubicka, A. (2006). Myślenie w perspektywie poręczności a pojęciowa konstrukcja świata. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.

Pałubicka, A. (2013). Gramatyka kultury europejskiej. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram .

Przegalińska, A.K. (2013). Fenomenologia istot wirtualnych. Rozprawa doktorska.

Uniwersytet Warszawski.

https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/463/Fenomenologia%20istot%20wirtualnych-1.pdf?sequence=1 [dostęp: 25.11.2017].

Ramachandran, V.S. (2012). Neuronauka o podstawach człowieczeństwa, O czym mówi mózg? . Przeł. A. i M. Binderowie, E. Józefowicz. Warszawa: WUW.

Rodaway, P. (1994). Sensous Geographies. Body, Senses and Place. London: Routledge.

Sartre, J.-P. (2007). Byt i nicość. Zarys ontologii fenomenologicznej. Przeł. J. Kiełbasa i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Schechner, R. (2011). Wymiary performansu. Przeł. E. Klekot, A. Szurek. W: V.W. Turner, E.M. Bruner (red.), Antropologia doświadczenia (s. 364–390). Kraków: WUJ.

Schetz, A. (2014). Biologiczny eksternalizm w teoriach percepcji. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Shusterman, R. (2010). Świadomość ciała. Studia z zakresu somaestetyki. Przeł. W. Małecki, S. Stankiewicz. Kraków: Universitas.

Staniszewska, E. (2012). O sztuce design. Radom: Wydawnictwo Politechniki Radomskiej.

Tuan, Y.-F. (1974). Topophilia. A Study of Environmental Perception, Attitudes, and Values. Englewood Cliffs, New Jersey: Prince Hall.

Turner, V.W. (2011). Dewey, Dilthey i gra społeczna: szkic z zakresu antropologii doświadczenia. Przeł. E. Klekot, A. Szurek. W: V.W. Turner, E.M. Bruner (red.), Antropologia doświadczenia (s. 55–82). Kraków: WUJ.

Turner V.W., Bruner E.M. (red.) (2011), Antropologia doświadczenia. Kraków: WUJ.

Thomas, W., Znaniecki, F. (1976). Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1. Przeł. M. Metelska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Varela, F. (2010). Neurofenomenologia jako lekarstwo na trudny problem. Avant, 1, 31–73.

Varela, F., Thompson, E., Rosch, E. (1991). The Embodied Mind. Cambridge: The MIT Press.

Zeidler-Janiszewska, A, Kubicki, R. (1999). Poszerzanie granic. Sztuka współczesna w perspektywie estetyczno-filozoficznej. Warszawa: Instytut Kultury.

Znaniecki, F. (1988). Wstęp do socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Żegleń, U. (2005). Refleksja metodologiczna nad kategorią umysłu. Studia z Kognitywistyki i Filozofii Umysłu, 2, 137–162.