Uniwersyteckie Czasopisma NaukowePluralizm własnościowy i publiczno-prywatne zarządzanie obiektami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, należącymi do Republiki Włoskiej
DOI:
https://doi.org/10.26881/gsp.2021.2.03Słowa kluczowe:
plany zarządzania UNESCO, konwencja paryska z 1972 r., własność obiektów wpisanych na Listę UNESCO, zarządzanie obiektami wpisanymi na Listę UNESCO, prawo i zarządzanie dziedzictwem kulturyAbstrakt
W artykule poddano analizie związki między obiektami światowego dziedzictwa UNESCO należącymi do Republiki Włoskiej a zagadnieniami dochodowości i ideą zrównoważonego rozwoju. Ponieważ cechą charakterystyczną statusu obiektów wpisanych na Listę UNESCO – nie tylko włoskich – jest heterogeniczność własności, w modelach zarządzania nimi pojawia się wielość reżimów prawnych. Spośród 55 włoskich obiektów własność państwową stanowi 25, co daje 45,55%. Pluralizm własnościowy przekłada się na praktykę; negatywne skutki stanu rozdrobnienia dają się zauważyć: 1) w rozbieżnych zasadach rekrutacji personelu, 2) w wielości modeli zarządzania, 3) w niejednakowym dostępie dla publiczności, 4) w różnicach w rentowności oraz 5) w różnych modelach finansowo-księgowych. Stan rozdrobnienia wywołuje niemałe trudności w wypadku obiektów należących do różnych podmiotów, a staje się jeszcze mniej zrozumiały, gdy chodzi o obiekty państwowe. Następstwem owej heterogeniczności jest zróżnicowanie rentowności poszczególnych obiektów. Luka jest znaczna i nie można jej zaakceptować. Przykładowo, Tarquinia i etruska nekropolia Cerveteri przynoszą €38.964,84 (rok 2018) oraz €57.127,00 (rok 2019), podczas gdy Koloseum w Rzymie — €46.347.249,57 (rok 2018) i €48.465.096,71 (rok 2019). Do przychodów tych należy dodać przychody Muzeum Narodowego w Rzymie (Museo Nazionale Romano) i Narodowej Galerii Sztuki Starożytnej (Galleria Nazionale d’Arte Antica), a także przychody muzeów państwowych należących do Regionalnej Dyrekcji Muzeów Lacjum oraz stanowisk podległych Zarządowi Archeologicznemu Rzymu. Jakkolwiek jest oczywiste, że wpisanie danego obiektu na Listę UNESCO jest i powinno pozostać niezależne od jego potencjału ekonomicznego, to sam fakt rentowności obiektu ma wpływ na realizację celów konwencji UNESCO z 1972 r., w tym na ochronę i promocję wartości kulturowych. Z tego powodu ustalenie potencjału ekonomicznego jest jednym z wymogów wpisu; pieniądze są środkiem do realizacji celów konwencji. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest prawny obowiązek zapewnienia niezależnej sprawozdawczości finansowej, co jednakże stoi w prakseologicznej sprzeczności ze skutkami pluralizmu własnościowego: obiekty nie mają obecnie zapewnionej autonomii finansowej ani nie prowadzi się w stosunku do nich odrębnej księgowości.Reasumując, zjawisko pluralizmu własnościowego 55 włoskich obiektów z Listy UNESCO oraz wpływ tego zjawiska na zarządzanie nimi i ich rentowność nasuwają pytanie o rzeczywistą, a nie tylko deklarowaną pozycję tych obiektów w porządku prawa krajowego.
Downloads
Bibliografia
Armao G., “Tutela e valorizzazione integrata del patrimonio culturale dei siti UNESCO. Il caso del sito seriale ‘Palermo arabo-normanna e le Cattedrali di Cefalù e Monreale’”, Aedon 2018, no. 1.
Badia F., “Contents and Aims of Management Plans for World Heritage Sites: A Managerial Analysis with a Special Focus on the Italian Scenario”, Encarc Journal of the Cultural Management and Policy, December 2011, vol. 1, issue 1.
Badia F., Donato F., Gilli E., “Profili economici e manageriali per la governance delle istituzioni culturali: il caso dei siti UNESCO”, Annali dell “Università degli Studi di Ferrara Museologia Scientifica e Naturalistica, January 2012, Special Volume.
Badia F., Gilli E., “Il piano di gestione come strumento di misurazione e valutazione delle performance per i siti UNESCO. Analisi dello stato dell’arte nazionale e prospettive di sviluppo”, Azienda pubblica 2011.
Bonetti T., “Pianificazione urbanistica e regolazione delle attività commerciali nei centri storici”, Rivista Giuridica di Urbanistica 2017.
Budziszewska A., “The Right to Culture in International Law”, Diritto umani e diritto internazionale 2018, no. 2.
Camerini X., “L’attuale quadro normativo internazionale della tutela del patrimonio culturale mondiale”, Rivista di Diritto delle Arti e dello Spettacolo 2018, no. 2.
Casini L. (ed.), La globalizzazione dei beni culturali, Bologna 2010.
Cassatella A., “Tutela e conservazione dei beni culturali nei Piani di gestione UNESCO: i casi di Vicenza e Verona”, Aedon 2011.
Cimini S., “Equilibrio di bilanci e principio di buon andamento” [in:] Scritti di onore di Eugenio Picozza, vol. I, Editoriale scientifica, Napoli 2019.
Court des comptes, La valorisation internationale de l’ingénierie et des marques culturelles. Le cas des musées nationaux. Communication à la commission des finances du Sénat, Paris, mars 2019. Fullerton L., Mcgettigan K., Simon S., “Integrating Management and Marketing Strategy at Heritage Sites”, International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research 2010, vol. 4.
Garzia G., “La valorizzazione dei beni e degli spazi pubblici di interesse culturale attraverso la diffusione delle moderne tecnologie informatiche: il caso della c.d. ‘Piazzetta degli Ariani’ di Ravenna”, Aedon 2013, no. 3.
Garzia G., “Tutela e valorizzazione dei beni culturali nel sistema dei piani di gestione dei siti UNESCO”, Aedon 2014.
Guerrieri A., “La tutela dei siti UNESCO nell’ordinamento italiano, tra prospettiva interna e comparata”, Il Diritto dell’economia 2019, no. 1.
Istat, L’Italia dei musei, Rome, 23 December 2019 (www.istat.it/it/files/2019/12/LItalia-dei-mu-sei_2018.pdf ).
Lamberti C., Campiani M.L. (eds.), I centri storici tra norme e politiche, Jovene, Napoli 2015. Lumetti M.V., “Il centro storico, un «iperluogo» tra urbanistica, cultura, paesaggio e immaterialità”, Diritto e processo amm. 2018, no. 2.
Macchia M., “La tutela del patrimonio culturale mondiale: strumenti, procedure, controlli” [in:] La globalizzazione dei beni culturali, ed. L. Casini, Bologna 2010.
Marchetti S., “La gestione dei Siti UNESCO di Villa Adriana e di Villa D’Este a Tivoli”, Aedon 2011, no. 1.
Proprietary fragmentation and public-private management of UNESCO sites... 65
Marchetti S., Orrei M., “La gestione dei Siti UNESCO di Villa Adriana e di Villa D’Este a Tivoli”, Aedon 2011.
Mastellone P., “Tutela e promozione del patrimonio culturale nella disciplina internazionale ed europea: dall’insufficienza dei finanziamenti pubblici alla valorizzazione della leva fiscale per stimolare l’intervento dei privati”, Rivista di diritto tributario internazionale 2018, no. 2.
Migliorati C., “Il sito archeologico di Pompei a rischio di cancellazione dalla lista del patrimonio mondiale”, Diritto comunitario e degli scambi internazionali 2013, no. 4.
Ministry for Cultural Heritage and Activities and Tourism, Il Libro Bianco: Legge n. 77/2006, Rub- bettino, Soveria Mannelli 2013.
Mourato S., Ozdemiroglu E., Hett T., Atkinson G., “Pricing Cultural Heritage: A New Approach to Resource Management”, World Economics 2004, vol. 5, no. 3.
Pirelli M., “Tokenizzare la Gioconda? Vendere si può ma non si fa”, Il Sole 24 ore – Plus 24, 16 mag- gio 2020.
Sau A., “La rivitalizzazione dei centri storici tra disciplina del paesaggio, tutela e valorizzazione del patrimonio culturale”, Le Regioni 2016.
Seccombe P., Lehnes P. (eds.), Marketing of Heritage Sites, more specifically in Heritage Interpre- tation for Senior Audiences Focuses on the Need for Marketing Action. A Handbook for Heritage Interpreters and Interpretation Managers, July 2015, http://www.interpret-europe.net/filead- min/Documents/projects/HISA/HISA_handbook.pdf.
Settis S., “Ma il museo ha un future”, La Repubblica, 30 June 2006.
Tarasco A.L., Diritto e gestione del patrimonio culturale, Laterza, Bari – Roma 2019.
Tarasco A.L., La redditività del patrimonio culturale. Efficienza aziendale e promozione culturale, Giappichelli, Torino 2006.
Tarasco A.L., “Modelli giuridici per l’incremento della redditività del patrimonio culturale: Italia,
Francia e Gran Bretagna a confronto” [in:] Scritti in onore di Eugenio Picozza, vol. II, Editoriale scientifica, Napoli 2019.
Tarasco A.L., “Sostenibilità del debito pubblico e gestione del patrimonio culturale (prima e dopo il coronavirus)” [in:] Cura e tutela dei beni culturali, eds. G. Esposito, F. Fasolino, Wolters Kluwer Cedam, Padova 2020.
Uccello Barretta L., “Quale tutela per i siti patrimonio dell’UNESCO?”, Osservatorio AIC, 30 gennaio 2016.
