Mitygacja i adaptacja – dynamika zmian i kontynuacja w systemie prawa ochrony środowiska

Abstrakt

Odpowiedź systemu prawnego na kryzys klimatyczny opiera się na dwóch podstawowych kierunkach działania (środkach) – mitygacji oraz adaptacji. Pojęcie mitygacji klimatycznej rozumieć można szeroko i odnieść je do całokształtu działań, które mają na celu ograniczanie antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenie ich pochłaniania przez pochłaniacze. Termin „adaptacja”, pomimo że obecnie jest już szeroko stosowany w agendzie zmian klimatycznych, nie ma jednolitej definicji. Złożoność koncepcji adaptacji do zmian klimatu i terminologii wynika z bardzo wielu czynników (wzajemnie sprzężonych) – zróżnicowania potrzeb adaptacji czy zróżnicowania opcji i metod adaptacji – co przekłada się ma mozaikę możliwych rozwiązań adaptacyjnych.
Z perspektywy polityki oraz prawa ochrony środowiska jako przedmiotu interwencji prawodawcy (jego źródeł, dynamiki rozwoju, otwartości i cech) mitygacja i adaptacja stanowią wyraźny przykład integracyjności polityki i prawa ochrony środowiska i ich pogranicza z innymi politykami oraz przedmiotami ingerencji prawodawcy. Dzieje się tak, ponieważ mitygacja i adaptacja jak w soczewce skupiają potrzebę integracyjności i przekrojowości neutralności klimatycznej jako celu polityki Unii i państw członkowskich w dziedzinie środowiska. Integracyjny wymiar mitygacji i adaptacji (zarówno w jej aspekcie zewnętrznym, jak i wewnętrznym), uzasadniający podejmowanie kompleksowych i spójnych działań w różnych obszarach, stanowi nie tylko przejaw kontynuacji zjawiska integracyjności i specjalizacji w obszarze prawa ochrony środowiska.
Przekrojowy i różnorodny charakter działań przede wszystkim adaptacyjnych, podejmowanych na różnych płaszczyznach i sektorach oraz zróżnicowanie środków realizujących adaptacje wykorzystujących różne instrumenty i formy działania (także instrumenty prawne) nie uzasadnia wprawdzie ich wyłączenia z zakresu kategorii instrumentów (prawa) ochrony środowiska. Uzasadnia natomiast pytanie, czy w kontekście charakteru działań (instrumentów) adaptacyjnych oraz pojęcia ochrony środowiska rozumianego jako podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej, które polegają w szczególności na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom oraz przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego, nie byłoby właściwe użycie pojęcia instrumentów „(prawa) zrównoważonego rozwoju”, co, wydaje się, lepiej oddawałoby istotę rzeczy.