Sami swoi? Refleksje metodologiczne o antropologii u siebie

Mariusz Filip

doi:10.26881/etno.2019.5.08

Autor

Mariusz Filip Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

DOI:

https://doi.org/10.26881/etno.2019.5.08

Słowa kluczowe:

anthropology at home, distance, identity, Otherness, Europeanness, Contemporary Paganism

Abstrakt

The dichotomy between home and abroad, recently very popular in anthropology, but especially significant in the anthropology of Europe, assumes, in my opinion, an increase of Otherness in line with a geographic-political distance . The aim of my article is to demon- strate that the sense of Otherness is not dependent on territorialized culture but on mental as well as bodily dispositions of individuals . The relativity of the concept of Self/Other in the context of anthropology at home will be discussed based on fieldwork carried out by a Polish anthropologist among Polish Contemporary Slavic Pagans associated in the Order of Zadruga ‘Northern Wolf’ . For narrative and analytical purposes, the category ‘at home’ will be problematized by scaling and contextualizing the notion of Europeanness .

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Mariusz Filip - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Antropolog społeczny, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antro- pologii Kulturowej Uniwersytetu im . Adama Mickiewicza w Poznaniu . Zainte- resowania: antropologia tożsamości, religii i historii, etnologia Pomorza, teoria i metodologia antropologii .

Bibliografia

Abu-Lughod, L. (1991). Writing against culture. W: R.G. Fox (ed.), Recapturing Anthropology. Working in the Present (p. 137–161). Santa Fe: School of American Research Press.

Aitamurto, K., Simpson, S. (eds.) (2013). Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Durham: Acumen.

Ardener, E. (1972). Belief and the Problem of Women. W: J.S. La Fontaine (eds.), The Interpretation of Ritual: Essays in Honour of A.I. Richards (p. 135–158). London: Tavistock Publications.

Ardener, E. (1992). Tożsamość i utożsamienie. Przeł. Z. Mach. W: Z. Mach, A. Paluch (red.), Sytuacja mniejszościowa i tożsamość (s. 21–42). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Bangstad, S. (2017). Doing Fieldwork among People We Don’t (Necessarily) Like. Anthropology News, website, August 28, 2017. Doi: 10.1111/AN.584.

Barth, F. (ed.) (1978).Scale andSocial Organization. Oslo– Bergen– Tromsø: Universitetsforlaget.

Barth, F. (1983). Sohar. Culture and Society in an Omani Town. Baltimore: The John Hopkins University Press.

Barth, F. (1989). The Analysis of Culture in Complex Societies. Ethnos, 54(3), 120–142.

Barth, F. (2004a). W stronę pełniejszego opisu i głębszej analizy zjawisk kulturowych. Przeł. A. Bereza. W: M. Kempy, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje (s. 180–192). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Barth, F. (2004b). Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych. Przeł. M. Głowacka-Grajper. W: M. Kempy, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje (s. 348–377). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Berger, P.L. (2005). Alternatywne nowoczesności. Euroświeckość i amerykańska religia. Przeł. A. Bielik-Robson. Europa – Tygodnik Idei, 38(77) (dodatek do tygodnika Fakt, 220).

Bloch, M. (2008). Truth and sight. Generalizing without universalizing. Journal of the Royal Anthropological Institute, 14(s1), s22-s32.

Borowik, I., Babiński, G. (eds.) (1997). New Religious Phenomena in Central and Eastern Europe. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.

Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Przeł. P. Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Brandes, S.H. (1975). The Structural and Demographic Implications of Nicknames in Navanogal, Spain. American Ethnologist, 2(1), 139–148.

Brightman, R. (1995). Forget Culture: Replacement, Transcendence, Relexification. Cultural Anthropology, 10(4), 509–546.

Brumann, Ch. (1999). Writing for Culture. Why a Successful Concept Should Not Be Discarded. Current Anthropology, 40, S1–S27.

Buchowski, M. (2017). Czyściec. Antropologia neoliberalnego postsocjalizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Buliński, T. (2016). Antropologia: metoda, teoria, doświadczenie osobiste. Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 2, 5–13.

Buliński, T., Kairski, M. (2011). Wiedza terenowa w antropologii. W poszukiwaniu nowego wymiaru badań terenowych. W: T. Buliński, M. Kairski (red.), Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej (s. 291–333). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Casanova, J. (2005). Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Tłum. T. Kunz. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Chwieduk, A. (2018). Rumuński sposób na Europę. Antropologiczne studium społeczności lokalnej z Săpânţa. Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga.

Cieraad, I. (ed.) (1999). At Home: An Anthropology of Domestic Space. Syracuse: Syracuse University Press.

Clifford, J. (2004). Praktyki przestrzenne: badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii. Przeł. S. Sikora. W: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje (s. 139–179). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cohen, A.P. (2003). Wspólnoty znaczeń. Przeł. K. Warmińska. W: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (s. 192–215). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cole, J. (1977). Anthropology Comes Part-way Home: Community Studies in Europe. Annual Reviews of Anthropology, 6, 349–378.

D’Alisera, J. (2016). Teren marzeń. Antropolog daleko w domu. Przeł. M. Żerkowski, Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 2, 211–231.

Davie, G. (2013). Religia zastępcza. Z Grace Davie rozmawia Michał Jędrzejek. Znak, 694, 66–71.

Dilley, R.M. (ed.) (1999). The Problem of Context. Perspectives from Social Anthropology and Elsewhere. New York, Oxford: Berghahn Books.

Dobbelaere, K. (1988). Secularization, pillarization, and religious change in the Low Countries. W: T.M. Gannon (ed.), World Catholicism in Transition (p. 80–115). New York: Macmillan.

Dobbelaere, K. (2008). Sekularyzacja. Trzy poziomy analizy. Przeł. R. Babińska. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Elias, N. (2011). O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne. Warszawa: Wydawnictwo WAB.

Filip, M. (2008). O etnografię rodzimowierstwa. Wprowadzenie do etnografii Zakonu Zadrugi „Północny Wilk”. Państwo i Społeczeństwo, 8(4), 107–121.

Filip, M. (2009a). Antropologia Europy – antropologia u siebie. Sylabus dla studentów etnologii UAM, https://ects.amu.edu.pl/pl/courses/view?prz_kod=05-FWE07.

Filip, M. (2009b). Neopogański nacjonalizm jako praktyka. Państwo i Społeczeństwo, 9(4), 45–57.

Filip, M. (2011). Polityka tożsamości we wspólnotach neopogańskich. Przykład Zakonu Zadrugi „Północny Wilk”. W: W. Dohnal, A. Posern-Zieliński (red.), Antropologia i polityka. Szkice z badań nad kulturowymi wymiarami władzy (s. 175–188). Warszawa: Komitet Nauk Etnologicznych PAN – Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

Filip, M. (2012). Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.

Filip, M. (2014). Rodzima Wiara (nie) tylko dla mężczyzn. O upłciowieniu prawicowego neopogaństwa słowiańskiego w Polsce. Zeszyty Etnologii Wrocławskiej, nr 1(20), 113–133.

Filip, M. (2018). Rodzimowierstwo a straight edge. Budowanie aryjskiego ducha w skrajnie prawicowym neopogaństwie słowiańskim. Lud, 102, 471–491.

Freud, S. (2013). Kultura jako źródło cierpień. Przeł. J. Prokopiuk. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Gajda, A. (2013). Romanticism and the Rise of Neopaganism in Nineteenth-Century Central and Eastern Europe: the Polish Case. W: K. Aitamurto, S. Simpson (eds.), Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe (p. 44–61). Durham: Acumen.

Geertz, C. (2005). Ideologia jako system kulturowy. W: Interpretacje kultur. Wybrane eseje (s. 225–267). Przeł. M.M. Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gellner, E. (1991). Narody i nacjonalizm. Przeł. T. Hołówka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gieysztor, A. (2006). Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Goody, J. (2006). Kapitalizm i nowoczesność. Islam, Chiny, Indie a narodziny Zachodu. Przeł. M. Turowski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.

Goody, J. (2009). Kradzież historii. Przeł. J. Dobrowolski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Goody, J. (2011). Poskromienie myśli nieoswojonej. Przeł. M. Szuster. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gupta, A., Ferguson, J. (2004). Poza „kulturę”: przestrzeń, tożsamość i polityka różnicy. Przeł. J. Giebułtowski. W: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje (s. 267–283). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hann, C. (2012). Europe in Eurasia. W: U. Kockel, M. Nic Craith, J. Frykman (eds.), A Companion to the Anthropology of Europe (p. 88–102). Oxford: Wiley-Blackwell.

Harrison, F.V. (1995). The Persistent Power of “Race” in the Cultural and Political Economy of Racism. Annual Review of Anthropology, 24, 47–74.

Hastrup, K. (2012). Social Complexity and the Question of Scale. Global Challenges to Anthropology. Lud, 96, 15–29.

Herzfeld, M. (2007). Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym. Przeł. M. Buchowski. Kraków: Wydawnictwo Naukowej UJ.

Hobbes, Th. (2009). Lewiatan, czyli Materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego. Przeł. Cz. Znamierowski. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Hofer, T. (1968). Anthropologists and Native Ethnographers in Central European Villages: Comparative Notes on the Professional Personality of Two Disciplines. Current Anthropology, 9(4), 311–315.

Ingold, T. (2008). Anthropology is Not Ethnography. Proceedings of the British Academy, 154, 69–92.

Ingold, T. i in. (2005). 1988 debate: Social anthropology is a generalizing science or it is nothing. W: T. Ingold (eds.), Key Debates in Anthropology (p. 13–44). London – New York: Routledge.

Jackson, A. (ed.) (1987). Anthropology at Home. London: Tavistock Publications.

Janion, M. (2006). Niesamowita Słowiańszczyzna. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Jones, D.J. (1970). Towards a Native Anthropology. Human Organization, 29(4), 251–259.

Juul, J. (2013). Agresja – nowe tabu? Dlaczego jest potrzebna nam i naszym dzieciom? Przeł. D. Syska. Podkowa Leśnia: Wydawnictwo MinND.

Kaczmarek, Ł. (2016). Między survey research a obserwacją uczestniczącą: rozdarcia metodologiczno-tożsamościowe w polskiej etnologii/antropologii kulturowej w XXI wieku. Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 2, 123–136.

Keesing, R.M. (1994). Theories of Culture Revisited. W: R. Borofsky (ed.), Assessing Cultural Anthropology (p. 301–310). London: McGraw Hill.

Kuligowski, W. (2016). Defamiliaryzatorzy. Źródła i zróżnicowanie antropologii współczesności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Kürti, L., Skalník, P. (eds.) (2009). Postsocialist Europe. Anthropological Perspectives from Home. Oxford: Berghahn Books.

Leach, E. (1971). Rethinking Anthropology. W: E. Leach, Rethinking Anthropology (p. 1–27). London: The Athlone Press.

Leontidou, L. (2004). The Boundaries of Europe: Deconstructing Three Regional Narratives. Identities: Global Studies in Culture and Power, 11, 593–617.

Lévi-Strauss, C. (2001). Rasa a historia. W: C. Lévi-Strauss, Antropologia strukturalna II (s. 349–388). Przeł. M. Falski. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Lévi-Strauss, C. (2009). Miejsce antropologii wśród nauk społecznych i problemy związane z jej nauczaniem. W: C. Lévi-Strauss, Antropologia strukturalna (s. 341–377). Przeł. K. Pomian. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Malkki, L. (1992). National Geographic: The Rooting of Peoples and the Territorialization of National Identity among Scholars and Refugees. Cultural Anthropology, 7(1), 24–44.

Messerschmidt, D. (ed.) (1981). Anthropologists at Home in North America: Methods and issues in the study of one’s own society. Cambridge: Cambridge University Press.

Michael, G. (2009). David Lane and the Fourteen Words. Totalitarian Movements and Political Religions, 10(1), 43–61.

Milton, K. (1979). Male Bias in Anthropology. Man (N.S.), 14(1), 40–54.

Miner, H. (1999). Rytuały cielesne wśród Nacirema. Przeł. J. Minksztym. W: M. Buchowski (red.), Amerykańska antropologia postmodernistyczna (s. 31–37). Warszawa: Instytut Kultury.

Moszyński, K. (1967). Kultura ludowa Słowian. Warszawa: Książka i Wiedza.

Newton, E. (1993). My Best Informant’s Dress: The Erotic Equation in Fieldwork. Cultural Anthropology, 8(1), 3–23.

Niedźwiedzki, D. (2014). Profesor, czyli zamiast wstępu. W: D. Niedźwiedzki (red.), Kultura, tożsamość i integracja europejska (s. 7–14). Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Obeyesekere, G. (2007). Apoteoza kapitana Cooka. Europejskie mitotwórstwo w rejonie Pacyfiku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Okraska, R. (2001). W kręgu Odyna i Trygława. Neopoganizm w Polsce i na świecie (zarys problematyki). Biała-Podlaska: Konkwista.

Ossowska, M. (2000). Ethos rycerski i jego odmiany. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pack, S. (2006). How They See Me vs. How I See Them: The Ethnographic Self and the Personal Self. Anthropological Quarterly, 79(1), 105–122.

Parkin, D. (ed.) (1982). Semantic Anthropology. London: Academic Press.

Pawlak, M. (2012). Asymetrie i klisze pojęciowe w analizach uchodźstwa w Polsce. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, nr 2, 163–185.

Peirano, M.G.S. (1998). When Anthropology is at Home: The Different Contexts of a Single Discipline. Annual Review of Anthropology, 27, 105–128.

Piontek, J. (1989). Klasyfikacje gatunku ludzkiego. W: A. Malinowski, J. Strzałko (red.), Antropologia (s. 311–324). Warszawa – Poznań: PWN.

Potrzebowski, S. (2016). Słowiański ruch ZADRUGA. Szczecin: Triglav.

Ramet, S., Borowik, I. (eds.) (2017). Religion, Politics, and Values in Poland. Continuity and Change Since 1989. New York: Palgrave Macmillan.

Rountree, K. (2015). Introduction. Context Is Everything. Plurality and Paradox in Contemporary European Paganisms. W: K. Rountree (ed.), Contemporary Pagan and Native Faith Movements in Europe (p. 1–23). New York, London: Berghahn Books.

Ryang, S. (1997). Native Anthropology and Other Problems. Dialectical Anthropology, 22, 23–49.

Saldanha, A. (2006). Reontologising Race: The Machinic Geography of Phenotype. Environment and Planning D: Society and Space, 24(1), 9–24.

Sekerdej, K., Pasieka, A. (2013). Researching the Dominant Religion. Anthropology at Home and Methodological Catholicism. Method and Theory in the Study of Religion, 25, 53–77.

Shnirelman, V.A. (1999/2000). Perun, Svarog and Others: Russian Neo-Paganism in Search of Itself. The Cambridge Journal of Anthropology 21(3), 18–36.

Sikora, S. (2010). Kłopoty ze zbyt bliską kulturą albo antropologia na własnym podwórku. Przypadek filmowy. W: M. Radkowska-Walkowicz, A. Malewska-Szałygin (red.), Antropolog wobec współczesności. Tom w darze Profesor Annie Zadrożyńskiej (s. 90–105). Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.

Sikora, S., Dudek, K.J. (2015). Etnografia, kultura i antropologia przestrzeni bliskich. Ze Sławomirem Sikorą o badaniach terenowych rozmawia Karolina J. Dudek. W: P. Cichockii in. (red.), Oddolne tworzenie kultury. Perspektywa antropologiczna (s. 63–66). Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.

Simpson, S. (2000). Native Faith. Polish Neo-Paganism at the Brink of the 21st Century. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Simpson, S., Filip, M. (2013). Selected Words for Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. W: K. Aitamurto, S. Simpson (eds.), Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe (p. 27–43). Durham: Acumen.

Stanisz, A. (2011). Emocje i intymność w antropologicznym procesie badawczym. Problemy z tożsamościami. W: T. Buliński, M. Kairski (red.), Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej (s. 181–208). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Stanisz, A. (2012). Ruchome miejsca i etnografia translokalności. Tematy z Szewskiej, 2(8), 7–18.

Stasik, A. (2017). Monopol na dyskryminację. Lud, 101, 69–74.

Stolcke, V. (1995). Talking Culture: New Boundaries, New Rhetorics of Exclusion in Europe. Current Anthropology, 36(1), 1–24.

Strathern, M. (2004). Partial Connections. Walnut Creek, Lanham, New York, Toronto, Oxford: Altamira Press.

Strutyński, M. (2005). Pogański narodowy socjalizm w Polsce współczesnej. W: Z. Pasek (red.), Ezoteryzm, okultyzm, satanizm w Polsce (s. 157–179). Kraków: Libron.

Strutyński, M. (2008). Zakon Zadrugi Północny Wilk. Niektóre inspiracje ideowe współczesnego polskiego neopogaństwa. W: P. Wiench (red.), Przeszłość i tożsamość: Społeczno-kulturowe aspekty polskiego neopogaństwa (s. 73–84). Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Todorova, M., Gille, Z. (eds.) (2010). Post-Communist Nostalgia. New York, Oxford: Berghahn Books.

Tyrała, R. (2014). Bez Boga na co dzień. Socjologia ateizmu i niewiary. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Viegas, S. de M. (2009). Can Anthropology Make Valid Generalizations? Feelings of Belonging in the Brazilian Atlantic Forest. Social Analysis, 53(2), 147–162.

Viveiros de Castro, E. (1996). Images of Nature and Society in Amazonian Ethnology. Annual Review of Anthropology, 25, 179–200.

Viveiros de Castro, E. (2017). Kosmologiczna deixis oraz perspektywizm indiański. Tłum. M. Filip, K. Chlewińska. Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 3, 235–258.

Wagner, R. (2003). Wynalezienie kultury. Przeł. A. Malewska-Szałygin. W: M. Kempy, E. Nowicka (red.), Badanie kultury: Elementy teorii antropologicznej (s. 59–72). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Weber, M. (2004). Polityka jako zawód i powołanie. Przeł. A. Kopacki. W: M. Weber, Racjonalność, władza, odczarowanie (s. 267–322). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Weber, M. (2010). Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Protestanckie „sekty” a duch kapitalizmu. Przeł. B. Baran, J. Miziński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Wimmer, A., Glick Schiller, N. (2002). Methodological Nationalism and Beyond: Nation-State Building, Migration and the Social Sciences. Global Networks, 2(4), 301–334.

Wolf, E.R. (2009). Europa i ludy bez historii. Przeł. W. Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zubrzycki, G. (2014). Krzyże w Auschwitz. Tożsamość narodowa, nacjonalizm i religia w postkomunistycznej Polsce. Przeł. P. Tomanek. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Zuckerman, P. (2008). Society without God: What the Least Religious Nations Can Tell Us about Contentment. New York, London: New York University Press.